Jonathan Franzen - Vrijheid

Oorspronkelijke titel: Freedom
Vertaald door Peter Albesen
588 pagina's | Uitgeverij Prometheus | september 2010


Achterflap:
Na 26 jaar bezint Patty Berglund zich op haar huwelijk. Haar man Walter is niet meer de sympathieke idealist voor wie ze jaren geleden als een blok viel. Hij heeft zich ontpopt tot een ambitieuze, rusteloze ondernemer. Terwijl Patty haar frustraties van zich afschrijft in een therapeutisch dagboek, verliest Walter thuis en op zijn werk de controle. Zijn gebrek aan moraal en compassie culmineert zonder de corrigerende hand van zijn vrouw algauw in een vernederend schandaal.
Vrijheid, het langverwachte nieuwe boek van Amerika?s grootste hedendaagse schrijver, is een briljante epische roman over de hoop en wanhoop in families en over onmogelijke ambities. Opnieuw bewijst Jonathan Franzen op eenzame hoogte te staan in het beschrijven van familietoestanden, waarbij zijn meesterlijke, vileine ironie tegelijk vol psychologisch inzicht en empathie voor zijn karakters is. Vrijheid zal ongetwijfeld direct na verschijning al beschouwd worden als een klassieker.

Waren de grrls het  eens met deze hoogdravende woorden?

Ik heb inderijd van het boek genoten, dus ben ik het gedeeltelijk eens met die woorden. Ik vond het goed geschreven en kon me wel vinden in naïeve Walter en goedwillende Patty.
ik ben het dan ook niet eens met kritiek op de modewoorden in de stijl. dat moet gewoon al is het niet mooi.

Het wil niet klikken tussen mij en Franzen. Waar het aan ligt? Het is niet niet dat ik het slecht geschreven vind, het is ook nietslecht vertaald, De personages hebben genoeg potentie, wat dan wel? Ik heb het niet niet zo op de Amerikaanse couleur locale.

Het is alweer een tijd geleden dat ik dit boek las met mijn leesclub. Ik vond er toen ook weinig aan, hoewel ik het natuurlijk braaf heb uitgelezen. Ik vroeg me af waarom het boek zoveel keer herdrukt was, maar iemand vertelde me dat de recensies in de kranten lovend waren. Vandaar dus!

Ik worstel me nog steeds door deze roman heen, ben inmiddels op blz. 426 midden in stuk over zoon Joey, die alleen maar veel geld schijnt te willen verdienen. Kan tot nu toe met niemand echt meevoelen, dat maakt het lezen van dit boek niet echt aantrekkelijk. En ik ben ook nog geen dingen tegen gekomen war ik echt nieuwsgierig naar ben of waardoor ik verrast werd.

Dezelfde ervaring had ik met z'n vorige boek, De Correction. Halverwege geloofde ik het wel. Dus voor de zekerheid ben ik aan Vrijheid maar helemaal niet begonnen. Niet ten onrechte, lijkt het!

Geen van allen weten de romanfiguren raad met de vrijheid van handelen die ze hebben: ze maken keuzes maar weigeren vervolgens lange tijd daarvan de gevolgen onder ogen te zien, laat
staan aanvaarden. Lichtpuntje aan het eind is dat Patty en Walter, als ook Joey eindelijk zichzelf recht in de ogen durven te kijken en durven te zeggen: dit is wie ik ben. Dit zijn de keuzes die ík heb gemaakt, de consequenties waar ík mee zal moeten (leren) leven. Daarmee geeft Franzen hoop voor de toekomst...

Het las lekker, Franzen schrijft prima, om sommige zinnen moest ik grinniken, maar wel vaak wrang. Franzen heeft wel een soort van empathie voor zijn personages, maar ik vond het beeld dat hij schetste toch vaak wel grimmig. Zoals eerder ook al gezegd weten ze zich weinig raad met hun vrijheid. Ik moest denken aan het klassieke filosofische onderscheid (van Isaiah Berlin) tussen negatieve vrijheid en positieve vrijheid. Negatieve vrijheid is de klassieke liberale vrijheid om gevrijwaard te blijven van inmenging van buiten en zo de optimale ruimte te hebben om te doen wat je wilt - zo lang je daarbij de rechten en vrijheid van anderen niet schaadt natuurlijk. Positieve vrijheid wil daarentegen zeggen dat je ook in staat bent een inhoudelijke, betekenisvolle invulling aan die op zichzelf nog 'lege', oningevulde liberale ruimte voor vrijheid te bieden. Aan dat laatste ontbreekt het de personages van Franzen nogal, en dat is minstens impliciet natuurlijk ook te lezen als maatschappijkritiek. Het debat over vrijheid gaat immers zo vaak eenzijdig alleen maar over de negatieve vrijheid - (misschien moet Wilders zijn partij
omdopen tot Partij voor de Negatieve Vrijheid??) - maar wat daarmee vervolgens aan te vangen? Hoe bereidt de maatschappij haar burgers juist daarop voor? En wat zijn de consequenties voor de gemeenschap, de politiek, de intermenselijke verhoudingen in families en organisaties, de ecologie, etc. van het feit dat die voorbereiding vaak nogal tekort lijkt te schieten, zacht gezegd?
Ik heb me afgevraagd of ik het eens ben met de conclusie uit de vorige reactie 'Daarmee geeft  Franzen hoop voor de toekomst' Ik was eigenlijk weinig hoopvol gestemd nadat ik het boek dichtgeslagen had. Maar het is goed mogelijk dat dat meer met mij te maken heeft dan met het boek, en ik moet wel toegeven dat de manier waarop de verhaallijnen afgerond werden van de verschillende personages misschien minder somber waren dan het hele boek vermoed zou doen hebben.

Ik heb het boek niet met plezier gelezen. Eigenlijk vond ik het erg veel gezeur en ook zo wat herhaling waarop ik niet zat te wachten. Voorzover een personage al een gevoel bij me opriep was dat voornamelijk irritatie.
Er wordt goed duidelijk gemaakt hoe je, ondanks je idealen, al snel in een moeras van corruptie terecht kan komen. Het hele gedoe met verouderde trucks die dan bestemd zijn om gebruikt te worden door Amerikaanse soldaten in Irak lijkt wel overdreven, als je niet zou vermoeden dat het gewoon waarheid zou
kunnen zijn. Aan de andere ideële doelen kleeft ook een luchtje. Je zou het als ironisch kunnen lezen. Want waar slaat het op om een vogelsoort te redden ten koste van zo ongeveer al het natuurschoon in de omgeving. En het nastreven van minder mensen op aarde om overconsumptie aan banden te leggen, is natuurlijk al eens in China uitgeprobeerd. Waarbij komt dat
Walter zelf in gedachten al zondigt tegen zijn eigen ideaal. En voor Patty het krijgen van kinderen het enige echt belangrijke is geweest dat zij in haar leven heeft gedaan. Met de maatschappelijke betrokkenheid is er wat mij betreft niks mis. Maar ik vond het allemaal zo stomvervelend en langdradig.

Hier hetzelfde, vond er niks aan. Las het in het Amerikaans/Engels. Op de één of andere manier, drongen de personages niet door. Karton figuren, kan er niet veel meer over zeggen. Waar háált die man zijn reputatie vandaan?

Na een moeizame start dit boek toch nog met een voldane zucht dichtgeslagen, niet omdat ik het eindelijk uit had, maar omdat het niet de miskoop werd waar ik na het lezen van de eerste twee delen bang voor was. De opening in het eerste deel, waarbij de hoofdpersonen geïntroduceerd worden door de ex-buren die in de New York Times een stuk lezen waaruit blijkt dat hun vroegere buurman Walter Berglund behoorlijk in de fout is gegaan, vond ik verrassend. Daarna werd het pas weer boeiend
na Patty's ontboezemingen. De vele issues die Franzen de revue laat passeren geven een mooi tijdsbeeld van Amerika en zijn soepele en soms ironische manier van schrijven zorgden ervoor dat ik steeds meer waardering kreeg voor Franzens laatste roman. En hoewel er rondom het begrip 'vrijheid' geen gezichtspunten naar voren kwamen die ik echt origineel of bijzonder vond had ik wel bewondering voor de inventiviteit waarmee Franzen het begrip op zoveel verschillende manieren in het boek naar voren bracht. De vrijheid van het ongebonden zijn, de vrijheid om te zeggen wat je wil, de vrijheid om je tijd zelf in te delen, de vrijheid die geld kan geven, de vrijheid om te kunnen kiezen en desnoods je leven te verzieken. Vrijheid is het belangrijkste wat een mens in zijn leven kan hebben, maar het blijkt tegelijkertijd ook moeilijk te zijn om met die vrijheid om te kunnen gaan.

Janneke

Nog meer over dit boek....: 

Jonathan Franzen.
Foto Greg Martin

Meet the Writers

Recensie 8weekly

schrijver: 

boektitel: 

Vrijheid

leeslijst: 

maand: