Thematische bloemlezingen roepen bij mij altijd gemengde gevoelens op. Aan de ene kant zijn ze - zeker met een thema als dit - zo overduidelijk op de cadeaumarkt gericht dat dat een beetje tegenstaat, aan de andere kant bereiken ze juist daardoor misschien een publiek dat anders niet zo snel met gedichten in aanraking zal komen. De vraag is natuurlijk wel of er met zo'n cadeau veel meer wordt gedaan dan er hartelijk voor bedanken en het op de cadeautafel neerleggen, maar toch, elk niet al te beroerd gedicht dat (nog eens) gedrukt en verspreid wordt is meegenomen. Niks mis mee dus, welbeschouwd.

Samensteller Henk van Zuiden heeft volgens het achterplat meer dan twintig bloemlezingen op zijn naam staan en weet dus van wanten. Ik kocht vorig jaar op Vlieland 'De Wadden in gedichten' dat ook door hem is samengesteld en herkende het procédé: een aantal gedichten uit diverse bundels en verschillende perioden, een aantal nog niet eerder gepubliceerde gedichten uit - naar ik aanneem - de kennissenkring van de samensteller en een of twee van hemzelf. Nice work if you can get it. Overigens allemaal niet erg als de bundel een gemiddeld goede kwaliteit heeft. Dat heeft hij. Alweer, welbeschouwd, geen probleem.

Als iemand zijn bloemlezing de ondertitel 'de mooiste gedichten over' meegeeft, begin ik altijd eerst naar een verantwoording te zoeken. Die ontbreekt. Het achterplat vermeldt dat de beste poëzie over vriendschap gekozen is uit het werk van Nederlands beste dichters en dat moeten we op het gezag van samensteller en uitgever dan maar aannemen. Voor een verantwoording zal in het marktsegment waar deze bundel op mikt geen ruimte zijn. Dat snap ik, maar laat zulke ongefundeerde kwalificaties dan achterwege. Een minpuntje.

De bundel begint met een kort gedicht van Jan Eijkelboom (Voorkeur) dat als definitie van vriendschap moet dienen (Liefde: / de kortste eeuwigheid. / Laat het maar vriendschap zijn, / dan heeft het alle tijd.) Daarna volgen er vijf rubrieken (Op dit papier, We weten elkaar altijd te vinden, Vroege vrienden, Voorbij vriendschap die niet sterven wil en
Vandaag vraag ik meer dan enkel een oor). Een aardige onderverdeling die jammer genoeg niet in de inhoudsopgave terug te vinden is (er is alleen een alfabetische inhoudsopgave op dichtersnaam). ‘Op dit papier' zijn gedichten in briefvorm of over brieven, zoals in het gedicht van Rutger Kopland, waarin door oude brieven de vriend, of in elk geval de ander, want het zou hier ook over bijvoorbeeld een familielid kunnen gaan - het een sluit het ander overigens niet uit - wordt opgeroepen.

ZIJN BRIEVEN

Dit zijn zijn brieven, ze ruiken naar
oud papier, de inkt is grijs

ja, zo was zijn handschrift, zo zagen
zijn brieven er altijd uit, dit was hij

schrijven is uitvinden wat er in je leeft
op dit papier heeft hij dat geprobeerd

schrijven is lezen, een poging te lezen
wat een ander leest - die ander was ik

dit is wat hij met zijn hand maakte, deze
letters, ze zijn zo van hemzelf dat hij

terugkeert - hij is er weer met zijn gezicht
zijn stem, zijn handen, een glas, een sigaret

en tegelijk is het niets anders dan
papier dat verstoft, inkt die verbleekt

In deze afdeling zag ik met genoegen Dirk Kroon weer eens terug met een gedicht uit een in 1986 verschenen bundel.

De afdeling 'We weten elkaar altijd te vinden'lijkt een verzameling van varia waarbij het verband met het thema soms maar heel los is, zoals bij dit gedicht van Remco Ekkers, al doet de titel anders vermoeden:

VRIENDIN

Als mijn vader niet
een vriendin had gehad
zou ik nooit met
wintersport zijn gegaan.

Ze heeft ook een leuke
familie: we skiën samen
de berg af en drinken
hete thee bij de haard.

Voor mijn moeder is het zielig.
Zij zit alleen voor het raam
en kijkt naar de tuin
met het hoge onkruid.

Aardig gedicht, maar het lijkt me eerder te gaan over ontrouw en loyaliteitsproblemen van een kind dan over vriendschap. In deze afdeling ook een gedicht over een vrouwenvriendschap van Anna Enquist.

'Vroege vrienden' gaat zoals te vermoeden valt over jeugdvriendschappen. In deze korte afdeling naast werk van o.a. Willem Wilmink en Hans Dorrestijn het volgende gedicht van Guus Wakelkamp: 

JONGENSBOEK

Ik herinner me vakanties:
Wij jongens op de fiets.
Wiebelend over smalle paadjes,
de broekjes hoog opgestroopt.

's Nachts in de tent
ben je je van niets bewust.
Maar toch: fijn zo met elkaar,
en een vraagteken
in plaats van de maan.

We drinken Belgisch bier,
ik raak je aan,
we roken;
en voelen het beiden,
dat de vriendschap
door niets of niemand
kan worden verbroken. 

De afdeling 'Voorbij - vriendschap die niet sterven wil' behandelt de vriendschap aan de andere kant van het leven en daar voorbij. C.O. Jellema trekt kort en krachtig de uiterste consequentie als het gaat om de risico's van hechting in het licht van de vergankelijkheid:

TIJDVERBLIJF

Alles wat van mij houdt
gaat dood, mijn hond,
mijn vriend, de vogels die
ik voer geef als het vriest.

Daarom houd ik
van dode dingen,
van porselein, een schilderij,
van een gedrukt gedicht.

In de laatste afdeling, 'Vandaag vraag ik meer dan enkel een oor' wordt veel gedronken, op terrasjes gezeten en worden lange gesprekken gevoerd tot diep in de nacht. Maar er is ook ruimte voor enige humor in de vorm van een hilarisch gedicht van Joost Zwagerman over een spreekbeurt over...
juist en voor dit van Herman Brood:

Is da een kennis van je?
(nie reagere)
Hee Pieteke
is da een kennis...
'k versta je wel
Is da een kameraad van je?
'k Zit nie om een praatje verlege
Kennie die vent?
'k Heb geen vriende!
O kwou al zegge das nie zo'n....
Ik ken um nie!! versta je geen Hollands?
Easy easy.

Dat ik de geciteerde gedichten met groot gemak heb kunnen uitkiezen laat zien dat het thema er soms enigszins met de haren bijgesleept is, maar dat er aan de andere kant genoeg te genieten valt in deze bundel. Jammer dat er wat slordigheden zijn blijven staan.

ISBN 90 76927 87 1
Uitgeverij 521, Amsterdam, 2004

Edith
Nieuw: gedichten in Edith's weblog