Wisława Szymborska: Het moment
Vertaling: Gerard Rasch

---

Ik loop over een lentegroene glooiing.
Gras, bloemetjes in het gras
als op een plaatje voor kinderen.
De lucht, nog nevelig, begint al te blauwen.
In de stilte klinkt het uitzicht op de andere heuvels.

Alsof hier geen Cambrium en geen Siluur geweest zijn,
geen tegen elkaar grommende rotsen,
hoog opgestapelde afgronden,
geen nachten in vlammen,
dagen in donkere kluwens.

Alsof hier geen laagten voorbij zijn getrokken
in een koortsachtig ijlen,
in ijzige huiveringen.

Alsof zeeën alleen ergens anders tekeergingen
en hier geen oevers van horizonten scheurden.

Het is negen uur dertig lokale tijd.
Alles is op zijn plaats, in voorbeeldige harmonie.
In het dal een kleine beek, die een kleine beek is.
Een paadje in de vorm van een paadje van altijd naar immer.
Een bos met de schijn van een bos tot in eeuwigheid amen,
boven mij vliegen vogels, in de rol van vliegende vogels.

Zover het oog reikt heerst hier het moment.
Een van die aardse momenten
die men vraagt: ga niet voorbij.

(Uit: Het Moment
Uitgeverij Meulenhoff, eerste druk 2003, derde druk 2006
ISBN 90 290 7732 8)

 

Diep raakte mij dit gedicht. In eerste instantie omdat het zo geweldig de ontwikkeling van de aarde omschrijft. Je ziet huivering wekkend lava voor je ogen stollen en zich omtoveren in een aantrekkelijk, vredig dal waar het goed toeven is. Maar in tweede instantie voelde ik dat het ook past op menselijk leven. Wanneer ijzige huiveringen plaatsvinden en er zich diepe afgronden voor je voeten lijken te openen.  Maar net als bij de ontwikkeling van de aarde, komt er toch ook weer dat moment waarop alles op zijn plaats lijkt te vallen. Je om je heen kijkt en kunt denken; Die tranenstroom is een kleine kabbelende beek geworden waar ik rustig naar kan kijken. Die eindeloze, oncontroleerbare val een pad waarop ik weer kan lopen en door de bomen zie ik het bos weer. Als je je dat realiseert dan denk je ook: ga niet voorbij, laat alles blijven zoals het is. Laat 'in de stilte het uitzicht klinken op de andere heuvels".

Een prachtig beeld vind ik dat en een schitterend woordenspel. Daar zit deze bundel overigens vol van. Daarnaast zijn er heel veel fylosofisch momenten. Wordt er gespeeld met woorden en worden woorden bekeken op zo'n manier dat je in de lach schiet. Szymborska's taal kan ook een beeld scheppen waarbij je hart stilstaat. Zoals in het gedicht "Een foto van 11 september". Allemaal kennen we die verschrikkelijke foto's van in wanhoop springende mensen. De dichteres weet haar gevoelens bij die beelden zo onder woorden te brengen dat het een grafrede wordt, waaruit eindeloos veel respect spreekt voor de slachtoffers. De laatste strofe van dat gedicht luidt:

Ik kan maar twee dingen voor hen doen -
die vlucht beschrijven
en geen laatste zin toevoegen.

Dat beschrijven van die sprong doet ze met zo veel verbeelding en inleving van de situatie, dat een laatste zin toevoegen (de klap op de grond onder woorden brengen) ook eigenlijk niet meer kan. Ik hoorde mijzelf na het lezen van die laatste punt 'amen' zeggen.

Een absolute aanrader deze bundel. Voor momenten in het leven waarvan je eigenlijk niet weet hoe je ze onder woorden moet brengen. Momenten van tranen en een lach, van iets heel dagelijks tot iets uiterst filosofisch en momenten om je te verbazen over Wonderlijke Woorden. 

Het moment is, net als bijna al haar poëzie, Szymborska's ultieme sublimatie van haar eigen onvermogen om tot antwoorden te komen.
DeRecensent.nl

Centraal in Szymborska's gedichten staat het verschijnsel mens in al zijn vergankelijkheid. De mens, die als persoon en als individu heel even in de kosmos opflitst en verder is omgeven 'door era's van afwezigheid'.
Woordenwisseling.com

Szymborska werd in 1923 geboren in Kórnik, dichtbij Poznań. Haar vader was rentmeester van het landgoed van graaf Zamoyski. In Krakau voltooide Szymborska de basisschool en de middelbare school. In 1945 begon ze een studie Poolse filologie aan de Jagieloński Universiteit. Kort daarna studeerde ze sociologie, maar in 1948 zag ze van de verdere studie af. In april 1948 trouwde Szymborska met Adam Włodek (een dichter, vertaler, criticus en redacteur van Dziennik Polski), van wie ze zes jaar later scheidde.
NEDWEB / Literatuur in context

Szymborska is een van de meest geciteerde dichters van nu; haar woorden worden op de onverwachtste plaatsen aangehaald, tijdens lezingen, in columns en in krantenstukken over actuele politieke gebeurtenissen. In 1996 werd ze bekroond met de Nobelprijs voor Literatuur en kreeg ze de wereldwijde erkenning die ze verdient. Bij J.M. Meulenhoff verschenen eerder de bundel columns Onverplichte lectuur en de dichtbundels Uitzicht met zandkorrel en Einde en begin.
Uitgeverij Meulenhoff

Woensdag Gedichtdag

De vertaler Gerard Rasch overleed in 2004. Hij wordt beschouwd als een van de belangrijkste Nederlandse vertalers. Rasch liet het Nederlandse publiek kennismaken met de rijkdom van het werk van de grootste Poolse dichters Milosz, Szymborska en Herbert. In 1997 kreeg hij er de Martinus Nijhoffprijs voor.

Eisjen
PS; voor iedereen die moeite heeft met het uitspreken van de naam van de dichteres, dit is de fonetische spelling die mijn zoon's (half Poolse) 'lief' mij aan de hand deed:
Wiswava Sjimborska.

Prachtig gedicht, dat doet Szymborska vaak: door extremen neer te zetten laat ze je verbazen over het 'gewone', door het perspectief te veranderen (zelfde plek, andere tijd) voel je je ineens heel nietig in die lange geschiedenis van de aarde, realiseer je je hoe vluchtig ons moment hier eigenlijk is. Mooi in je bespreking vind ik dat je het gedicht ook op het persoonlijke vlak betrekt, alhoewel jouw en Szymborska's 'alles op z'n plaats' toch ook (jammer genoeg) maar een momentopname is: ze zegt dan ook heel precies: het is negen uur dertig lokale tijd. Het mooie van Szymborska is dat ze juist met deze exactheden je vaak weer met twee benen op de grond zet: het is maar één moment en dat is exact bepaald. Het is een pleidooi voor het leven in het 'nu', geniet er maar van want een moment later is alles weer anders; hoe graag we ook het mooie moment willen koesteren (in de laatste strofe, waarin 'men' vraagt 'ga niet
voorbij'), het is een moment dat onvermijdelijk weer voorbijgaat. Juist dit realistische trekt me heel erg in de gedichten van Szymborska aan, ik ben een grote fan van haar en heb deze bundel nog niet, maar ik ga hem zeker kopen.

Prachtig gedicht. Van deze ene strofe van het gedicht over 11-9 ben ik haast nog meer onder de indruk dan van het eerste, hoewel ik dat ook heel mooi vind. Ja.. de klap op de grond (niet) onder woorden brengen, maar ik lees in dit slot ook iets meer overdrachtelijks: geen laatste zin toevoegen, in de zin van niet vergeten, van de slachtoffers blijvend levend houden in herinnering. Als je een laatste zin toevoegt maak je er een slot aan, terwijl dat eigenlijk niet zou moeten mogen (en dat voor de
achterblijvers ook vermoedelijk nooit gebeurt). Iets van.. we moeten blijven gedenken, mogen hier nooit de laatste zin over spreken of schrijven. Bush c.s. gebruiken natuurlijk een dergelijk sentiment als legitimatie voor het voortzetten van de 'war on terror', maar... ik vind het ook wel iets moois hebben, zeker in deze verwoording.

Wat een prachtige dichter is Wislawa Szymborska, ik heb al veel van haar gelezen, ze blijft boeien.

---

Laatste keer bijgewerkt: 29/10/06  Eisjen