Italo Svevo: Bekentenissen van Zeno

Een klassieker, zo mag je Bekentenissen van Zeno van Italo Svevo toch wel noemen. Een boek dat steeds weer opduikt in eeuwige literatuur top 100-en, omdat het door veel lezers, critici en auteurs tot hun favorieten-aller-tijden wordt gerekend. Zo schrijft Maarten 't Hart in 'Een deerne in lokkend postuur': "De enige verdienste van James Joyce was dat hij Italo Svevo had ontdekt". 't Hart zou Joyces 'Ulysses'- door Engelse critici uitgeroepen tot het beste boek van de 20e eeuw (en dat hij drie keer las)- dan ook 'ogenblikkelijk' willen inruilen voor 'Bekentenissen van Svevo'.

Italo Svevo beschrijft in 'Bekentenissen van Zeno' (oorspr. La coszienza di Zeno, 1923) zes belangrijke episodes uit het leven van Zeno Cosini, zakenman te Triëst. Hij doet dat middels de nauwkeurige aantekeningen die de hoofdpersoon op aanraden van zijn psychiater op papier heeft gezet.

De stijl laat zich het best omschrijven met de volgende toelichting uit een artikel over leven en werken van Svevo, dat achterin 'Bekentenissen van Zeno' is opgenomen: "Het centrum van Svevo's belangstelling is het innerlijk leven. Landschappen zeggen hem weinig; de sfeerschildering vloeit niet uit de dingen voort maar uit de mensen; geen ogenblik wordt het streven naar een fraaie literaire vorm vooropgesteld; de observatie van het innerlijk leven is voor hem een terrein op zichzelf, waar alles actie is, een onophoudelijke, steeds wisselende strijd, die men van minuut tot minuut dient te volgen."

Bekentenissen van Zeno wordt wel omschreven als 'de eerste freudiaanse roman' waarbij moet worden aangetekend dat het tegelijkertijd een vrij minitieuze verkenning van de menselijke psyche is én een milde satire op de psycho-analyse volgens Freud, getuige het volgende fragment:

"De analyse moest als geëindigd worden beschouwd, omdat mijn ziekte was onthuld; mijn kwaal was dezelfde als die waarmee wijlen Sophocles destijds de arme Oedipus had opgescheept: ik had mijn moeder bemind en mijn vader willen vermoorden. Verrukt luisterde ik naar zijn diagnose. Het was een ziekte die mij tot de hoogste adelstand verhief. Een grandioze ziekte, waarmee onze voorouders zich mythologische roem hadden verworven. En zelfs nu ik hier alleen zit met de pen in mijn hand, maak ik me nog niet kwaad. Ik lach er hartelijk om."

Dit schrijft Zeno in het laatste hoofdstuk, getiteld Psychoanalyse, daarvóór hebben we al uitgebreid met deze neuroot kunnen kennismaken: met zijn eeuwige gerook en de pogingen om eraf te komen, met de merkwaardige manier waarop zijn huwelijk tot stand is gekomen, met zijn zakelijke besognes en al zijn (ingebeelde) kwalen en met zijn voortdurend tot mislukken gedoemde pogingen een beter mens te worden.

En: wat vonden de boekgrrls ervan? Een bloemlezing uit de eerste berichten:

"Al weken ben ik bezig in 'Zeno'. Het verhaal boeit me en is goed geschreven, maar toch... Er hoeft maar een ander boek in mijn omgeving te verschijnen of ik verdiep me daarin en leg die 'vervelende' Zeno uit mijn gezichtsveld"

"Ik lees het met plezier maar leg het met hetzelfde gemak weer opzij."

"Ik las de afgelopen twee weken per dag 1 bladzijde Zeno.Oubollig."

"Zeno, die vond ik mooi voor ca. 80 blz. en toen heb ik hem dicht gedaan. Het was genoeg."

"Net Svevo dichtgebladerd. Had de eerste 80blz. gelezen en was laaiend enthousiast. Na twee uur verder lezen kwam ik tot de conclusie dat de rest van het boek meer van hetzelfde is, maar me toch niet meer boeit. 'k Zet het weg. Leuk voor later."

"Ben begonnen in Sevo's Bekentenissen van Zeno, maar ik vrees dat ik dit boek nooit uit ga krijgen. Ik ga ook steeds op zoek naar een ander boek als excuus om dit boek niet verder te lezen en daarna mischien maar weer verder in Svevo...

"Ik kom er met de beste wil van de wereld niet doorheen en leg 'm weg voor andere tijden."

"Ik ben nu op blz 60 zo'n beetje, twee hoofdstukken uit en moet nog beginnen aan het hoofdstuk hoe zijn huwelijk tot stand komt. Het kan mij tot nu toe nog niet echt bekoren en de schaarse berichten die ik heb gelezen geven me ook niet echt een impuls."

Een dag later schrijft dezelfde grrl echter:

"Ik ben nu toch al gevorderd tot pagina 280 en het gekke is dat ik toch wil doorlezen. Ik vind het eigenlijk een verhaal van niks, met idiote overpeinzingen van Zeno over zijn ziektes, zijn vrouw en zijn minnares, over zijn zwager die hij eigenlijk benijdt maar ook minacht. Elke keer denk ik: 'ik hou ermee op, ik ga lekker verder in mijn fantasy serie', maar ik geloof toch dat ik nog maar even doorbijt."

Waar zou het aan liggen dat Bekentenissen van Zeno de boekgrrls maar matig bevalt? Volgens de een is het boek mischien niet alleen oubollig maar ook verouderd; uit een andere tijd toen het levens- en leestempo een stuk lager lag. Een ander oppert dat de vertaling - hoewel uitstekend-  mischien wat verouderd is. Voor weer anderen blijkt het beperkte enthousiasme vooral te liggen aan de hoofdpersoon:

"Zeno is een man die mij niet zo aanstond. Hij heeft voortdurend allerlei plannen en goede voornemens waar vervolgens niets van terecht komt. Bijvoorbeeld: stoppen met roken en trouwen met de mooiste van vier zusters. Hij stopt niet met roken en trouwt uiteindelijk met de lelijkste. Kortom: een hoop ledigheid."

"Soms zou ik Zeno wel een schop onder zijn r**t willen geven", schrijft een ander die desondanks als een van de weinigen Zeno wel helemaal heeft uitgelezen: "Van de eerste pagina of 50 heb ik genoten. Ik vond het satire, de droge wat cynische humor droop van de bladzijden af. Dat gevoel ben ik in de overige 400 bladzijden kwijt geraakt, het kan aan mij liggen, maar ook aan het boek, de hoeveelheid, lukt het om die toon vast te houden, of wordt het mistroostige een beetje triest, neemt de hoofdpersoon zichzelf niet al te serieus, is er nog zelfspot of draait echt het hele universum om Zeno, de hypochonder".

Lange tijd ziet het er naar uit dat bovenstaande zo'n beetje de algemene mening van de boekgrrls is over 'Bekentenissen van Zeno': vervelende man, langdradig boek, oubollige humor of -nog dodelijker-: wel aardig maar niet echt boeiend. Dan komen er -gelukkig- ook nog een paar warme aanbevelingen binnen:

"Nog even en ik ga echt van 'm houden: Zeno, met al zijn plannen die mislukken, grappen die verkeerd vallen en goede bedoelingen die fout uitpakken. Al kostte het wat tijd om er in te komen, pas bij hoofdstuk 5 'Hoe mijn huwelijk tot stand kwam' kreeg het boek mij in zijn greep. Dat het volgende hoofdstuk 'De echtgenote en de maîtresse' heet, zegt een hoop... Je moet er even in komen en je moet er de tijd voor nemen. Maar wie de moeite neemt wordt beloond met prachtige teksten."

Een andere grrl schrijft: "Ik las het voor de tweede keer, maar ik kan me niet herinneren dat ik er de eerste keer ook zo vaak om moest grijnzen. Wat een type die Zeno, wat een sublieme zeurpiet! Hij is steeds met ziekte en gezondheid bezig. Een paar citaten over ziekzijn waar ik hartelijk moest lachen (er zijn er veel, maar ik pak even de twee kortste):

'Het ligt voor de hand dat iemand die weinig tijd heeft om ziek te zijn het ook minder is' en:

'Bovendien is het moeilijk om zichzelf als gezond te beschouwen wanneer men weet hoe gecompliceerd ons organisme is'.

Hij weet het allemaal mooi uit te leggen en te verantwoorden. Hij liegt/verdraait er natuurlijk listig op los. Ik denk dat je over de onbetrouwbaarheid van Zeno wel een heel boek kan schrijven", aldus deze grrl die nog een paar fraaie one-liners van Zeno aanhaalt:

'Ofschoon ik bitter weinig werk heb heb ik toch altijd grote eerbied gehouden voor de rustdag' en :

'Volgens mij verdient zelfs een onschuldiger en meer door het noodlot geslagen man dan Guido geen medelijden, want anders zou er in ons leven slechts plaats zijn voor dat gevoel. Wat ongelooflijk saai zou zijn.'

Het zal duidelijk zijn dat er voor mij geen nieuwe vertaling hoeft te komen. Hooguit zou 80% van de 'welkes' door 'dies' vervangen kunnen worden, maar verder....heerlijk!" En tot slot de aanbeveling van een grrl, voor wie dit ook een hernieuwde kenismaking met Zeno was:

"Ik moet het toch voor Italo Svevo opnemen: een hoop ledigheid, dat is toch wel het laatste wat je van dit boek kunt zeggen! De hoofdpersoon, Zeno, probeert te begrijpen wat hem heeft bewogen in zijn handelingen en die van anderen. Het is een orginele en diepzinnige zoektocht naar de motieven die een mensen bewegen. Het is een psychologisch meesterwerk, en wat dat betreft te vergelijken met Proust. Wat Svevo op Proust voor heeft, is de humor, die je op ieder bladzijde doet glimlachen. Mischien lees je het niet in één ruk uit, omdat het geen duidelijk 'verhaal' heeft met een begin, midden en een eind.

Svevo beschrijft verschillende, op zichzelf staande episoden in het leven van Zeno: Het roken; De dood van mijn vader; Hoe mijn huwelijk tot stand kwam; De echtgenote en de maîtresse; Een compagnonschap en Psychoanalyse.

In al deze episoden zoekt Svevo/Zeno naar de oplossingen van zijn psychologische problemen, wijsgerig, humoristisch en subtiel. Zijn waarnemingsvermogen is fenomenaal; als er iemand geen psychiater nodig heeft is het Zeno wel! Gelukkig achterhaalt zelfs hij niet de oorzaak van de dingen die gebeurd zijn; dat maakt het alleen maar intrigerender, als het leven zelve..."

Hilde

Nog meer over dit boek....: 

relevante links:

Sigmund Freud

 
Biografie van Freud

 

(Meer relevante links toe te voegen, of commentaar? Laat me het even weten: eisjen@boekgrrls.nl)

schrijver: 

boektitel: 

Bekentenissen van Zeno

isbn: 

9789025364151

genre: 

leeslijst: 

maand: