Accordeonmisdaden van E. Annie Proulx was het boek voor november 1998. Circa 500 pagina's kleine lettertjes, 'een nieuwe toproman' volgens de achterflap. We wreven met voorpret in onze handen en trokken ons terug op de bank. De eerste berichten over deze nieuwe Proulx bereikten ons overigens al in juli:
"Ik houd ervan als in vrij korte stukken steeds hele levens worden geschetst zonder het oppervlakkig te laten worden. Ik vond vooral die gekke zinnetjes tussendoor heel apart, dan kwam er een naam, en dan stond er even als terloops achter, dat dit de grootvader was van een beroemde advocaat uit New York, die helaas jammerlijk was omgekomen bij het kaaimanvissen, of zoiets. Omdat ze heel veel krantenknipsels gebruikt heeft bij het schrijven, denk ik dat dit dus allemaal waar gebeurd is. Dat geeft voor mij zo'n boek een extra cachet.
Desondanks was ik er na een aantal verhalen ineens op uitgekeken. In sneltreinvaart heb ik de laatste twee verhalen doorgebladerd. Of het nou toch teveel van hetzelfde werd, weet ik niet, maar het boeide me niet meer."
Er kwamen meer ontboezemingen van grrls die het boek in een eerder stadium hadden gelezen:
"Ik heb Accordeonmisdaden al een tijdje geleden gelezen, tenminste geprobeerd. Maar ik ben ongeveer halverwege blijven steken. Ik vind het een moeilijk boek, ook een beetje onsamenhangend. Waar de accordeon is, daar is ongeluk, maar ik zie niet dat dit nou direct de schuld is van de accordeon. Zo kan het leven toch gewoon gaan? Ik vind Accordeonmisdaden meer een soort verhalenbundel, en daar kan ik niet mee overweg. Na een verhaal heb ik het gevoel dat ik het hele boek al gelezen heb. "
"Ook ik heb Accordeonmisdaden uit. Voor mijn doen heb ik er vreselijk lang over gedaan: 3 weken. Telkens het boek wegleggen, van het boeide me niet. Maar toch iets hebben van: ik wil hem uit lezen, misschien wordt het nog wat. Maar nee. Ik werd niet gegrepen door de verhalen. En inderdaad wat iemand ook al zei, al die namen en gebeurtenissen, die ogenschijnlijk niets met de groene accordeon te maken hebben."
Was dit het omslagpunt? Er kwam in elk geval een stroom van teleurgestelde mailtjes:
"Ik verwachtte er veel van, want ik vond de andere twee boeken van Proulx heel mooi. Maar vond Accordeonmisdaden niet om door te komen."
"Ik verveelde me een ongeluk bij het lezen."
"Het wordt langdradig maar ook ik heb Accordeonmisdaden niet uitgelezen."
"Na 150 pagina's wilde ik het al weg leggen. Dat vond ik toch wat laf. Nu ben ik gevorderd tot 326 en ik ga niet verder. De grrls hebben mij overtuigd."
"Accordion Crimes is een vreselijk boek - helemaal NIEMAND in mijn (veel lezende) vriendinnen kring is er in geslaagd om het uit te lezen (andere boeken van Annie M Proulx wel natuurlijk)"
Het werd teveel:
"Even wat tegengas hoor. Maar ik heb er van genoten! Ik vond ieder verhaal weer even intrigerend. Waar zal dat malle ding nu weer terechtkomen, welke schade loopt het op in de onkundige handen van de volgende sloeber, welk immigrantengezin leren we nu weer kennen? Ik vond het echt heerlijk. En zo ken ik er meer."
De gedegen beschouwing over Accordeon Misdaden kwam van ver buiten Nederland en binnen de kortste keren ontvouwde het boek zich in al haar facetten.
"(Trekhar)Monica affairs"
In tegenstelling tot enkele boekgrrls, ben ik dol op korte
verhalen. Er zit kracht in, bondigheid van taal, die ik zeer
waardeer. Ze voorkomen de opvullingen, verbindingen,
terugkoppelingen in een roman, die het werk (en het lezen er van) niet altijd ten goede komen.
De Misdaden:
Vanaf het eerste advies van de behulpzame jongeman aan de accordeonbouwer, tot de tig-tonner, die zijn instrument honderd jaar later stuk rijdt, is het boek een aaneenschakeling van misère. Het harde leven dat in het land van de dromen wacht, vindt al voordat de eerste hoofdpersoon op de boot stapt een slachtoffer. Eén maal gearriveerd, volgt de zelfgebouwde accordeon, die naar verwachting aan het begin zal staan van ongekende rijkdom in het nieuwe land, een spoor van mislukking, geweld, ellende door het immigrantendom van Noord-Amerika, op weg naar een roemloos einde.
Evenals in het dikke boekwerk The Almanac of the Dead, van de Indiaanse schrijfster Silko, werkt de opeenstapeling van ellende en mislukkingen verlammend en zelfs op de lachspieren. Het soort leed dat de personages treft, maakt dat het boek inhoudelijk eigenlijk niet veel met immigrantenworstelingen te maken heeft. Iedereen kan ten onder gaan aan haar ongelukken. Annie beschrijft haar personages zoals de muzikant de harmonica bespeelt: prettige loopjes, toontjes en ritme, ondertussen trekkend en duwend voor de nodige lucht, eindigend met een akelige onharmonieuze zucht. Net als de lezer naast iemand is gekomen, wordt hij/zij teruggeduwd en weet: dat loopt slecht af!
De accordeon moet het gebrek aan samenhang tussen de
personen en hun lotgevallen (die op zich ook geen overeenkomst hebben; slechts een wereld van geweld en
ellende delen) vergoeden. Voor mij was het sterker geweest als het instrument nog minder was opgedoken, niet als technische schakel, maar meer als ingeving, zoals de zwaan bij Haasse.
Is het van belang dat de accordeon op een plekje ligt te rusten, terwijl de bezitter vermoord, verminkt wordt of verongelukt? Als verhalenbundel was de misdadige harmonica zeker ook, en misschien beter, aan haar trekken gekomen. Is het boek gebouwd, zoals een accordeon in elkaar zit; verschillende onderdelen die samen een hoop lucht bevatten en daar iets
uitpersen? ;-)
Het genre van de 'homesteaders' is in. Hun lot was verschrikkelijk, hun vrije vestiging in het barre land een politiek spel van macht en geld. Vervangt de schrijfster (met historische vrijheid) met de 'toevallige' dood van vrijwel alle personen, de werkelijke reden van het vreselijke lot van immigranten? En waarom?
Proulx houdt van taal, van woorden die zij opdient als pittige lekkernijen met een korte krachtige nasmaak. Mmmmmmm. Ze kent de spreektaal in de verschillende streken, weet precies waarover ze schrijft, in detail. De exacte beschrijving van de ongelukken, die haar personages treffen, maakt de beleving prettig afstandelijk. Zij zet een drama neer van de niet gevonden droom, maar de zoekers overkomt hun dood, zij worden niet op het zoeken afgestraft. Dat vind ik een groot minpunt van dit werk. Wanneer ik echter de verhalen niet louter inhoudelijk beoordeel, en zie als symbool voor de valsheid van de American Dream en het zekere, bittere einde van een onmogelijke immigrantendroom, vind ik het boek een meesterwerk van taal, inhoud en vorm. Het boek is een misdadige accordeon, knap stukgespeeld door Proulx"
"Everything over there (is) deliberately ruined, he said, to prove it could be ruined." .
De spijker was op de kop van de accordeon geslagen:
"Ik heb accordeonmisdaden net dichtgeslagen en dit is precies waar ik ook 'tegenaan liep'. Het boek is niet wat het pretendeert te zijn (een roman over de strijd van immigranten op zoek naar the American Dream) maar als je dat loslaat blijft er evenzo goed genoeg over om van te genieten. Prachtige korte verhalen zijn het, sfeertekeningen die sprankelen van het leven. Ik verwachtte een taai boek naar aanleiding van alle
mailtjes van grrls die het boek niet uitgelezen hadden maar het is geen seconde in me opgekomen om dit leesplezier weg te leggen."
De opmerking over de accordeon die het gebrek aan samenhang moest maskeren vond eveneens herkenning:
"Ja - het is te mechanisch - te stug, die concrete link. Het begint goed. Maar qua structuur (?) lijkt het een beetje op de film *De Jurk* : het 'hoofd karakter' is een ding - in dit geval een accordeon. Het verhaal volgt de accordeon. Maar iedere keer als de accordeon naar de volgende eigenaar gaat, verdwijnen al die andere karakters die je net heb leren kennen. Het is net als of je een serie onafgemaakte korte verhalen leest."
Betekent dit 'Exit Proulx' bij de Boekgrrls? No way, alle schrijvers en schrijfsters krijgen hier steeds opnieuw weer een kans: Ook Annie Proulx.
"Nee, geen typefout, voortaan gaat ze zonder de E. door het leven. Geen idee waarom eerlijk gezegd. Zoiets kan me mateloos intrigeren, onnodig uit m'n slaap en aan de drank houden dus als iemand weet hoe het zit, please tell me !"
"Onder de kerstboom vond ik dit mooie boekje, 'Twee Cowboys' of - in het Engels - Brokeback Mountain, alleen al een genot voor in de boekenkast vanwege de prachtige (miniatuur)uitgave van de Geus. Deze novelle vertelt het verhaal van Jack en Ennis. Ze worden verliefd en ondanks dat beiden in de jaren daarna voor het doorsnee gezinsleven kiezen blijft de passie tussen hen bestaan. Duidelijk wordt hoe groot de onverdraagzaamheid in die tijd (1963 en later) en op die plaats was en hoe het daardoor onmogelijk wordt om voor elkaar te kiezen. Het verhaal is in een veel soberder stijl geschreven dan accordeonmisdaden. Sober en krachtig. Volgens de achterflap beschouwt Proulx het zelf als het mooiste verhaal dat ze tot nu toe schreef. De regisseur van Good Will Hunting gaat het in ieder geval verfilmen. "
februari 1999
yvonnep