Paul Auster: Orakelnacht

Maart stond Orakelnacht van Paul Auster op het programma.  In het Parool wordt het boek gerecenseerd onder de kop 'angstaanjagend sprookje vol dubbele bodems'. Aanbeveling

Else las het boek al eerder en verheugt zich erop het met de grrls te herlezen! Zij schrijft:

Wat een mooi boekje (206 pagina's, vrij wijd gedrukt)! Men zegt wel eens: wie schrijft die blijft. En dat is voor mij een beetje het thema van dit boek.

Het verhaal: de hoofdpersoon Sidney, een schrijver die herstelt van een ernstige ziekte, probeert zijn leven weer een beetje op orde te krijgen. Hoe doet hij dat: door te schrijven. Hij koopt een mooi schrift en op het moment dat hij dat opendoet, vloeien de woorden uit zijn pen. Een vriend van hem, ook een schrijver, daagt hem uit een thema uit te werken van een man die van de ene dag op de andere zijn oude leventje in de steek laat. Sidney schrijft hierop het verhaal over een redacteur bij een uitgeverij, die een mansucript onder ogen krijgt dat zijn leven verandert. Dat manuscript op zijn beurt gaat over een man die in de toekomst kon kijken en dat zo beangstigend vond dat hij zich van het leven berooft. Zo zitten er dus diverse, in het begin separate, lagen in het verhaal. Maar op een gegeven moment gaan die lagen door elkaar lopen. De verhalen van Sidney, zijn vrouw, hun vriend, maar ook van de personen uit het thema, het verhaal van Sidney en het mansucript gaan op een prachtige manier in elkaar over.

Wordt wat eenmaal geschreven is ook ooit bewaarheid? Dit is een mooi uitgewerkte centrale vraag? In het begin bevreemdend zijn de zogenaamd terloopse voetnoten, waarin eigenlijk nOg een verhaal, ook over en van Sidney trouwens erdoor heen speelt. 

Deze korte beschrijving doet het boekje geen recht, dat besef ik terdege. 

In februari kan Janneke echt niet langer wachten met haar: Verhaal over een verhaal in een verhaal...

Afgelopen winter las ik Orakelnacht van Paul Auster, mijn eerste kennismaking met deze schrijver. Het kostte me eerlijk gezegd wel moeite om in het verhaal te komen, eerst konden de gebeurtenissen rond de personages me niet boeien. Er bleef veel afstand, ik vond het moeilijk me in te leven in de hoofdpersonen. De verhalen die door de hoofdpersoon werden geschreven, vond ik bovendien niet bijster interessant en eerlijk gezegd wat kunstenaarsgeneuzel. Pas tegen het einde van het verhaal, zo tegen de laatste 30 pagina’s worden de verschillende verhaallijnen aaneengesmeed en ging ik met de hoofdpersonen meeleven. Tegen die tijd had ik overigens al in de gaten wie de mystery man in Grace’s leven is, en wie degene is die haar om die reden zo erg haat. Het is een boek dat het meer van de sfeer dan van de verbondenheid met de personages moet hebben, net als de Opwindvogels overigens, alleen bevatte dat boek zulke hartverscheurende scenes dat ik meer bereid was mijn "ongeloof op te schorten". Ik ben heel benieuwd wat jullie van dit boek vonden?

Als het dan echt de Orakelnachtmaand maart is verzucht Mart:

Ben driftig aan 't lezen. Herken uit m'n eerdere mailtjes over Auster de lastigheid om de inhoud samen te vatten. Hij schuift van laag naar laag en je moet wel blijven doorlezen om de draad te blijven volgen. Je raakt binnen de kortste keren de kluts kwijt. Ik laat later van me horen.

Marjo komt er ook niet helemaal uit:

Om de finesses van dit boek te begrijpen zou ik het verschillende keren moeten lezen, maar dan is de spanning er natuurlijk wel af. De vraag is dus of ik het ooit doe. Voorlopig niet in ieder geval. "Orakelnacht" is niet samen te vatten, zoveel verschillende verhalen zitten er in: een Droste-effect: een schrijver schrijft een boek over een schrijver, die een boek schrijft, waarin een ander manuscript weer een rol speelt.

De verhalen lopen door elkaar heen, en worden ook nog "onderbroken" door voetnoten, hetgeen lastig lezen is. Magische componenten en het toeval spelen in alle verhalen een rol. Ook lijken de verhalen gelinkt te zijn, maar zijn het dan toch weer niet. Een puinhoop is het, maar een interessante boeiende puinhoop!!
Ik kom er niet echt uit wat de titel betekent, iemand ideeën?

Mart is inmiddels flink gevorderd en schrijft:

Nou - ik heb nog 60 pagina's te gaan - en ben expres gestopt. Niet afraffelen nou. Want ik wil eigenlijk zelf even bedenken hoe die lijnen nou precies bij elkaar zouden kunnen komen. Ik hoop dat er niet sprake zal zijn van al te geheimzinnige verdwijntrucs i.v.m. de hoofdpersoon. (absences? - hij is perslot herstellend van een ernstige ziekte - hersentumor?) De centrale plot loopt tot op heden logisch genoeg. En Auster houdt van het toeval. En 'toevallig' gebeurt er natuurlijk van alles, 't meeste waarschijnlijk, in een mensenleven.

En zo zie je maar - zo'n verhaal van Auster is gewoon niet samen te vatten. 't Gaat niet om 't platte verhaal, maar om de dwarsverbindingen. De lagen onder de lagen, de Droste-effecten inderdaad, zoals een grrl schreef. Verhalen die doorelkaarheen lopen. Associaties, herhalingen.

Ik denk dat het centrale thema zou kunnen zijn het 'overleven'. Of het somehow doorleven. Desnoods door te verdwijnen en opnieuw te beginnen. Nog niet duidelijk heb ik hoe 'k het hartverscheurende verhaal over moeder en kind in Dachau ("the end of mankind") moet plaatsen. Noch de fotokopie uit 't telefoonboek van Warschau d.d 1937/'38 - met daarin de gegevens van mogelijke familieleden van Auster.

Doorleven? Opnieuw beginnen? Een tikkie mysterie? Ik weet 't niet. Maar ja, 'k heb 't boek nog niet eens uit!

Als Mart het boek wel uit heeft:

Zo. Uit. Een mooi, bijzonder boek. Zo'n boek waar je nog es een keer over na moet denken. Hoe zit dat nou allemaal in elkaar ? Dat heb je bij die Auster-titels - ik las er inmiddels een paar.

Over 't algemeen hou ik niet zozeer van zwaar-geconstrueerde romans, zo'n verhaal waarvan je 't planboard van de auteur bij wijze van spreken aan z'n muur ziet hangen. Ik val doorgaans meer voor verhalen die organisch lijken (!) gegroeid als een appel aan een boom.

Bij de eerste helft van de roman had ik een kladje nodig - hoe lopen die laagjes nou ook alweer? De tweede helft liep als een fluitje; de info uit 't begin bleek inderdaad onderliggend aan de hoofdplot. Als ervaringen of noties die een mens nodig kan hebben. Zoiets.

Nou ja, dit is natuurlijk wartaal voor grrls die het boek niet hebben gelezen. Voor de geinteresseerden de plot, korter dan kort. Auteur probeert, na ernstige ziekte, weer op gang te komen. Heeft geldproblemen (ziektekosten). Maar alles gaat mis. Een beginnende roman loop vast, een filmscenario wordt geweigerd, problemen in z'n ogenschijnlijk probleemloze relatie.

Tijdens z'n geploeter krijgt ie van links en rechts info. Soms door toevallige ontmoetingen, soms door oudere romans /verhalen die hij onder z'n neus krijgt geschoven. En uiteindelijk lijkt 't de hoofdpersoon of alles is voorzegd. Of - dat taal het vermogen heeft te 'voorspellen'. Wat je zegt, zijn niet zomaar woorden - maar zijn een mogelijke werkelijkheid. Kijk maar naar 't mooie citaat dat Marjo laatst doorgaf.

De titel? 'Oracle night' was de titel van een verhaal waarnaar slechts
zijdelings wordt verwezen. Op 't planboard zou 't helemaal onderaan komen. Een verhaal over een soldaat in WOI die na een schotwond blind werd en daarna voorspellende gaven ontwikkelde. Hij voorzag ook zijn eigen ellende en pleegde zelfmoord.

Dus - waar gaat 't boek nou eigenlijk over? Tja - waar 't bij Auster altijd over gaat, geloof ik. Over de macht van de taal, that's for sure. Over dood en weggaan en over opnieuw beginnen. Eerder verwees ik naar een kopie uit 't telefoonboek van Warschau 1937/38. Met 't adres van mogelijke voorouders: Stefan en Janina Orlowscy. Nou, dat staat er natuurlijk niet voor niks in.

Zo, ik heb m'n bijdrage aan 't maandboek voorlopig wel geleverd, lijkt
me. Een beetje verder kletsen?

het boek valt Yvonnep tegen

Vind het al met al nogal gekunsteld. En vermoeiend. Ik kom nu tot vier verhalen die me allemaal worden verteld op een manier alsof ze nog moeten worden uitgewerkt. Ze komen vast ergens samen, en misschien komt er dan wel wat meer 'aan de oppervlakte'. Tot dusver zijn het alleen vier verhalen. Heb tussendoor een ander boek gepakt. Dat had ik niet gedacht. 

Waarop Marjo reageert:

Nou Yvonne, er zitten nog meer verhalen in, en ik begrijp ook niet van allemaal wat de bedoeling is. Maar moet er wel een bedoeling zijn? Ik heb dit boek al lang uit, maar het spookt nog steeds door mijn hoofd. Zo bedacht ik me gisteren dat er ergens een stukje staat over het herschrijven van iets, waarbij de letters en woorden zichzelf zouden herschikken. Het deed me op dat moment denken aan the Eyre affair van Jasper Fforde. Kan iemand die Auster leest of gelezen heeft zich dit stukje herinneren en mij zeggen waar ik het vinden kan? Ik heb het boek al enkele keren helemaal doorgebladerd maar zie het niet. Wel zag ik dit:

Trause zegt tegen Sid:
"gedachten zijn echt. Woorden zijn echt. Alles wat menselijk is, is echt
en soms weten we dingen voordat ze gebeuren, zelfs al zijn we ons daar niet altijd van bewust. Misschien is dat wel de essentie van schrijven, Sid. Niet het rapporteren van gebeurtenissen uit het verleden maar dingen laten gebeuren in de toekomst." Sid schrijft dat verhaal over Trause en Grace zonder te weten dat het echt zo is. Pas later beseft hij: "De toekomst bevond zich al in mij en ik was mij aan het voorbereiden op de rampen die op het punt stonden te gebeuren."

Elly heeft ook beslag weten te leggen op Orakelnacht in de bieb en
schrijft:

Ik ben al op de helft ( nick heeft zichzelf net ingesloten) en vind het waanzinnig fascinerend : Verhaal in een verhaal in een verhaal, je moet inderdaad goed bij de pinken blijven om alles te kunnen volgen. Maar wat knap gedaan ! Ben zeer benieuwd naar de rest ...morgen!

en dan valt het iewat tegen:

Mijn fascinatie was dan ook snel weg. Ik hoopte natuurlijk dat alle lijnen, alle verhalen in het verhaal die Auster erbij sleept ook een vervolg zouden krijgen, maar nee, alles houdt gewoon op en alleen de 'werkelijkheid' van de eigenlijke ik-figuur : Sidney Orr gaat verder. En hoe turbulent ook : het totaal andere contact met Chang bv., zijn ontdekking over het vroegere contact tussen John en Grace, de ellende met Jacob, ik had het gevoel van een heleboel tekst verstoken te blijven. Na dat min of meer ingewikkelde begin liep het nu zo soepel naar het einde van het boek, naar het einde van één verhaal eigenlijk, dat ik een beetje een leeggelopen ballon gevoel kreeg. Niettemin : ik vond het een heel goed verhaal : alle ingewikkeldheid van het begin was inderdaad nodig om de verwarring van de ik-figuur te verklaren. Ik zal zeker nog meer van Auster gaan lezen. Weer een schrijver waar ik nog nooit van gehoord had : Lang Leve de Boekgrrls ;-)))

Mart vraagt zich nog af:

Ik had overigens ook wel enige moeite met die Jacob-figuur. Waarvoor had Auster die knakker eigenlijk nodig? Toch zeker niet om die miskraam te forceren?

waarop Dettie de bespreking nuchter afsluit en Marts vraag beantwoordt

Om eerlijk te zijn vond ik het helemaal geen verwarrend boek. Een schrijver die erg ziek is geweest, heeft moeite de draad weer op te pakken. 

Ik zie het boek meer als een beschrijving hoe de worsteling van een schrijver is om tot een verhaal of boek te komen met daarnaast de huiselijke perikelen die gewoon doorgaan.

De zoon van de vriend moest wel op komen dagen. Zo kon de schrijver helemaal opnieuw beginnen met zijn vrouw. Rivaal weg, kind weg, financiële problemen weg. Hij eindigt dan ook met zich zeer gelukkig te voelen. Kortom, een happy end.

Samenvatting: Irene         

Nog meer over dit boek....: 

Website Paul Auster

Paul Auster werd op 3 februari 1947 in Newark, New Jersey geboren. Hij studeerde Engels en Frans aan Columbia University en werkte daarna enkele maanden op een olietanker.
Vervolgens vertrok hij naar Frankrijk waar hij eerst in Parijs woonde en daarna in de Provence een boerderij beheerde. 
In Frankrijk schreef hij gedichten die in de jaren '70 werden gepubliceerd in Unearth (1974) en Wall Writing (1976). Auster was toen al teruggekeerd in New York waar hij vertalingen verzorgde van Franse literatuur en gedichten schreef. 
Hij maakte naam als schrijver met drie korte romans die bekend staan als de ‘New York Trilogy’: City of Glass, Ghosts en The Locked Room (verschenen in de periode 1985-1987). 
In de boeken van Auster draait het vaak om de identiteitskwestie, de vraag in welke mate men zichzelf kan kennen. Worstelend met dit soort vragen trekken veel van zijn personages zich in afzondering terug uit het leven.
Meer over Paul Auster op De boekensalon (bij 'zoeken' Paul Auster intypen)

Een verhaal in een verhaal in een verhaal. Paul Auster schrijft in zijn nieuwe roman niet alleen over bekende thema's als lot en tijd, maar past in Orakelnacht ook verschillende verteltechnieken en andere foefjes toe. Het lijkt een onderzoek naar het schrijven. Of staat het schrijven in dienst van het verhaal?
8weekly

 Een verhaal van Paul Auster valt nauwelijks na te vertellen: ‘iets met een mysterieus notitieboekje, iets over identiteitsverlies, tsja, en over toeval, en herinnering...’ stamel ik meestal. Zijn romans staan bol van de personages, anekdotes, raamvertellingen, spiegelingen, en schijnbare clous. Zijn plots steken altijd perfect in elkaar. Maar na afloop vraag je je als lezer vaak af: wat heb ik nu eigenlijk gelezen? En vervolgens, terwijl je angstvallig naar je lichaam grijpt: besta ik eigenlijk wel?
De recensent

schrijver: 

boektitel: 

Orakelnacht

isbn: 

9789029563178

genre: 

leeslijst: 

maand: