Hooglied


Laat hij mij kussen, 
laat zijn mond mij kussen!
Jouw liefde is zoeter dan wijn,  
zoet is de geur van je huid,
je naam is een kostbaar parfum.

Ik ging naar een christelijke HBS, het Johannes Calvijn Lyceum. Vast onderdeel was elke ochtend eerst het lezen uit de bijbel. Wij hadden allemaal een eigen bijbel in de vensterbank liggen en die moest dan ‘netjes’  doorgegeven worden. Geen gegooi en gesmijt, maar wel met eerbied. Ook hadden we op woensdagochtend godsdienstles van een dominee. Tijdens één van die lessen kreeg ik een briefje van een jongen in de klas doorgegeven met daarop geschreven:“Hooglied 7 vers 7”. Stiekem bladerde ik snel naar het oude testament en zocht daar het aangewezen vers op. En wat stond daar:

Deze uw lengte is te vergelijken bij een palmboom, en uw borsten bij druif trossen.
Ik zeide: Ik zal op den palmboom klimmen,
ik zal zijn takken grijpen;
zo zullen dan uw borsten zijn als druif trossen aan den wijnstok, en de reuk van uw neus als appelen.

Goed, daar zat ik dan met mijn (toen nog) cup AA. Een druifje misschien, maar een druiventros? En geklim daarin zag ik (toen) al helemaal niet zitten. Dus gauw weer terug bij de les en het briefje weggegooid. Hooglied ben ik echter nooit vergeten. Wat me ervan bij bleef was de onmogelijkheid van de taal. Waar sloeg het op? Wie praat er nou zo? En wat wil men er mee?

De aanwezigheid van het Hooglied in de Bijbel heeft de kerk heel wat hoofdpijn bezorgd. Wat doe je met een dergelijke sensuele tekst. Een kerk die heel lang vond dat sex er alleen maar was ten behoeve van voortplanting en verder niet. De oplossing was (en is voor sommigen nog steeds) dat je het een allegorische interprepratie geeft. Er werd/wordt gezegd dat het hier ging/gaat om een abstracte relatie tussen de kerk en god, niks geen reëel, lichamelijk contact.

Kijk maar eens hoe de statenvertaling online ook nu nog  Hooglied 1 vers vijf uitlegt. Daar staat:

Ik ben zwart, doch liefelijk gij dochteren van Jeruzalem,
gelijk de tenten van Kedar, gelijk de gordijnen van Salomo.

 

En als uitleg wordt gegeven:

"Versta hier bij de zwartheid de uiterlijke mismaaktheid van den staat der kerk, die veroorzaakt wordt door de tirannen en vervolgingen; idem, vanwege de ketterijen, scheuringen en ergernissen, die haar overkomen.”

En wat gebeurt er in de nieuwe bijbelvertaling:

Meisjes van Jeruzalem,            
donker ben ik, en mooi,
als de tenten van Kedar,
als het doek van Salomo's tenten. 

En dan staat er is als uitleg bij bijbelencultuur.nl

"Kedar is de naam van een volk dat in de woestijn leefde. Deze mensen woonden in tenten die waren geweven van zwart geitenhaar, zoals die nog steeds gemaakt worden door de bedoe”inen in het middenoosten. Hebreeuwse woorden met de medeklinkers kdr erin dragen de basisbetekenis “zwart” ."

Met de nieuwe bijbelvertaling zijn we weer helemaal terug bij de erotische versie en wat is het Hooglied dan mooi! Zeker zoals Atheneum – Polak en van Gennep het apart hebben uitgegeven. Een prachtig klein boekje met een hardcover en erbij zit een CD met daarop de voordracht van Bonheur Theaterbedrijf Rotterdam en zij doen deze liefdespoëzie echt volledig tot hun recht komen. Een prachtig geschenk om dit boekje aan je geliefde kado te doen en dan samen lezen!

Het geheel is opgesteld, zoals Voltaire al schreef, als:

“(...) dramatische Griekse poezie. Er zijn koren van meisjes en jongens die zich af en toe mengen in de dialogen van de twee hoofdpersonen. Dat zijn de Chaton en de Sulamitsiche. ‘Chaton’ is het Hebreeuwse woord dat ‘de geliefde’ of ‘de verloofde’ betekent en ‘de Sulamitische’ is de eigen naam van de verloofde.”

Dit boekje is ook zo ingedeeld, net zoals je wel ziet bij de tekst van een toneelstuk. Voor de hoofdpersonen staat boven elk van de verzen “Hij”  of  “Zij”  en bij de tekst van de koren staat “meisjes”  en “broers”. Stel nu dat je dit boekje samen met je geliefde leest, ieder met zijn eigen tekst en dan met hierbij in gedachten dat het om de zuivere erotische poezie gaat die in het middenoosten ongeveer 500 jaar voor Christus op bruiloften werd voorgedragen. 

En wat zegt “Zij” dan al zo?

Als een appelboom tussen de bomen van het bos,
zo is mijn lief tussen de jongens.
Ik verlang in zijn schaduw te zitten,
met mijn tong wil ik zijn zoete vruchten proeven.

....... :-)

En hoe ziet “Hij”  haar?  

Mijn bruid, je lippen druipen van honing,
melk en honing proef ik onder je tong,
je kleed geurt naar de Libanon.

(...)

Je bent een bron omringd door tuinen,
een put met helder water,
een bergbeek van de Libanon.

(...)

een besloten hof ben jij,
een gesloten tuin,
een verzegelde bron.

“Zij” antwoord vervolgens:

Ontwaak, noordenwind! Kom, zuidenwind!
Waai door mijn hof,
laat zijn balsems geuren.
Mijn lief moet in zijn hof komen,
laat hij daar zijn zoete vruchten proeven.

 “Hij”

Hier ben ik in mijn hof,
zusje, bruid van mij.
Ik pluk mijn mirre en mijn balsem,
ik eet mijn honing uit mijn honingraat,
ik drink mijn melk en mijn wijn.

En lijkt deze volgende poetische beschrijving niet erg veel op de beschrijving van een orgasme?

“Hij”

Ik ging naar mijn notengaard beneden,
om te kijken naar de bloesems bij de beek,
naar de ranken aan de wijnstok,
de granaatappels in bloei.
En plotseling voelde ik mij meegevoerd
als op een wagen van mijn nobel volk. 

Noten, granaatappels en diverse bloemen zijn in de kunst  symbolen voor huwelijk, vruchtbaarheid en ook wel symbolisch gebruikt voor de erotische delen van het vrouwenlichaam. Nadat “Hij” dat allemaal heeft “bekeken” voelde hij zich “plotseling meegevoerd”......
Mooi toch?

Ook hedendaagse poëten lieten zich inspireren door het Hooglied. In 1971 schreef Judith Herzberg voor een kinderprogramma over het Hooglied zevenentwintig liefdesliedjes. Het zijn echte liefdesliedjes maar dan op een kinderlijke manier, op de wijze van het Hooglied. Het vierde gedicht uit deze bundel, gebaseerd op Hooglied 4, is daar een voorbeeld van:

Je ogen zijn leuker
Dan andere ogen
Het lijken wel vogels
Duiven of zo
Je wimpers de vleugels
Die even bewegen
Je vliegt bij me binnen
Als ik naar je kijk
En jij kijkt naar mij tegelijk.
 

En kennen jullie het Eigen Hooglied van Willem Wilmink?

“Bij zijn dood in 2003 liet Willem Wilmink (1936-2003) een veelomvattend oeuvre na van kinderverhalen, liedteksten en gedichten, waaronder de bundel Een eigen Hooglied. Hij treedt in deze bundel in regelrecht gesprek met het eeuwenoude bijbelse Hooglied, waaruit hij de verzen citeert die hem inspireerden tot het schrijven van zijn eigen. In zijn eenvoudige, bijna lichtvoetige bewoordingen snijdt hij een keur van onderwerpen aan die met de liefde te maken hebben: verliefdheid, verlangen, trouwbelofte, scheiding, de pijn van het gemis, het zich verlaten voelen, liefde tussen mannen, liefde en aids, gerijpte liefde en ouderdom. Hij schuwt de schaduwzijde van de liefde niet en dicht ook over de pijn die de liefde met zich mee kan brengen. Waar het Hooglied uitloopt in de bezegeling van de liefde door trouw in 8:6-7 gaat Wilmink dus veel verder. De bundel eindigt positief met het gedicht 'Oktober'. 'Oktober', de tegenhanger van het openingsgedicht 'De hoogste tijd', laat zien dat het vlammetje van de liefde niet dooft en eeuwig jong blijft: “ (Bijbel en cultuur)

Oktober
Voor Wobke

In oktober komt april
weer om aandacht vragen,
er is bijna geen verschil
met de lentedagen:
lentelucht en lentegroen,
zonlicht door de blaren,
daarvan mocht het laat seizoen
iets voor ons bewaren.

Alles is in de natuur
door iets nieuws bevangen:
ook het late liefdesuur
wekt een pril verlangen.

Onze zomer is voorbij,
kalmer zijn de zinnen,
maar in 't najaar zullen wij
dieper nog beminnen:
in ons hart de overvloed
van een rijk verleden,
zullen wij het oude land
met nieuwe moed betreden.

Alles is in de natuur
door iets nieuws bevangen:
ook het late liefdesuur
wekt een pril verlangen.

 

Dit is een hele lange mail geworden voor woensdag gedichtdag, maar ik hoop echt dat jullie de schoonheid van het Hooglied nu net zo kunnen ervaren en ontdekken als ik het gedaan heb. Aan de hand van het boekje en de CD van Atheneum – Polak en van Gennep en het internet. Er gaat echt een wereld van “de meest tedere poezie” (Voltaire) voor je open en je klapt het niet zo maar weer in verwarring dicht zoals ik zelf deed in de zestiger jaren.


Eisjen

 

Wat een college over het Hooglied! Ik heb het even snel doorgescrold, maar nu al zie ik dat het een erg mooi college is. Naar dat boekje met de cd word ik trouwens erg nieuwsgierig!!


Wat heb je me gelukkig gemaakt met dit schitterende gedicht. Het is een soort werelderfgoedgedicht.Je hebt het met zoveel passie en liefde besproken, en het daarnaast ook geestig en warm herkenbaar gelardeerd met eigen herinneringen. Eisjen, dit is zo heerlijk om te lezen, welbedankt!
ik ben hier heel blij mee. een virtuele zoen voor jou om het beschrijven en nog eens benadrukken hoe sterk en prachtig een vrouw kan zijn. Diepe zucht.

Eisjen, je neemt gelijk maar het oude en springlevende Hooglied als woensdaggedicht! Om twaalf uur vannacht zat ik het weer te lezen, met 2 bijbels voor me op tafel. Dat was voorlopig geen lekker slapen gaan. Mijn 'hij' lag al een uur te pitten toen ik in bed kwam. Het Hooglied is door jou zo met passie beschreven, dat ik er weer met jonge ogen naar kijk. En dan ook nog Oktober van Willem Willink tot slot, de man die mij aan het schrijven kreeg, het was een feest alles bij elkaar. Ik vond je eigen ervaringen met het Hooglied heel warm en herkenbaar beschreven.

Wat een heerlijke mail, Eisjen! Ik ga hem uitprinten om thuis in alle rust over te lezen en wie weet duik ik dan in de toekomst ook eens het Hooglied in.

Jaren geleden werd in de kerk in Amsterdam, waar wij toen vaak kwamen het Hooglied voorgelezen door een ouder echtpaar ( beide tegen de 80) met zoveel liefde en hartstocht, dat ik er weer warm van wordt als ik er nu ruim twintig jaar later aan terugdenk. Dank je wel Eisjen voor dit prachtige gedicht. Juist ook de tekst van Willem Wilmink erbij om ons eraan te blijven herinneren dat liefde bij elke leeftijd past. groet.

Dank je Eisjen voor deze heerlijke bijdrage. De inhoud van het hooglied ken ik nog niet, maar daar gaat nu verandering in komen!

wat prachtig, ik kende alleen de naam Hooglied, maar niet wat het inhield, Heel hartelijk dank, iets om te bewaren!


Wat doet dat mijn theologenhart goed om bij de boekgrrls zomaar het Hooglied tegen te komen. Ik vind het nog steeds prachtig in de beelden die er geschilderd worden, in de tederheid, de speelsheid en de sensualiteit van de tekst. Een hartverwarmend boekje, dat Hooglied! En wat mooi toch dat het in de Schrift terechtgekomen is en niet, zoals zoveel andere geschriften, buiten de selectie gevallen. Als ze nu nog eens zouden moeten selecteren, ben ik bang dat het geen kans meer zou maken, allegorische uitleg of niet. Dankjewel voor je uitgebreide mail hierover.

dat maakt me nieuwsgierig. om welke reden, denk je, dat het geen kans zou hebben?

Omdat kerkelijke instituten, die nu waarschijnlijk dergelijke keuzes zouden maken, allemaal als de dood zijn voor alles wat maar naar erotiek zweemt..... Blijkbaar (en gelukkig maar) lag dat destijds anders!

wat! wat is dat voor onfrisse wind door 2005. laten we die instituten dan maar eens opruimen. heb nooit in de kerk geloofd ;-)

je zegt het maar, wanneer begint de voorjaarsschoonmaak? Ik doe mee....
 

(...) een heerlijk verhaal van Eisjen over iets dat ik tot mijn verbazing als niet al-te-bijbelachtig opgevoedde grrlie (nou ja, we moesten in ieder geval iedere ochtend The Lord's Prayer opdruinen tijdens assembly, nu dat ik eraan denk...) toch onmiddelijk erkende als The Song of Solomon. Dit komt door een piepklein boekje dat ik ooit gekocht heb - waarschijnlijk vooral aangetrokken door het prachtig stukje naakte vrouw op de kaft. Met een intro van A S Byatt. Ze begint haar intro met 'The Song of Songs is a cry of erotic longing and a description of erotic bliss.' Ha! wedden dat meerdere schoolkinderen kennis gemaakt hebben met dit stukje bijbel via stiekum-doorgegeven briefjes in klas ;-) Het boekje dat ik heb is deel van een serie die 'Presenting individual books from the Bible as separate volumes, as they were originally conceived, encourages the reader to approach them as literary works in their own right.'
Met als afsluiter een stukje van de achterflap nog overtikt
--
Thy lips. O my spouse, drop as the honeycomb:
honey and milk are under thy tongue;
and the smell of thy garments is like the smell of Lebanon.
+++++

Wat je niet noemt is de mystieke interpretatie: de liefde tussen mens en God verwoord als relatie tussen man en vrouw. Denk aan beroemde mystici, ik heb zo geen voorbeeld paraat, moet even zoeken. Dit is trouwens een veel universeler thema: denk bijv. aan de Hindu god Krishna en de herderinnetjes, prachtige allegorische (en ook humorvolle) poezie.

Klopt, maar ik had al zo verschrikkelijk veel in de mail..... Maar als je op de site kijkt, dan zie ik dat ik die mystieke  interpretatie wel vermeld dmv het beeld van Bernini van de Heilige Theresa.

Maar nog iets na een hele serie mailtjes: een aantal van jullie meldde het Hooglied niet of alleen maar van naam te kennen en dat vind ik nog steeds, ik ben daar al vaker tegenaan gelopen (oa bij een universitaire cursus 'geschiedenis van het christendom' bij een Theologische faculteit, waarbij dus echt jonge mensen zaten die van ' niks' wisten), verbijsterend. Wordt daar in het onderwijs niets meer aan gedaan? Kinderen die niet meer weten wat kerst inhoudt? Hoe je het ook wendt of keert we zijn hier opgegroeid in een christelijke cultuur, we hebben daar ook allemaal een oordeel over en dan vooral ook naar andere culturen toe. Maar hoe kan je dat hebben zonder een behoorlijke (basis)kennis/inzicht van je eigen cultuur? Ook al ben je geen belijdend christen, je staat niet los van de cultuur.

bravo goede vraag. er wordt zoveel a priori gesteld. ik denk dat het probleem, naast gebrek aan kennis, vooral is dat men niet leert 'denken'. d.w.z. zonder emotie en met rede, zuiver te stellen. op school is er op iedere vraag één juist antwoord: multiple choice, één op de drie/vier raak! hoera, klaar, afgehandeld. op naar het diploma, de maatschappij wacht op uw nuttige bijdrage, uitgedrukt in .. geld! tijd kost geld. geld, daarover hoef je niet te denken, dat hoef je alleen te tellen. helaas telt men tegenwoordig alles. ontdaan van de niet materiële meerwaarde, want die telt niet mee. mystiek? ethiek? esthetiek? hallo zeg ga gauw een eindje .. denken over de juiste vraag is er helemaal niet meer bij.

enfin, dit a priori gesteld hebbende, ik ondervind juist temidden van mensen uit andere culturen, dat ik ondanks mijn niet zo nederlandse afkomst, toch wel nederlands gevormd ben, in ieder geval (west)europees. me daarvan bewust zijnd maakt dat ik niet licht oordeel over cultuur, waarden en normen van anderen.

het lijkt mij dat het leren van de eigen cultuur zeer noodzakelijk is. dat die, in ons geval, een christelijke grondslag heeft .. het heeft geen zin die te ontkennen of er uit aversie tegen wat de 'instituten' ervan maken niet te willen kennen. maar ja, dat denken met rede, hè? vermoeiend hoor ;-)

Wat is dit prachtig, Eisjen. Ik ben bijna jaloers dat ik op een nonnenschool gezeten heb en de bijbel nooit op die manier voorgeschoteld gekregen heb. En wat goed dat Atheneum - Polak en van Gennep het Hooglied apart hebben uitgegeven, ik ga het zeker kopen. En prachtig Willem Wilmink !! En wat heb je dit allemaal schitterend op de site gezet!

 


Canticum Canticorum
Het lied der liederen. In tegenstelling tot wat de titel suggereert, en wat de overlevering wil, is het 'Hooglied van Salomo' niet door Salomo geschreven. Analyse van de tekst heeft uitgewezen dat hij uit de 5e of 4e eeuw v.C. dateert, terwijl Salomo van ca. 960 tot 926 regeerde. De eenheid van stijl wijst erop dat de tekst van de hand van één auteur is - hoewel er ook kenners zijn die stellen dat de gedichten onafhankelijk van elkaar zijn ontstaan.
Statenvertaling online


Het Hooglied geïllustreerd door
Lika Tov

Literatuur geïnspireerd door Hooglied:

Thomése: Schaduwkind
(...) Thomése zoekt zijn woorden ook in de bijbel. Het vierde hoofdstuk heet 'Hooglied':
Haar geboorte ervoeren wij als verliefdheid, alles raakte geladen, betoverd door het wonder van haar aanwezigheid. De wereld, waarin ik zo lang richtingloos was omgegaan, kende ineens een stralend middelpunt. (...) 'Gelijk een lelie onder de doornen,' zeg ik na wat in mijn borst gezongen werd, 'zo is zij onder de dochteren. Ondersteunt gijlieden mij met de flessen, versterkt mij met de appelen, want ik ben krank van liefde.' (...)

Frans Kellendonk - Mystiek lichaam
(...) En bijbelse referenties zijn er talloos, zo ook naar het boek der liefde: Hooglied. Misschien wel juist naar het boek Hooglied, omdat in Mystiek lichaam de inhoud van het Verbond dat God met de mensen heeft gesloten wordt verheerlijkt. De inhoud van dat Verbond is dat man en vrouw samen een 'mystiek lichaam' vormen dat de Geschiedenis voort kan zetten door het voortbrengen van kinderen. Iedereen die de Geschiedenis niet op deze manier voortzet, behoort in de logica van deze roman niet tot de Geschiedenis en leidt een doelloos en tragisch bestaan. Zie hier de overeenkomst: in zowel het Hooglied als in Kellendonks roman is de eenwording tussen man en vrouw een centraal thema.
(...)

Atte Jongstra - Hudigers Hooglied
(...) In 1999 publiceerde Atte Jongstra de roman Hudigers Hooglied, die vooral het tweede deel van Hooglied 8:6 illustreert: 'Sterk als de dood is de liefde, beklemmend als het dodenrijk de hartstocht'. (...)

Bron: Bijbel en Cultuur
 

 

De Sulamitische als inspiratie
voor de kunst
(onbekende gravure / Friesz /
Redon / Burgio /
Décorchemont)

Voltaire:
c’est le poème le plus tendre, et même le seul de ce genre, qui nous soit resté de ces temps reculés. Tout y respire une simplicité de moeurs qui seule rendrait ce petit poème précieux. On y voit même une esquisse de la poésie dramatique des Grecs. Il y a des choeurs de jeunes filles et de jeunes hommes qui se mêlent quelquefois au dialogue des deux personnages. Les deux interlocuteurs sont le Chaton et la Sulamite. Chaton est le mot hébreu qui signifie l’amant ou le fiancé; la Sulamite est le nom propre de la fiancée. Plusieurs savants hommes ont attribué cet ouvrage à Salomon; mais on y voit plusieurs versets qui ont fait douter qu’il en puisse être l’auteur.
Oeuvres complètes de Voltaire

Sommige afbeeldingen van vrouwen die deze hoogste mystieke ervaring van de eenwording met Christus beleven en dus in extase verkeren, BRUID VAN CHRISTUS, lijken verdacht veel op de uitbeelding van een orgasme. Het momenteel bekendste voorbeeld is waarschijnlijk Bernini's Extase van de Heilige Teresa,
die een belangrijke rol speelt in Dan Browns Thriller Het Bernini Mysterie. Hier is het een engel die zijn gouden pijl op de intiemste delen van de half liggende haast in zwijm gevallen heilige richt. De seksualiteit en de oorspronkelijke erotische betekenis van het Hooglied, die de kerk zo graag had willen uitbannen, lijkt hier door de achterdeur weer binnen te sluipen.


Bloemen en vruchten als
symbolen voor erotiek

Judith Herzberg debuteerde in 1961 met haar eerste gedichten in Vrij Nederland. In 1963 verscheen haar eerste bundel, Zeepost. Hierna volgden onder meer Beemdgras(1968), Strijklicht (1971) en Zoals (1992). Uitgeverij de Harmonie
 

Willem Wilmink werd in 1936 in Twente geboren en maakte als kind de oorlog mee. In zijn werk zijn veel indrukken uit die periode en zijn liefde voor zijn geboortegrond terug te vinden.
In Amsterdam, waar hij Nederlands studeerde en doceerde aan de Universiteit, voelde hij zich een migrant. Alleen in de Jordaan was hij thuis; daar leek het op Enschede. De laatste periode van zijn leven woonde hij weer in zijn geboortestad, in zijn oude straat.
Dossier Willem Wilmink

 

 

De Hebreeuwse titel van het Hooglied luidt Sjier hasjierim, wat 'het mooiste lied' betekent. Vermoedelijk is het bijbelboek niet als één gedicht geschreven, maar zijn de liederen onafhankelijk van elkaar ontstaan en later tot één boek bewerkt. Het is mogelijk dat de liefdesgedichten oorspronkelijk bij bruiloftsfeesten werden gezongen.
Gaat het Hooglied over de liefde tussen een man en een vrouw? Of moeten we het interpreteren als een symbool van de liefde voor God? Deze vragen houden bijbelkenners en -lezers al eeuwen bezig. Het feit dat het Hooglied niet eenduidig kan worden geïnterpreteerd is een van de redenen dat de tekst tot op de dag van vandaag zo fascinerend is. Over de inhoud mag dan misschien getwist worden, over één ding is met het inmiddels wel eens: het Hooglied behoort tot de onbetwiste hoogtepunten van de wereldliteratuur.
Athenaeum-Polak & Van Gennep

 

Index Woensdag Gedichtdag

Boekgrrls

Laatste keer bijgewerkt: 17/03/06  Eisjen

Terug naar top pagina