De boekgrrls hadden zich met dit novemberboek een ferm karwei op de hals gehaald. Een omvangrijke roman, geschreven in een verteltechniek die dwingt tot geconcentreerd lezen. Maar vooral een roman over bezeten personages die vervreemding en vaak weerzin opriepen. De hoofdpersoon Kien, de beroemde sinoloog / boekenliefhebber; Therese, zijn hysterische vrouw; een uitgekookte dwerg die wereldkampioen schaken wil worden; een 'blinde' bedelaar die droomt van dozijnen dikke vrouwen in zijn lits jumeaux ..; allen gedreven door hebzucht, het blind nastreven van een onbereikbaar doel en wantrouwen jegens de medemens. Behalve misschien Kiens broer Georges, de psychiater uit Parijs. De enige good guy? 

Sommige grrls haakten dan ook af. "De hoofdpersoon is echt een engerd en obsessief ....."  En: ".. aan de kant gelegd om eventjes lucht te happen....nee, niet leuk, ophouden dus". 

Maar natuurlijk werd er ook doorgewerkt. "Ik ben nu over de helft en geniet nog steeds ...schiet geregeld hardop in de lach".   " Ik ploeter vrolijk voort...de personages zetten zich met klinknagels op je netvlies vast, maar dat is niet altijd een onverdeeld genoegen....ik zal blij zijn als het volbracht is, maar een prachtig boek, echt waar, heus!" 

En toen was 't boek gelezen.   "Blij dat het uit is, maar ook blij dat ik het gelezen heb".  En "Na hard zwoegen heb ik Auto-da-fe (de Engelse titel van dit boek) dan uit ..de hoofdpersonen zitten zo opgesloten in hun eigen wereld, dat je het er benauwd van krijgt en graag een stuk vooruit wilt lezen om maar niet samen met de hoofdpersonen gevangen te zitten in hun misere.....ik droomde zelfs een paar keer van ze..".  "Ik vond het een bijzonder boek, ben blij dat ik het gelezen heb....... totaal surrealistisch maar als je dat eenmaal geaccepteerd hebt, ook heel humoristisch". "Een dijk van een boek ...als ik mijn indruk zou kunnen visualiseren tekende ik een hele grote :-) het begint klein en overzichtelijk en eindigt in een pandemonium". 

De discussie kon beginnen. Over een ding was men 't eens: de bizarre, wrange humor in het verhaal maakt de spijkerharde inhoud te verdragen. En die humor hangt regelrecht samen met de bezetenheid en monomanie van de hoofdpersonen. Verdwaasde mensen die verdwalen in hun hersenspinsels, maar overtuigd zijn van hun eigen gelijk. "De personages hebben hun eigen logica. Binnen die logica kloppen ze. Maar met elkaar hebben ze niets gemeen. Af en toe mondt dat uit in een 100% klucht". "Kien, die door z'n vrouw buiten de deur is gezet, is ervan overtuigd dat hij haar heeft opgesloten en dat ze zichzelf heeft opgegeten bij gebrek aan voedsel". "En die blauwe gesteven rok die de overgebleven botjes bij elkaar houdt. Het is Kien nog niet genoeg dat hij Therese heeft weggedacht. Die rok moet ook nog eens [bij de zg.begrafenis] door een uitgehongerde hond in snippers verscheurd worden". "De jattende dwerg - de superopportunist - jat geld, geeft 't vervolgens terug en vraagt om een beloning". En al die kleine zinnetjes! "Men zag haar aan voor de vrouw van ( ) aangezien ze giftig in zijn richting keek". Over precies lezen gesproken! 

Natuurlijk ging het over de personages. "Kien is de enige die integer is, lijkt me. Hij manipuleert niet, wordt door iedereen besodemieterd, verliest iedere realiteit uit het oog en wordt waanzinnig." "Hij is eigenlijk niet meer dan een idiot savant. Hij kan alle Oosterse filosofen citeren, maar van de wijsheid die ze te zeggen hebben, begrijpt hij niets. Omdat hij niets van mensen begrijpt. Een stap buiten zijn bibliotheek en hij is hopeloos verloren in de jungle van het leven ....misschien is hij wel slachtoffer, maar niet meer dan de andere hoofdpersonen, lijkt me. De dwerg heeft meer mijn sympathie...hij wil de grootste schaker aller tijden worden en vindt dat zijn intelligentie hem het recht geeft 'mindere' mensen te manipuleren om tot zijn doel te komen." En over Georges: "... toch nog een goed mens, ik had 't niet meer verwacht ...ook hij manipuleert, maar iedereen wordt er beter van en voelt zich gesterkt in zijn eigenwaarde". 

Er waren associaties. De vroege films van Fritz Lang, Twin Peaks, Celine, de schilderkunst van Otto Dix en Grosz ("rauwe lichamen van mensen die alleen hun eigen plezier nastreven"). 

En er werd nagedacht over de titel. De oorspronkelijke duitstalige versie, Die Blendung, leek een herkenbaar begrip. Niet alleen als terugkerend motief, maar "eigenlijk zijn ze allemaal ziende blind". Het Martyrium, in 't nederlands, bleek te verwijzen naar "martelaarschap / gedenkteken voor iemand die zwaar geleden heeft". Auto-da-fe (de engelstalige versie): "het ritueel van de Spaanse Inquisitie waarin de vonnissen van de Inquisitie werden opgelezen en uitgevoerd". Veel interpretatie leverde deze info niet op. 

Waar gaat 't boek nou uiteindelijk over? Tot een definitieve analyse kwam het niet. Wel was er sprake van een aanzetje: 

"In de periode dat Canetti werkte aan zijn roman, maakte hij al aantekeningen voor Masse und Macht ('62). Ligt daarin de sleutel? En misschien komt de aap uit de mouw in deel 3. Broer Georges filosofeert over "de drang van mensen om in een hoger soort dier, in de massa, op te gaan en zich daarin volledig te verliezen.... ". En later heeft ie 't tegenover z'n broer over een groep termieten die opgaat in een orgie. Toch de massa tegenover het individu? Maar wat moeten we dan met die expliciete vrouwen- en jodenhaat? - Canetti was van Joodse origine. Ook satire?" En "Het lijkt me dat de politieke omstandigheden uit die tijd toch ook wel een rol spelen in weergeven van dat fanatisme, die domheid, het pessimistische mensbeeld uit deze roman". 

'De mens is de mens een wolf', aldus het motto van een van de grrls.    

  

Mart