Sándor Márai: Gloed

Vandaag heb ik Gloed van Sándor Márai uitgelezen, nadat ik er de hele week min of meer mee geworsteld heb. Ik weet dat sommige van jullie het boek ook aan het lezen zijn of gaan lezen; voor diegenen bevat het onderstaand verslagje van mijn leeservaring met mogelijk een of meerdere verklappers. Ik weet het eigenlijk niet zeker, maar voor de zekerheid waarschuw ik maar...

Gloed is het verhaal van de vriendschap tussen Henrik en Konrád, die elkaar na 41 jaar voor het eerst weer zien. Van jongs af aan waren ze onafscheidelijk, ondanks hun verschillende achtergrond en afkomst. Tot Konrád plotseling verdween, 41 jaar geleden. Ze delen een geheim en tijdens de ontmoeting wordt dit langzaam voor de lezer ontrafeld.

Mij duurde het allemaal net iets te lang, maar het valt niet te ontkennen dat er mooie dingen gezegd worden. Het verhaal behandelt ook niet de kleinste thema's; waarheid, liefde, wraak, trouw, schuld en vriendschap komen allemaal voorbij.

Beide mannen zijn aan het einde van hun leven gekomen en beseffen beiden dat hun laatste ontmoeting onvermijdelijk is geworden:

"We leven niet lang meer, want je bent teruggekomen. Dat weet jij ook heel goed. Je hebt tijd genoeg gehad om erover na te denken. Eenenveertig jaar is een lange tijd. Je hebt er goed over nagedacht, nietwaar? Maar je bent toch teruggekomen, want je kon niet anders. En ik heb op je gewacht, want ik kon niet anders. En we wisten allebei dat we elkaar nog een keer zouden ontmoeten, en dat het dan afgelopen was."

Ik denk dat het mij nog het meest stoorde dat het perspectief zo beperkt is. Je leest alleen wat Henrik (de generaal) denkt, ziet en ervaart, niet alleen in het heden maar ook in het verleden. Konrád komt tijdens de avond en nacht van hun ontmoeting nauwelijks aan het woord. Het is een lange monoloog van Henrik en zelfs als Konrád op een gegeven moment antwoord wil geven op een vraag van Henrik, valt de laatste hem weer in de rede voordat hij zijn antwoord heeft kunnen geven.

Uiteindelijk blijft het antwoord dan ook uit. Dit is zo opvallend dat het wel een diepere betekenis moet hebben. Het is uiteindelijk niet meer belangrijk wat het antwoord is, want Henrik weet de waarheid toch wel. Net zoals hij die omtrent andere zaken ook al die jaren heeft gekend. Het doet er eigenlijk niet meer toe welke woorden Konrád (of Krisztina) er over uitspreekt. De waarheid ligt in je zelf, lijkt de boodschap te zijn.

Konráds weigering om later nog antwoord te geven, bevestigt min of meer Henriks gelijk. Maar dat is voor Henrik niet belangrijk; zijn tweede vraag aan Konrád toont dit. Deze tweede vraag is eigenlijk geen echte vraag maar een retorische vraag. In feite stelt hij daarmee dat het allemaal de moeite waard is geweest, ook al is hij door twee geliefde mensen verraden, hij heeft de passie gekend die gepaard gaat met de band met hen, en zoals hij zelf zegt:

"Maar aan het fundament van het leven was de zin van al onze handelingen misschien toch deze band, die we met iemand hadden - band of passie, noem het wat je wilt. (…) Denk jij ook dat het leven geen andere zin heeft dan de passie, die op een dag ons hart, onze ziel en ons lichaam doordringt, en dan eeuwig blijft branden, tot de dood? Wat er intussen ook gebeurt? En dat we, als we dat hebben beleefd, niet voor niets geleefd hebben?"

Gloed is denk ik een boek dat stemt tot nadenken, een eigenschap die ik altijd wel waardeer in een boek. Waarschijnlijk moet ik het verhaal vandaag nog de hele dag na laten sudderen (en mogelijk nog langer) om tot een objectief oordeel te kunnen komen.

Je zei dat je het allemaal wat te lang vond. Ik vond het juist zo knap, dat, ondanks het feit dat de ontwikkeling heel langzaam is de spanning heel goed volgehouden is. Ik vond het ook een heel wijs boek, en ik heb dan ook de meer filosofische stukken een paar keer herlezen om ze beter te kunnen begrijpen.

Het is een heel bijzonder boek, dat je niet zomaar loslaat. Nu jullie het er over hebben will ik het weer lezen, als ik er toe kom. Ik denk dat de langzame ontwikkeling nodig is voor de diepgang van het boek.

Ik vond met name de aanloop wat lang, vanaf het moment dat Konrád bij Henrik is gearriveerd is de spanning hoger. Ik denk dat je verder helemaal gelijk hebt. Het boek laat mij ook nog niet los - ik ben nog steeds niet in een ander boek begonnen omdat Gloed nog nasuddert.

Nog wat achtergrond informatie van Boekgrrl Jos:

Levensloop van de schrijver:

Sándor Márai (oorspronkelijk Grosschmid) werd geboren op 11 april 1900 in het Hongaarse Kassa, het tegenwoordige Slowaakse Kosice, in een rijk burgerlijk milieu. Hij studeerde in Leipzig, Frankfurt en Berlijn. Hij vertaalde Trakl en Kafka in het Hongaars en was van 1923 tot 1929 correspondent voor de Frankfurter Zeitung in Parijs. Vanaf 1929 publiceerde hij meer dan 50 romans, verhalen, gedichten, essays en toneelstukken. Gedurende de nazi-tijd leidde hij als schrijver een teruggetrokken leven in Boedapest. Antifascist in hart en nieren, verwierp hij in de jaren 30 en 40 het nazisme. In de jaren 50 verzette hij zich fel tegen het communisme. De communisten verboden zijn boeken en vernietigde alle exemplaren. Deze vervolging zorgde ervoor dat hij Hongarije in 1948 verliet (als onbekend schrijver voor het grote Europese publiek) en naar Italië vertrok. Via Canada kwam hij uiteindelijk terecht in de Verenigde Staten waar is bleef wonen met zijn Joodse vrouw en hun enige zoon. Hij bleef een echte patriot, maar keerde nooit meer terug naar zijn geliefde vaderland. 

Het boek: 

In 1989, een jaar voordat "Gloed" opnieuw werd uitgegeven in zijn geboorteland, pleegde hij zelfmoord. De herontdekking "Gloed" werd voor het eerst gepubliceerd in 1942 en bleef toen verborgen voor het moderne lezerspubliek. In 1989 herontdekte de Italiaanse uitgever Roberto Calasso Márai. Hij had al snel door dat hij een verloren meesterwerk in handen had. Hij wordt nu vergeleken met Thomas Mann, Gabriel Garcia Marquez en Calvino. Calasso verwierf de rechten en gaf "Gloed" uit. Het werd een enorm succes. Het boek veroverde na Italië (er zijn daar meer dan 250.000 exemplaren verkocht) ook Duitsland (meer dan 230.000 verkochte boeken) en de rest van de wereld. Er zijn licenties verkocht voor uitgaven in 18 verschillende landen. Zo bereikt Márai na zijn dood toch nog een bijna unieke positie: een postume bestseller. Je kunt dus gerust spreken van een literaire herontdekking van de bovenste plank!

Samenvatting mails
Eisjen.

Nog meer over dit boek....: 

relevante links:

  • Zeeman in de Volkskrant:
    "SÁNDOR MÁRAI is een schrijver van en voor lezers, échte lezers, lezers die zich kunnen overgeven en die kunnen bewonderen"
    Met tevens een beschrijving van de levensloop van de schrijver.

    Een korte samenvatting van het boek door Zeeman:
    "Het is het verhaal van twee oude vrienden, Henrik en Konrád. Zij hebben elkaar 41 jaar niet gezien, omdat er mogelijk iets twijfelachtigs is voorgevallen tussen Konrád en Henriks vrouw, Krisztina, of, vager nog, tussen Konrád en Krisztina aan de ene kant en Henrik aan de andere. Een gebaar, een gedachte, een intentie, een ademtocht, een spookbeeld heeft de vriendschap opgeblazen, of althans levenslang opgeschort. Op de avond waarop het verhaal zich afspeelt zullen de heren elkaar weerzien en de zaken doornemen. Ze bereiden zich voor op het einde."

  • Maarten Doorman schrijft voor de NRC:
    "Laat zien hoe dik een dun boek kan zijn en hoe spannend het is als er niks gebeurt - er is hier zelfs niets gebeurd, al denkt menig lezer daar anders over."

  • Uit de literatuur top tien van Scheltema


  • In zijn geheel te lezen op de website van de Uitgeverij Wereldbibliotheek
    Op deze site onder auteur bevindt zich een goede biografie en meerdere recensies.

  • Sándor Márai (wikipedia)

schrijver: 

boektitel: 

Gloed

isbn: 

9789028421004

genre: