Kristien Hemmerechts: De Tuin der Onschuldigen en andere titels

Altijd met uw gezever, gij.

  • "Gisteren ging ik mijn lang vervallen lidmaatschap van de vrouwenbieb vernieuwen en maakte een nieuwe kennismaking tocht langs de boekenplanken daar. Ineens viel de naam Kristien Hemmerechts mij op. Ik heb die naam een paar keer voorbij zien komen bij de grrls maar nog nooit zelf wat van haar gelezen. Ik weet ook eigenlijk niets van haar maar ik begrijp nu dat ze Belgisch is en een hele rij boeken op haar naam heeft.

Ik kon geen beslissing maken over welke roman ik mee moest nemen en uiteindelijk werd het een korte collectie essays van haar met bovenstaande titel. Hierin schrijft ze veel over hoe het zit met de relatie fictie/waarheid in haar romans. En over het verschil tussen Nederlands en Vlaams. Over kunst en literatuur. Ik heb de 120+ paginas in een ruk uitgelezen (ok dan - 2 rukken, eerst helft op de bank met een pot thee, 2e helft onder een boom in de bos met de hond om me heen snuffelend.) Ze schrijft op een manier die ik heel aantrekkelijk vind - alsof ze gewoon naast je zit te praten, hardop te filosoferen.

  • Wat heb ik geleerd... over Frida Kahlo - haar schilderijen heb ik altijd vreemd aantrekkelijk en tegelijkertijd afstotelijk gevonden - maar wat ik niet wist was "toen ze 18 was werd haar lichaam gebroken in een gruwelijk busongeval. Een stalen leuning drong haar zijflank binnen en kwam langs haar vagina weer naar buiten. Haar hele leven leed ze erg veel pijn." Maar dAt geeft ineens een heel andere kijk op veel van haar schilderijen vol met opengesneden vrouwen.. "De gebroken kolom" met die verbrokkelende pilaar als ruggegraat en dan al die spijkers in haar huid....

Verder - het schijnt dat ze in het Engels gedebuteerd heeft en daarna is overgestapt op het Nederlands. Weet iemand hoe haar Engels debuut heet? Dat wil ik graag lezen.

Ze schrijft ook veel over hoe ze steevast Nederlands wil schrijven - "correct" Nederlands - en niet in een hokje wordt geduwd als "pittoresk" Vlaams schrijver. Veel van haar gedachten daarover herken ik in mijn eigen relatie met Schots Engels. Het is strikt gesproken geen "dialect" - het is een andere vorm van de taal met eigen "correctd" regels maar alsnog... "Het Vlaams is de taal van thuis, maar ik wil niet altijd thuis zijn. Het is er gezellig maar ook beklemmend; vertrouwd maar ook kneuterig."

Later komt ook de dood van haar kinderen ter sprake. En de vreselijk zin "Ooit zei een vrouw, zelf moeder van 3 gezonde, springlevende kinderen, tegen me; 'Het is natuurlijk erg dat die kinderen gestorven zijn, maar je hebt er wel een onderwerp aan overgehouden.'" !!! Je gelooft toch niet dat er echt mensen zijn die zulke afschuwelijke domme dingen zeggen... Weet iemand trouwens of ze nog meer kinderen heeft?

Dit boek is van 1996, dus voor de dood van de dichter Herman de Coninck die ze op het moment van schrijven 8 jaar mee samen was. Ze citeerde ook een paar prachtige gedichten van hem.

Ik sloot dit korte boek met een gevoel dat ik meer van haar wil lezen. Wie kan me wat titels aanbevelen?"

Met dit enthousiaste verhaal begon de reeks mailtjes over Hemmerechts.

  • Ik heb Taal zonder mij van haar gelezen. Echt een aanrader. Ook hierin gebruikt ze veel gedichten van Herman de Coninck, het is geschreven na zijn overlijden en gaat daar dan ook over. Zij leert hem eigenlijk opnieuw kennen aan de hand van zijn werk en zijn nagelaten correspondentie. Ik vond het een heel eerlijk boek, en het liet absoluut niet de wrange smaak na van IM, van wil ik dit eigenlijk wel weten. Verder zijn een aantal van haar titels als rainbowpocket verkrijgbaar:
  • Zegt zij, zegt hij -
  • Veel vrouwen af en toe een man
  • Wit zand.

De laatste heb ik niet, veel vrouwen en af en toe een man wel. Het is uit 1995, en leest lekker weg. Hoewel ik het soms een wat hoog Pitty op kostschool gehalte voor volwassenen vond hebben. Stukje achterflap: "Het leven van de drie kostschoolmeisjes Cecile, Ella en Lucie is geheel gewijd aan hun lerares klassieke talen, Duchene. Wanneer Duchene de meisjes meeneemt op een studiereis naar Trier speelt zich op de kostschool een drama af. Deze gebeurtenis is van grote invloed op het verdere leven van de drie leerlingen én dat van de kleindochter van Duchene."

Zegt zij, zegt hij ligt op mijn 'nog te lezen stapeltje', maar weer een stukje achterflap:

"In zegt zij, zegt hij beschrijft Kristien Hemmerechts met een weerspannige venijnigheid de nachtzijde van vrouwenliefde en -leven. In haar ironische zedenschetsen, waarin lichamelijkheid, liefde, ontrouw en scheiding de boventoon voeren, blijven geliefden vreemden voor elkaar. Gevoelens en gedachten worden niet uitgesproken, maar geheimen of onuitspreekbare ervaringen zorgen voor een onderhuidse spanning. Zegt hij, zegt zij bevat de mooiste verhalen uit de bundels 'weerberichten' en 's nachts'.

  • En dan staat voor augustus 'de tuin der onschuldigen' op de lijst.

Op de vraag hoe of het zat met haar Engelse debuut en of ze nog meer kinderen heeft kwam het volgende antwoord.

  • Ze debuteerde in 1986 met 3 engelse verhalen in de bundel First Fictions en in 1987 met een nederlandse roman "een zuil van zout"
  • Ze studeerde Germaanse filologie en schreef een proefschrift over Jean Rhys
  • Uit een interview; in 1982 was ze in Engeland om een seminarie te volgen voor buitenlandse docenten Engelse literatuur. Ze liet haar eerste in het Engels geschreven verhalen lezen aan Malcolm Bradbury. Hij reageerde enthousiast. :"dat is achteraf een heel belangrijk moment voor mij geweest, Ja, iemand die tegen me zei, jij bent schrijfster". (de titel van het boek staat er niet bij vermeld ). De grote misvatting is dat de tijd alle wonden heelt. (dit staat boven het interview).
  • Ze heeft in 1981 een dochter gekregen.

Nog enkele aanbevelingen voor een boek van Hemmerechts:

    • Een zuil van zout

Anna, een 24 jarige Vlaamse vrouw studeert geschiedenis in Amsterdam. Als ze zwanger raakt keert ze terug naar Belgie en neemt haar intrek in het huis van haar pas overleden vader Tussen de toekomst van haar kind en het verleden van haar ouders probeert Anna haar leven te ordenen. Maar wie om blijft kijken verandert net als de vrouw van Lot in een zoutpilaar.

  • meestal houd ik mij schuil in de lurk-hoek van de mailing-list, want gebrek aan tijd om de boekenlijst te lezen (en ook te weinig tijd voor andere intellectualiteiten, maar mee-lezen blijft leuk), maar dit moet ik even kwijt: 'k kreeg van'n vriendin 'n boekje van Kristien Hemmerechts te leen: "Margot en de engelen" . Vreemd boekje:

engelse man, belgische vrouw, een dochter die net achttien is en van de ene op de andere dag naar beiden een fax stuurt, dat ze er tussenuit knijpt. Naar beiden, want man en vrouw zijn gescheiden, wonen beiden in Belgie, niet ver van elkaar.

de grote vraag: wie doet er moeilijk?

de man? nou, nee, die wil alleen dat alles blijft zoals het was (heeft er zijn beroep van gemaakt, is nl. meubelrestaurateur)

de vrouw? heeft niet het vermogen de ogen voor de realiteit te sluiten, maar offert haar dochter op aan haar realisme en haar even realistische maar doortrapte buurvrouw.

de dochter? die lijkt helemaal vermalen te worden tussen de ego's die haar omgeven, gaat op zoek of beter gezegd, wordt gezocht en vindt zichzelf (of wordt gevonden) in een mystieke wereld.

Intrigerend geschreven, zoals Hemmerechts altijd doet, weer zo'n verontrustend verhaal, waar je niet zo maar uitstapt voordat het voltooid is.

(schokking detail: zonder enkele scrupules beschrijft zij de geilheid van de vrouw: "gutsende kut", nou ja!)

Oh ja, en wie doet er moeilijk? Vooral het nieuwe vriendje van de dochter, is mijn mening.

Zeer aan te bevelen. Leesduur: ca. 2 rustige zomeravonden.

"De tuin der onschuldigen" komt aan de beurt:

  • Ben nog niet zover, heb geen hele zomeravond, lees het noodgedwongen vlak voor het slapen gaan en neem geheimzinnige flarden mee in mijn dromen. Wat is er gebeurd met Nora? Wat heeft Judith toen voor haar gedaan? En vooral: wat is er voorgevallen in de jeugd van de zusjes Verstappen? Het verhaal en de stijl van mevrouw Hemmerechts zuigen je regelrecht het boek in. Oei... is het al weer bedtijd?

Het Toneelstuk "Nora" van Henrik Ibsen wordt uit de brochure van Het Nationaal Toneel geciteerd omdat ze maart 2000 dit stuk zullen spelen en Nora, een van de zusters in "de tuin der onschuldigen", naar deze Nora is genoemd.

Uit de brochure:

Nora, ik zou met vreugde dag en nacht voor je gewerkt hebben, verdriet en ontbering geleden hebben. Maar geen man offert zijn eer op, zelfs niet voor degene van wie hij houdt. De afgelopen dagen waren afschuwelijk voor Nora.- toegewijd echtgenote van Torvald en liefdevolle moeder van drie kinderen. Haar comfortebele leven dreigt kapotgemaakt te worden door een kwestie uit het verleden. Haar man staat op het punt benoemd te worden tot directeur van de bank, maar Nora wordt gechanteerd door Krogstad,-een duistere figuur, ooit bevriend met haar man, nu aan lager wal geraakt.

Nora heeft 24 uur de tijd om te zorgen dat haar man een baan heeft voor Krogstad. Lukt dit niet, dan zal Krogstad bekend maken dat Nora jaren geleden de handtekening van haar vader heeft vervalst om geld te lenen. Van dit geld liet ze haar man in het zuiden kuren, maar deze wist niet dat Nora niet op een juiste manier aan het geld was gekomen.

Nora komt tot het inzicht dat ze al die jaren in een kooi geleefd heeft. Zij was geen vrouw voor Torvald, maar zijn kind. Zij zal het poppenhuis verlaten, man en kinderen achterlatend. In die beroemd geworden laatste handeling slaat ze de deur achter zich dicht. Een klap die destijds een schandaal veroorzaakte en nog altijd nadreunt.

Speelperiode 7 maart - 22 april 2000
Den Haag Theater aan het Spui

Terug naar "de tuin der onschuldigen".

  • Tja, ik hou nooit zo van dat verwijzen in het ene boek naar het andere boek/toneelstuk/mythe etc. Ik vind het een beetje een kinderachtig spelletje voor 'interlektuwelen' onder elkaar: kijk ons belezen zijn! Een roman moet toch in de eerste plaats op eigen kracht overeind blijven en niet omdat een reeds bestaand verhaal er zo vernuftig door heen is verweven. Tot dusver kan 'Tuin der onschuldigen', hoe knap ook geschreven, hoe spitsvondig de auteur soms ook uit de hoek kan komen, mij niet geheel overtuigen. En de raadsels die de schrijfster heeft opgeroepen: ik heb al een sterk vermoeden in welke hoek de oplossing zal liggen. Teveel Hemmerechts gelezen, waarschijnlijk. En waarschijnlijk was ik haar al een beetje moe: de verschijning van deze laatste was mij geheel ontgaan.
  • Ik heb het boek met plezier gelezen. Hemmerechts heeft een sober en beeldend taalgebruik. Punt is nu alleen dat ik elke rode Passat die mij passeert of die ik passeer nauwlettend bestudeer: misschien zitten de zusjes er wel in. Het knappe van Hemmerechts vond ik dat ze alles wat ze oproept in de schijn verklaart. Je denkt 'oh, ja...daarom' en even later snap je niet meer waarom je dat een passende verklaring vond. Want: wat heeft Judith nu gedaan met die minnaar van Nora?
  • "De tuin der onschuldigen" van Kristien Hemmerechts is het enige van de drie augustusboeken dat ik heb gelezen. Helaas: erg positief kan ik er niet over zijn, dat heb ik tussentijds al een paar keer gemaild en ook na lezing van het hele boek (je hoopt toch dat het nog beter wordt) kan ik er niet veel beters over kwijt.

En dan komt er een hele interessante samenvatting van Hilde:

Het boek begint met een bezoekje van Nora aan haar tante in Spanje, zij is toevallig in de buurt. Deze tante Simone bewoont een groot huis dat tevens dienst doet als vakantie-oord voor groepen Belgische schoolkinderen en dat vroeger onderdak bood aan een meisjesgesticht. In die tijd heeft Nora met haar familie een paar keer in het Spaanse dorp haar vakantie doorgebracht. En dat waren niet zomaar vakanties: al snel wordt duidelijk dat wat toen is gebeurd (iets heel ergs op een boot: dat wordt tenminste gesuggereerd) nog steeds van invloed is op het gedrag van Nora en haar twee zussen en hun onderlinge verhoudingen. De drie zussen zullen het huis later erven. Inmiddels hebben de vorige bewoonsters -de meisjes van het gesticht- het gebouw opge-eist om er een museum in te kunnen vestigen. Tante Simone is inmiddels in ongenade gevallen bij de rest van de familie. Dit -nogal dunne- verhaaltje is de aanleiding voor de drie zussen (inmiddels rond de veertig) om in het geniep op reis te gaan en deze reis beslaat de rest van het boek. Tante Simone wordt in het begin uitgebreid beschreven (zonder dat je trouwens een duidelijk beeld van haar krijgt) en hoewel je dus verwacht dat zij op het eind nog wel zal terugkeren, gebeurt dit niet. De zussen komen namelijk nooit in Spanje aan, tenminste niet in dit boek. Het eindigt ermee dat Nora in een paar zinnen verteld hoe de rest van de reis en het bezoek aan de tante waarschijnlijk zal verlopen. Een beetje een raar eind, vond ik.

Maar goed: de reis van de drie zussen is slechts aanleiding voor veel gemijmer over hun jeugd en hun onderlinge band. De rolverdeling tussen de drie zussen is helaas nogal clichematig: Judith, de oudste is verstandig, doelgericht en vastberaden, Nora, de jongste, is wispelturig,egocentrisch en onverantwoordelijk en Heleen is de simpele ziel die altijd beschermd moet/wil worden (ooit op haar hoofd gevallen of zo).

Ergerlijk vond ik de manier waarop Hemmerechts regelmatig de spanning opvoert om die vervolgens als een nachtkaars uit te laten gaan. Dat is een keer leuk maar daarna wordt het een doorzichtig trucje dat gaat vervelen. Bovendien wordt het verhaal zo wel erg voorspelbaar. Zo was mij allang voor het einde duidelijk wat zich zo ongeveer op die boot (de allesbepalende? gebeurtenis) moest hebben afgespeeld: al van verre zag ik de Lolita-scene aankomen. En al die verwijzingen naar de wereldliteratuur: gut, gut, knap bedacht hoor maar het ligt er zo dik bovenop en maakt op mij een nogal kunstmatige en geforceerde indruk. Ook alle symboliek: de tuin der onschuldigen, de passaat (auto) waarin zij rijden: ik vind het allemaal zo doorzichtig. En bepaalde passages deden mij gewoon schaterlachen terwijl ze toch echt niet komisch bedoeld waren: de vechtpartij tussen Nora en Judith bijvoorbeeld of de zogenaamde "painrelief" die grote zus Judith voor beginnend puberzusje Nora met haar pijnlijke tepels in petto had.

Als het niet voor de lijst was geweest had ik "De tuin..." waarschijnlijk niet eens uitgelezen, zo weinig kon het mij halverwege schelen hoe het deze dames verder zou vergaan. Keer op keer dreigde er van alles te gebeuren of te worden onthuld en vervolgens gebeurde er of helemaal niets of was de onthulling te flauw voor woorden. Het boek zit vol met aanzetten die niet uitgewerkt worden, en daar had ik op een gegeven moment genoeg van omdat het mij niet meer duidelijk was of het hier opzet of gemakzucht betrof. En al lezende werd Nora met d'r interessantdoenerij als actrice en d'r kleffe papa-en-mama-toontje waarop ze het verhaal vertelt er ook alleen maar vervelender en oninteressanter op. En dan kan het allemaal heel vaardig zijn geschreven, wat er is beschreven kon mij maar matig boeien.

He, bah, wat negatief allemaal. Ik kan het ook niet helpen: dit is wat er ruim twee weken na lezing van "De tuin..." is blijven hangen. Je zou bijna denken dat ik een hekel aan Hemmerechts heb, maar dat is niet zo. Ik heb veel van haar gelezen en zeker in het begin met zeer veel bewondering. Tot de zoveelste dame die geblindoekt en al ergens op een hotelbed lijdzaam lag af te wachten op wat er komen ging mij er een te veel was. Maar "Veel vrouwen, af en toe een man" heb ik later met plezier gelezen. "Kort, kort, lang" viel mij daartentegen zo tegen dat ik "Margot en de engelen" weer heb overgeslagen. Het verschijnen van "De tuin.." is helemaal langs mij heen gegaan, maar ik geloof dat ik toen in het buitenland zat (april/mei). Maar toch: na het stroeve begin, zo rond pagina 40 dacht ik even nog -verheugd- dat het wel wat werd met "De tuin der onschuldigen". Helaas. Toch zal ik binnenkort eens "Taal zonder mij" lenen en lezen. Kijken hoe dat bevalt.

En dat laatste boek wordt als volgt aanbevolen:

  • Tijdens het lezen van dit boek las ik tegelijkertijd: Taal zonder mij. Ik had nooit iets gelezen van De Coninck en tijdens het lezen van dit boek maakte ik kennis met zijn gedichten. In dit boek schrijft Kristien Hemmerechts over een onrustige man die zich letterlijk dooddronk en rookte en dood neervalt in de armen van Anna Enquist in Lissabon.

Met als citaat een gedicht van de Coninck:

"Ik ga niet zo vaak naar je graf hoor,
je bent er nooit."

Men is het met Hilde eens:

  • Ik heb vanmiddag het boek uitgelezen en sluit me volledig aan bij de mening van Hilde. Ik vond het begin van het boek leuk, zat ook al snel in het verhaal . Maar al spoedig ging het verhaal mij vervelen, maar ja uit nieuwsgierigheid toch maar doorlezen. Maar mijn tempo van lezen werd steeds sneller - diagonaal lezen. Ik vond de beschrijving van Heleen nogal irritant, het bleef mij te lang in het ongewisse waarom zij zo was. ( niet heleen maar Nora was op haar hoofd gevallen) en de gebeurtenis op de boot vond ik zo magertjes om daar dan een heel boek om heen te schrijven.
  • Ik heb ook een aantal boeken van Hemmerichts met veel plezier gelezen, Met name het boek Zonder grensen vond ik heel leuk. Ook Taal zonder mij vind ik heel bijzonder, dus hilde vooral dat gaan lezen.

Oh ja en opFrida Kahlo kwamen we ook nog heel even terug.

  • Er is een biografie geschreven van Frida Kahlo nl. "Frida Kahlo, een vrouw" door Raudi Jamis. Het is oorspronkelijk geschreven in het Frans.

Samenvatting
Eisjen

schrijver: 

boektitel: 

De Tuin der Onschuldigen en andere titels

isbn: 

9789025419370

genre: 

leeslijst: 

maand: