Bijna ademloos las ik recent Foers tweede roman - Extreem Luid &
Ongelooflijk Dichtbij. De hoofdpersoon is een negenjarige jongen die
probeert de dood van zijn vader te verwerken. Deze kwam om in een van de
Twin Towers op 9/11. Op de laatste pagina van het boek spoelt Oskar - nav de gruwelijke
foto's van de vallende man - de film terug. Ik citeer wat fragmenten.
...."het vliegtuig was achteruit bij hem vandaan gevlogen, helemaal
naar Boston. Hij was met de lift naar beneden gegaan .....hij was achteruit naar de metro gelopen ...en was van links naar rechts in de
New York Times lezend achteruit naar huis gelopen. Daar had hij in zijn koffiemok gespuugd, zijn tanden ontpoetst en met zijn scheermes haartjes
op zijn gezicht gesmeerd. ....De avond voor de zwarte dag was hij weer opgestaan....hij was bij me in bed gekropen ...alles was veilig
geweest."
En toen ontkwam ik niet aan Hanlo' s klassieker ' Wij komen ter
wereld'. Een van mijn grote favorieten. Honderd keer gelezen. En honderd keer liet ik me op sleeptouw nemen. Vanaf het rustige,
veilige begin tot het geleidelijk verdwijnen op het einde. Ik weet 't, het
leven is veilig noch rustig. En slechts zo af en toe 'gevuld met veel voortreflijks'. Maar soms laat een mens zich graag even
geruststellen.
WIJ KOMEN TER WERELD
Wij komen ter wereld, met rouw, uit de graven;
met rouw die gepast is, omdat wij nog dood zijn.
Ons lichaam ontstond uit de grond en uit planten,
om eens te bereiken een veilige haven.
Een veilige haven: de schoot ener moeder,
waar 't woelig verleden, geleidlijk en langzaam,
eindlijk tot rust komt; ik dwaal in mijn vader.
In scheidende stromen voltrekt zich het leven.
Maar keren wij terug tot de plechtige rouwstoet;
de lijkwagen voert, met spannende riemen,
de paarden, rustig, tot vlak voor het sterfhuis.
De vrienden verspreiden zich, achterwaarts lopend.
Het sterfhuis? neen - laat het leefhuis zijn naam zijn,
want, zij het met smarten, de dode ontwaakt hier,
geneest van zijn kwalen en vindt er zijn krachten,
aanvaardt er in ernst en in wijsheid de toekomst.
De daaglijkse taken, zij eisen hun deel op:
het breken der bruggen, het slopen der steden,
het maken van levende dieren, van vruchten,
en 't werk van penselen en blankmakend schrijfstift.
Verkwikkend is meestal de arbeid, en sterkend.
Toch nuttig, zoals het opvullen van mijnen:
het plaatsen van kolen en stinkende olie
waar ze behoren, diep in de aarde.
Maar 't edelste streven maakt moe en maakt hongrig.
En wat zou er edeler zijn dan het scheppen
van schone gewassen, uit vormloze stoffen,
van runderen, reeën en kleurige hoenders,
van vogels en honderden soorten van vissen
en honderden soorten van planten en wezens,
die dan op hun beurt de de natuur weer verrijken:
de stamloze wortels en stompen van halmen.
Gezeten aan tafel, met helder wit linnen,
baart onze mond, met stijgend genoegen,
vruchten, radijzen, volmaakt reeds van vormen;
maar soms moet het koelende vuur nog van dienst zijn.
De helende kogel, gezocht door geweren,
het trekkende mes, dat wel nimmer gefaald heeft,
verbindt lijf en leven; geen wetenschap is er
die ooit dit geheim een verklaring kon geven.
Zo vullen de jaren zich met veel voortreflijks,
- en ook met veel lelijks, ik laat dit nu rusten.
Gaandeweg worden wij steeds meer harmonisch,
wanneer wij bereiken de tijd die men jeugd noemt.
De tijd van de jeugd, de tijd van de schoonheid.
Heldere stemmen, die openlijk roepen.
Blauwe ogen of donkere ogen.
De tijd van de jeugd, wie zal haar beschrijven.
Voor 't leren vergeten zorgen de scholen.
Zij brengen de blanke, rustige plaatsen
in onze gedachten, zij leren ons lachen
en eenzame spelen, eenvoudig bedreven.
Wij worden steeds kleiner,
wij varen henen.
Achter ons blijft een verlaten vlakte.
Jan Hanlo, 1946
Ik geloof dat 'k dit gedicht al es eerder op de grrls-post zette. Een aantal jaren geleden. Maar het 'moest' deze keer toch echt. Ter
aanvulling een kort engelstalig gedicht. 't Lijkt me duidelijk waarom.
BAG LADIES
We are all bag ladies
or becoming so.
Nothing lasts
not love
or the beloved
or hope.
Even mountains crumble
only the ocean waits
to catch our tears
Bags of memories
tell us who we were
before we were wise
The bags burden us.
Carrying about
our losses,
we stumble
clutching our unfreedom
against all threats
or promises
it being all we have
it being all we know
it being all we are.
Ruth Harriet Jacobs
Uit: When I am an old Woman I shall wear Purple
(deze auteur is socioloog en gerontoloog, verbonden aan een Center for Research on Women; publiceerde o.a. Be an Outrageous older Woman. Mooie
titel!)
Mooi, Mart. Dat gedicht van Hanlo kende ik nog niet. Ik ga het
achterin mijn Foer plakken.
> publiceerde o.a. Be an Outrageous older Woman. Mooie
> titel!)
Geroerd door je gedichten Mart. Zullen we dat maar worden, OOW's?
Mart, wat een bijzonder gedicht en wat een bijzondere combinatie. Je
hebt helemaal gelijk dat het gedicht van Hanlo _moest_, na Foer. Dat boek heb ik (nog) niet gelezen, dus het was goed dat je de aanhaling
uitschreef, op zich al schitterend trouwens! Het gedicht heb ik inmiddels een aantal keren gelezen en ik vond het steeds mooier
worden; aparte invalshoek, en consequent volgehouden, het terugspoelen van
leven, alsof niet dood, maar geboorte het einde is! De Bag Ladies vind ik tamelijk "depressing", maar de titel van de bundel (neem ik
aan?) geeft weer zoveel hoop, dat ik benieuwd ben naar meer. Ruth Jacobs
blijft dus in mijn gedachten.
Dit
gedicht doet me denken aan het boek van Andrew Greer:" Max
Tivoli" over de man die uiterlijk als oude man geboren wordt en
steeds jonger wordt. Zo begint het boek dat hij als zestig jarige( in
werkelijkheid) als jongen van twaalf in de zandbak zit te spelen met een
jongetje dat eigenlijk z'n eigen zoon is. Als hij zeventien is ziet hij
er dus uit als een oude man; hij wordt verliefd op Alice, een veertien
jarig meisje, maar door z'n uiterlijk is het de moeder die hem verleid.
Enz. enz. Volgens mij is dit boek al eens besproken
N.a.v. het verhaal van 11
september kwam ook het gedicht van Wislawa Szymborska weer naar boven.
Mart stuurde het door:
Een foto van 11 september
Ze sprongen uit de brandende etages
naar beneden -
een, twee, nog een paar
hoger, lager.
Een foto hield ze levend tegen
en bewaart ze nu
boven de aarde naar de aarde toe.
Elk van hen is nog een geheel
met een persoonlijk gezicht
en bloed dat goed verborgen is.
Er is tijd genoeg
voor het haar om los te waaien,
voor de sleutels en het kleingeld
om uit de zakken te vallen.
Ze zijn nog steeds in het bereik van de lucht,
binnen de kring van de plekken
die net zijn opengegaan.
Ik kan maar twee dingen voor hen doen -
die vlucht beschrijven
en geen laatste zin toevoegen.
Wislawa
Szymborska
