Ivan Sergejevitsj Toergenjev (1818-1883)

(deelbespreking van Arme Liza)

De briefwisseling

Toergenew past de bekende literaire truc toe van het pakje brieven dat -in dit geval- een stervende vriend aan de hoofdpersoon overhandigt. Daarna krijg je die brieven te lezen. Altijd weer een verrassing dat je mee kunt leven met iets dat zolang geleden en in zo'n ander land is bedacht. De man en vrouw kennen elkaar maar hebben elkaar lang niet gezien. Hij heeft het onaangename bericht voor haar dat zijn neef met wie de vrouw zou zijn gaan trouwen net aan iemand anders een aanzoek heeft gedaan. Je verwacht dat
hij troostende woorden zal schrijven, maar hij schrijft:

''Ik zal u evenmin gaan troosten. Als mensen anderen troosten willen zij zich in het gros van de gevallen ontdoen van een onaangenaam gevoel van onwillekeurig zelfmedelijden..''

Is dat zo? Hij veronderstelt dat de vrouw nu wel boos zal worden en dus de brief wel helemaal uit zal lezen. Ik voelde me daar in ieder geval wel toe verleid. Marja Aleksandrovna laat in heldere taal weten wat een ellende de vrouw die verlaten wordt beleeft en de schellen vallen de man van de ogen. Zegt hij.

'Als de vrouwen zouden weten hoeveel aardiger, grootmoediger en intelligenter ze zijn dan mannen - met name intelligenter - dan zouden ze naast hun schoenen gaan lopen en bedorven zijn. Maar gelukkig weten ze het niet, en wel omdat hun gedachte niet gewend is steeds bij zichzelf terug te keren, zoals bij ons mannen. Ze denken weinig over zichzelf na, dat is hun zwakte en hun kracht. Dat is het hele geheim van - ik zal niet zeggen onze superioriteit, maar wel van onze macht.'

Hij lijkt er van geleerd te hebben, maar het einde van het verhaal is heel anders dan ik verwachtte.

Het citaat uit de essaybundel dat boven dit verhaal staat spreekt van de objectiviteit van Toergenew, waardoor je niet wist voor wie hij was. Geldt dat ook voor deze briefwisseling? Ik lees meer sympathie voor de vrouw dan voor de man.

Jop