Oorspronkelijke titel: Sarah's Key (2006)
Vertaling M. Eggermant en Kitty Pouwels
Uitgeverij Artemis & Co

---

 

In juli 2010 was 'Haar Naam was Sarah' het boek van de maand.

De meningen over het boek kwamen in grote lijnen overeen. Het boek  leest als een trein, het betreft een verschrikkelijke gebeurtenis uit de Franse geschiedenis en het boek is een aardige roman maar zeker geen literair hoogstandje. Maar er waren ook wel degelijk verschillen.
De lezer is gewaarschuwd, er staan verklappers in de commentaren.

Natuurlijk juich ik het toe als een vergeten gebeurtenis uit de  geschiedenis onder de aandacht van velen gebracht wordt. Dat is in  ieder geval wat Tatiana de Rosnay doet.

Op 16 juli 1942 pakte de Franse politie bijna 13.000 Joden op in 
Parijs en dreef hen samen in het wielerstadion Velodrome d'Hiver in Parijs, vanwaar zij naar Auschwitz werden gebracht. Ruim
76.000 van hen werden gedeporteerd, 2.500 overleefden. Lang duurde het voordat de feiten tot het Franse collectieve bewustzijn doordrongen: het wielerstadion werd niet door Duitsers bewaakt, maar door Franse politiemannen. Het idee om ook kinderen te deporteren kwam niet uit Berlijn, maar werd bedacht door Rene Bousquet, het hoofd van de politie van het Vichybewind. Het scheiden van kinderen van hun moeders kwam niet uit de koker van de Gestapo, maar ontstond in de Vichy-regering van maarschalk Petain, die met dit soort 'geschenken' de Duitsers probeerde bewegen om de zelfstandigheid van de Vichystaat overeind te houden. In 1993 herdacht Frankrijk dit voor de eerste keer officieel.Tientallen jaren heeft Frankrijk deze zwarte bladzijde uit zijn geschiedenis verdrongen.

Tatiana de Rosnay geeft een van die kinderen een gezicht, een naam. Op de dag dat de dan tienjarige Sarah en haar ouders opgepakt worden, verstopt haar jongere broertje zich in een geheime kast. Sarah draait de sleutel om en moet met haar ouders mee. Ze belooft hem dat ze gauw terug zal komen om hem te bevrijden. Vanaf dat moment is ze 'the girl', heeft ze geen naam meer totdat ze de familie Dufaure tegenkomt. 
Dat het heel anders zal aflopen, dat ze haar broertje en haar huis een lange tijd niet zal zien, daar had ze geen idee van. En tot halverwege het boek, leven we mee met haar pogingen terug te keren om haar belofte na te komen. Als haar broertje gevonden is, is de spanning er af.

Het verhaal van Sarah is dan ook een verhaal binnen een ander verhaal, namelijk dat van de Amerikaanse journaliste Julia die al jaren in Parijs woont en werkt, getrouwd is met Bertrand, en met hem een dochter heeft, Zoë. Als ze de opdracht krijgt om een verhaal te schrijven over wat er gebeurd is in het Velodrome d'Hiver, naar aanleiding van de herdenking (die door de schrijfster later wordt gesitueerd dan het in werkelijkheid was) wordt ze zo geraakt door het verhaal dat ze naspeuringen gaat doen. Het voorval blijkt nauwelijks bekend bij de Fransen. Als Julia er achter komt dat de woning die altijd bewoond werd door de familie van haar echtgenoot, het appartement waar ze zelf zullen gaan wonen, er bij betrokken was, wordt het boek het verhaal van Julia, en Sarah niet meer dan de aanleiding. Dat Julia's zwangerschap, en alles wat daaromheen gebeurt, een parallel heeft met het leven van Sarah en haar broertje, is niet meer dan aardig gevonden.

En dat is het probleem met dit boek: het is een roman geworden, het verhaal van Sarah is niet meer dan een aanzet, een kapstok om een romantisch verhaal aan op te hangen. Het zou zo maar kunnen zijn dat je op die manier meer lezers trekt, en dat is dan weer prima, maar ik had er meer van verwacht.

'Haar naam was Sarah' leest als een trein. In de eerste helft van de roman worden de hoofdstukken worden om en om 
gepresenteerd in de vorm van een alwetende verteller vanuit het 
perspectief van Sarah in 1942, en in de vorm van een ikpersoon door Julia zestig jaar later.
Het gegeven is de collaboratie van het Franse volk tijdens de Duitse bezetting. Goed dat daar over geschreven wordt.
Toch heb ik last van gemengde gevoelens. Elk hoofdstuk eindigt met een cliffhanger zodat ik graag door wilde lezen om er achter te komen hoe het verhaal eindelijk af zou lopen: zou het Julia lukken om Sarah op te sporen?
Helaas bedient De Rosnay zich naar mijn mening iets te vaak van 
cliche's. De echtgenoot Bertrand is het stereotype van de Franse 
charmeur; de zus Charla is begripvol; de baas Joshua is een bullebak;  het bejaarde echtpaar dat zich over Sarah ontfermt is liefdevol vanaf het eerste moment. Alle karakters worden neergezet aan de hand van een enkele specifieke eigenschap en af en toe komen zij ten tonele om hun kunstje te vertonen.

Tijdens het lezen heb ik sterk moeten denken aan de boeken van Marga Minco. Zij vertelt een soortgelijk verhaal in Het bittere Kruid en in Een leeg huis. Waar ik Minco in bewonder, is dat zij via een kaal taalgebruik haar lezer deelgenoot maakt van de medewerkzaamheid van het Nederlandse volk ten opzichte van de joodse mensen die uit hun huizen werden verdreven, en getransporteerd naar concentratiekampen. 
De leeg gekomen huizen waren binnen de kortste keren weer bewoond. Minco toont geen verontwaardiging, zij constateert slechts. In haar verhalen laat ze de lezer zelf een oordeel vormen, dit in tegenstelling tot De Rosnay die de lezer telkens onder de neus wrijft hoe erg het allemaal is geweest, hoe verschrikkelijk. Bijvoorbeeld in  de scene waar alle kinderen kaal worden geschoren:
'Hij [de vriendelijke roodharige politieagent] kon alleen maar 
terugkijken, roerloos. Het meisje glimlachte, een verbitterd 
glimlachje voor een kind van tien, en duwde zijn zware handen weg.' (p 102)
De lezer weet dan allang dat Sarah tien jaar is, dat hoeft niet nog 
eens verteld. Er zijn meer van dit soort fragmenten te vinden die mij ietwat kriegelig maakten...
Kortom, een sterk verhaal dat een betere stijl had verdiend. Minder 
larmoyant.
Jammer genoeg heb ik Sophie's Choice van William Styron niet meer in mijn bezit. Ik zou nog wel eens na willen lezen hoe hij het moment beschrijft waarin Sophie moet kiezen tussen haar dochtertje en zoontje...

Een andere grrl:
Het is simpel geschreven, eenvoudig woordgebruik en het is helder waar  het allemaal om gaat. Het boek was mijn eigen aanbeveling als maandboek omdat ik er veel goede verhalen over heb gehoord. Ik heb geen spijt van de aanbeveling, want het is een boeiend verhaal. Weer een nieuw en bijzonder wreed stukje WO II.

Ik vond het eerste deel van het boek beter dan het tweede. Het 
gedeelte waarin de ervaringen van Sarah en Julia gelijk op lijken te 
gaan.Wat mij erg stoorde waren de te veel gezochte toevalligheden. Julia krijgt een opdracht om een onderzoek te doen en heel toevallig zou ze nou net in een appartement gaan wonen waar slachtoffers van die razzia hebben gewoond, met dit bijzondere verhaal. En als ze dan de familie heeft opgespoord, gaat ze een relatie beginnen met de zoon van Sarah.  Een beetje teveel van het goede.

Het boek had lovende recensies en eindigde in 2009 op de 2de plaats in de top 10 van best verkochte boeken. En als de tweede verhaallijn net zo mooi ingehouden geschreven was als het verhaal van Sarah dan was het bij mij ook hoog geëindigd. Maar als halverwege het boek het verhaal van Sarah verteld is en het vervolg verder gaat over Julia's worsteling met een enorm schuldgevoel en een slecht huwelijk, raak ik steeds meer geïrriteerd. Ik kan me iets voorstellen bij een collectief 
schuldgevoel, maar ik ergerde me aan Julia's pogingen om iets goed te willen maken van een foute beslissing waar zij persoonlijk part nog deel aan heeft gehad. En waarom blijft ze in hemelsnaam bij die onbehouwen en overspelige echtgenoot? Omdat hij zo goed in bed is? Nou dat zijn er vast wel meer.
De keuze voor de twee verhaallijnen en de manier waarop ze met elkaar verweven raken zijn best goed, maar ik vond vooral het laatste deel onverdraaglijk sentimenteel.
In 2002 las ik een klein dun boekje (75 blz.) van Michel Quint, het 
heet - De tuinen van de herinnering - geschreven in de stijl van - 
Kinderjaren - van Jona Oberski. Voor het verhaal van Sarah was zo'n klein boekje genoeg geweest en de kracht was er denk ik vele malen groter door geworden.
 

Er waren meer grrls die moeite hadden met het verloop van het verhaal.

De plot is aandoenlijk, maar niet goed genoeg opgeschreven. Ik las het met mijn leesgroep en liet iedereen cijfers geven, er werd met negens gestrooid en men schrok van mijn zunige zeven. Er was wel tijd om de negens toe te lichten en geen tijd meer om de redenen van mijn zunigheid te geven, gelukkig maar, want clichés en stereotypen herkennen hangt samen met belezenheid en het kan, herinner ik me van school, mensen vreselijk teleurstellen als je een hen emotionerend verhaal wegzet als clichématig. Het is hier wel terecht naar mijn idee.
Over 'killing your darlings' gesproken, de Rosnay had het verhaal 
moeten afstropen tot de gruwelijke kern. Ik vond wel dat ze haar 
hoofdfiguur in die stijl overeind hield. Sarah heeft alles ingeslikt 
tot ze er geruisloos aan onderdoor gaat.

Niet iedereen heeft ook last van de clichés.

Dit boek had ik al een tijdje uit. En ik heb er van genoten.
Wat geschreven is over die clichés is wel helemaal waar, maar ik had er op één of twee keer na geen last van. En natuurlijk waren de toevalligheden inderdaad vergezocht. Maar ja, als je dat dan gewoon accepteert, maakt het de obsessie van Julia wel weer overtuigend.
Ach, ik vond het gewoon een heerlijk doorleesboek. En, o schande, ik wist niets van het gebeurde in Velodrome d'Hiver, dus ook daarom ben ik blij dat ik het gelezen heb.
Zelfs van het larmoyante heb ik genoten. Ik was geloof ik een beetje  labiel want ik heb af en toe tranen met tuiten gehuild. En als ik dan mijn ogen droogmaakte keek ik vanuit mijn hangmat de overdadig groene  tuin in en dan besefte ik hoe verschrikkelijk gelukkig ik was.

Geen boek voor je vakantie, concludeerde een andere grrl.

Ik heb het boek uit de vakantiestapel van mijn buurvrouw getrokken met  de belofte dat ik het boek nog voor haar vakantie zou retourneren. Dat is gelukt, maar ik heb haar toch nadrukkelijk geadviseerd het boek lekker thuis te laten. Want wat een heftig verhaal. En daarmee bedoel ik het verhaal van Sarah. Het is een verschrikkelijke ervaring die in het boek wordt beschreven, waarvan ik oprecht hoop dat het fictie is. (Ik bedoel hier het verhaal van Sarah) Ligt het aan mij, of worden de persoonlijke verhalen uit de 2e WO steeds gruwelijker in de tegenwoordige romans? Misschien lijkt het zo doordat ik ouder word.
Afijn, ik heb het eerste deel in sneltreinvaart gelezen, omdat ik wilde weten of werkelijk gebeurde met Sarah en haar broertje wat ik dacht.  De andere stukken, oftewel de rest van het boek, vond ik ontzettend irritant. Ik heb me kapot geërgerd. Wat mij betreft wordt het niveau  van een boeketroman niet eens gehaald. (Ok, nu overdrijf ik misschien een beetje) Had de schrijfster een weddenschap afgesloten over het aantal thema's dat ze in haar boek kon verwerken?  Terwijl ik aan het lezen was, fantaseerde ik over de schrijfster hoe ze al jaren rondliep met de wens om een boek te schrijven, zodoende overal aantekeningen en probeerseltjes had geschreven in schriftjes, boekjes, geeltjes en haar computer, en dat nu ze dan eindelijk een boek schreef al die ideeen één voor één in het verhaal aan het verwerken was. Ik weet inmiddels dat ze al meerdere andere franstalige romans had geschreven voordat ze  dit boek in het Engels schreef.
Nou ja, ik vind het goed dat ik gelezen heb over Velodrome d'Hiver, zodat het gebeurde en de mensen nog eens worden herdacht. Verder ben ik blij dat het boek niet in mijn boekenkast staat.

Dat was een heel aardig boek, niet zo verschrikkelijk als ik gedacht had - hoewel er wel een paar hele verschrikkelijke gebeurtenissen inzitten natuurlijk. Blijkbaar was ik op nog erger voorbereid.
Ik ben niet zo dol op Tweede Wereldoorlogverhalen maar dit was 
interessant om te lezen. Natuurlijk was het heel erg om te lezen hoe de Fransen met hun landgenoten omgingen, waarbij men "de Fransen" niet allemaal op een hoop hoort te gooien natuurlijk.
Het was voor mij een heel makkelijk te lezen boek, ik begon op 
zaterdag en had het op dezelfde zaterdag nog uit. het was geen 
literair hoogstandje maar er was ook niets echt mis mee.
Ik ergerde me trouwens vreselijk aan dat gedoe met namen: het meisje  wordt eerst "het meisje" genoemd, dan heet ze eventjes Sirka of zoiets, en dan, als de lezer inderdaad ook denkt dat het om dezelfde Sarah gaat als die van dat appartement in Parijs, heet ze toch maar Sarah. Nou ja, dat vond ik vreemd. Verder, de baby aan het einde heet  eerst een hele tijd alleen maar "de baby". Tja toen had ik al snel  geraden wat dan toch de naam van die baby zou zijn. Heel flauw, mevrouw de Rosnay!
Ik heb pasgeleden ook een ander boek van haar gelezen, en hoewel de meeste mensen Haar naam was Sarah beter vonden, moet ik toch zeggen dat dit andere boek, Die laatste zomer, mij toch stukken meer kon bekoren.
Verder moet ik opmerken dat het plaatje op de voorkant van Haar naam was Sarah nog het meest lijkt op een verdronken meisje, in mijn ogen tenminste, wat ik natuurlijk niet bepaald fraai vind. Gruwelijk zelfs!

Janny