De Zuid-Afrikaanse dichteres Ingrid Jonker (1933/1965) was tijdens haar
korte, tragische leven al een gewaardeerd schrijfster onder alle taal- en
bevolkingsgroepen in haar verscheurde vaderland, wat vrij uniek is in de
Afrikaanse letteren.
Ze liet een "klein maar wonderschoon oeuvre" na. Haar
gedichten onderscheiden zich door een grote helderheid, beeldenrijkdom en
muzikaliteit. Ze werd ook wel de dichteres van het 'kaalvoetvers' genoemd.
Toen Nelson Mandela bij zijn ambtsaanvaarding in 1994 het gedicht 'Die kind'
van haar voorlas, kwam zij opnieuw in de belangstelling te staan. In ons
land werd zij vooral bekend door het boek 'Ik herhaal je', wat ik
onmiddellijk gekocht heb, bestaand uit een biografie door Henk van Woerden
en met de vertaling van haar gedichten door Gerrit Komrij.
(Aan deze tweetalige gedichtenbundel werd de uitvoerige biografische
levensloop van Ingrid Jonker toegevoegd door Henk van Woerden. Hierin
verhaalt hij over haar bijzondere levensloop. Vanaf haar prille jeugd aan de
Kaapse Kust, het verlies van haar moeder, haar stormachtige
dichterscarričre, de publieke afwijzing door haar vader, tot aan haar
tragische zelfmoord. Waarop ik weer geďnspireerd raakte en een gedicht over
haar leven maakte met titel "Onaanraakbaar")
De bekroonde VPRO-documentaire 'Korreltje niks is my dood' over Jonkers
leven, gemaakt door Saskia van Schaik. Rijk aan glasheldere dramatiek en
gefilmd in mooie beelden.
Verschillende malen nu herhaald op de TV bij ons.
Ik leerde haar 'kennen' bij toeval, omdat ik in een krant op woensdag 24
oktober 2001 een interview las met daarin een van haar vele prachtige
ontroerende gedichten. Zij heeft mij nooit meer losgelaten.
Ik prefereer haar gedichten 'hardop' te lezen in het Zuid Afrikaans, dat
zoveel klankrijker is en om de aparte woordkeuze!
Glans oker
en 'n lig breek
uit die see.
In die agterplaas
ęrens tussen die wasgoed
en 'n boom vol granate
jou lag en die oggend
skielik en klein
soos 'n liewenheersbesie
geval op my hand
Ingrid Jonker (1933/1965)
Vertaling van Gerrit Komrij
Ladybird
Als herinnering aan mijn moeder
Okergloed
en een licht breekt
uit de zee.
Op het achtererf
ergens tussen het wasgoed
en een boom vol granaatappels
jouw lach en de ochtend
schielijk en klein
als een lieveheersbeestje
dat valt op mijn hand
Rim
Dank je wel voor dit prachtige gedicht. Ik heb het inderdaad hardop gelezen
en "hoorde" gelijk weer de gedichten uit de documentaire, die ik ook op
aanraden van een van de grrrls (jij?) laatst gezien heb op de TV. Een mooi
begin van wat een mooie dag beloofd te worden
Mooi gedicht heb je voor ons uitgekozen, Rim! Ik vroeg me alleen wel af
waarom de beginregels:
Glans oker
en 'n lig breek
uit die zee
niet zijn vertaald. Is het Afrikaanse 'oker' hetzelfde als het Nederlandse
woord? Als dat zo is, dan heb ik het idee dat ze een zonsopgang beschrijft
('Een okeren glans en een licht breekt uit zee'). Die zonsopgang en
vervolgens de lach van de moeder: een mooi begin van de dag. Ik heb het
gevoel dat Jonker hier een gelukkige jeugd beschrijft, waar ze met weemoed
aan terugdenkt.
Ze geeft dit Afrikaanse gedicht een Engelse titel: Ladybird. Waarom niet
gewoon 'liewenheersbesie'? Er bestaat een Engels kinderliedje: Ladybird,
ladybird. Ik denk dat moeder en dochter dat hebben gezongen.
Daar had moeten staan: een van de weinige gelukkige momenten in haar
jeugd. Ik heb namelijk zojuist op internet gelezen wat een ongelukkig kind
(en later: volwassene) ze was. Zo dichtte ze:
Die kind in my het stil gesterf
verwaarloos, blind en onbederf
in een klein poel stadig weggesink
en iewers in die duisternis verdrink
Haar ouders scheidden toen ze heel jong was. Haar vader interesseerde zich
totaal niet voor zijn dochter en Ingrid groeide op bij haar geesteszieke
moeder. Nee, dan heb je geen gelukkige jeugd. Vandaar mijn correctie op wat
ik eerder schreef.
Dank je wel Rim voor dit gedicht. Ik heb die gedichtbundel zelf ook,
maar lees er weinig in. Inderdaad, je moet Jonker erbij horen.
Ik de tijd van luisterboeken komt het er misschien nog van?
Prachtig mooi gedicht Rim!
Ik heb al eerder met Ingrid Jonker kennis gemaakt via de boekgrrls, maar
destijds niet veel aandacht voor gehad. Ga ik nu goedmaken!
Mooi, gevoelig gedicht heb je gekozen. De toevoeging
over de "ladybird" kwam goed van pas; ik vroeg me hetzelfde af.
Ik
heb na zitten denken over de zo ongelukkige jeugd die zij had,
blijkens een paar opmerkingen, want ik wist dat niet. Het gedicht
lezende met dit in mijn achterhoofd, had ik het gevoel dat het ook
mogelijk is dat de lach een "lelijke" lach is, die van een gewonde
mens, een geesteszieke. Dit zou overeenkomen met de ochtend die zo
mooi begint met okergloed, maar dan in elkaar lijkt te schrompelen,
schielijk en klein wordt. En het lieveheersbeestje dat zomaar uit de
lucht valt, op een (kinder)hand. Zou het kunnen? Waarschijnlijk is
deze gedachte onjuist. Maar ergens heb ik het gevoel dat het er toe
doet, omdat het een ander gedicht wordt. Wel net zo mooi.