| Boekgrrls |
Ik schenk jullie een rustige woensdag, zonder hoofdbrekens. Ik kijk uit
op de akelei, die in mijn tuin haar bloemen wiegt. En kwam al kijkend op
het gelijknamige gedicht, dat mij altijd rust schenkt. In dit geval mijn
rust voortzet! Het kleine onderwerp, in een miniatuur met woorden geschilderd, voedt steeds weer een groot gevoel in mij. Het is een
schilderij in een schilderij, ik kan er nooit genoeg van krijgen. Omdat
ik natuurlijk weet dat Eisjen al eerder een mooie aflevering met Ida
Gerhardt maakte, wil ik niet de indruk wekken dat het mijn bedoeling is
dat nog eens dunnetjes over te doen. Ik geef dus nog maar een gedicht; dat gebeurt tenslotte wel vaker!
Harmonie
Je hebt een tuin. Daar loop je 's avonds in.
Nu ja, niet elke avond. Af en toe.
Vaak ben je voor dat groeien zonder zin,
En toch zo grondig, na de dag te moe.
Een bloem geeft alles. Maar zij is al dood.
Jij bent gespleten. Maar jou wacht het leven.
Zo ben je vaak in niets een lotgenoot
Een wig lijkt tussen haar en jou gedreven.
Zij wil zich haasten. Jij moet blijven duren.
Jij waakt en fragmenteert. Zij bloeit en slaapt.
Soms strookt het. Op zo'n avond, dat je uren
Door een wijdopen kelk wordt aangegaapt.
Gerrit Komrij
Hoe verschillend ook, ik zie overeenkomst in beide gedichten: harmonie. In het eerste de harmonie tussen de schilder en zijn
onderwerp, in het tweede tussen de mens en zijn schijnbare tegenpool.
Soms is er die toevallige ontmoeting, waarbij je de ander/iets anders herkent als hetzelfde elementaire deeltje van een groter geheel. Dan
ervaar je ontroering, die spreekt uit het gedicht van Gerhardt, of verwondering, die spreekt uit het gedicht van Komrij. En ook gaat het in
beide gedichten om het beschouwen van het onopvallende, maar nooit onbelangrijke, kleine. Het enige waar ik in dit gedicht achteraf altijd
mee zit (want ik kan wel moeiteloos doorlezen, omdat ik het onbegrepen
ook mooi vind), zijn de regels vijf en zes. Kan een van jullie die ophelderen? Hoezo de bloem dood, als zij bezig is alles te geven? Hoezo
jij gespleten?
Bernique, die dus toch wat te hoofdbreken geeft!
 >Ik
kijk uit op de akelei, die in mijn tuin haar bloemen wiegt.
Je bent zelf een dichter!
Ik ben onder de indruk, Bernique. Ik zat vanmorgen al vroeg te kijken of
je iets gemaild had. Je keus vind ik heel bijzonder.Vandaag overdag zal
er niet veel komen van rustig lezen en schrijven, ik wil ook niet lezen
wat anderen erover zeggen, voor ik zelf mijn gedachten duidelijk heb.
Maar ik zal wel reageren! Mooie dag gewenst, leidje
>Ik
kijk uit op de akelei, die in mijn tuin haar bloemen wiegt.
...moeten we ook naar de tuingrrls
sturen, nietwaar, boek- en tuingrrls? Prachtig Bernique, ik ben erbij,
Elly
| De
Akelei staat in de kunstgeschiedenis voor nederigheid en
verwijst ook naar Maria's smarten. De Franse naam van deze bloem
is ancolie, wat pijn en verdriet betekent. In het Engels is het
Columbine, wat wel heel luguber is als je bedenkt wat op die middelbare
school gebeurde.
Ik vond één afbeelding van de
Madonna waarbij het kind een tak met akeleien in de hand houdt.
Maria al voorbereidend op haar verdriet? Volgens de website van
de kerk in Nordhausen waar dit paneel toegeschreven aan Karel van
Soest hangt werd de plant ook gezien als geneeskrachtig (heilpflanze)
en is het hier als symbool voor het goede (das Heil) dat Jezus
de wereld brengt. Het schilderij werd rond 1420 geschilderd.
Dom
Nordhausen |
 |
| |
|
Hoi
Bernique,
Alweer een prachtige aflevering. Dank je wel. Over je vraag:
> Een bloem geeft alles. Maar zij is al dood.
> Jij bent gespleten. Maar jou wacht het leven.
> Het enige waar ik in dit gedicht achteraf altijd mee zit (want ik kan
> wel moeiteloos doorlezen, omdat ik het onbegrepen ook mooi vind), zijn
> de regels vijf en zes. Kan een van jullie die ophelderen? Hoezo de
> bloem dood, als zij bezig is alles te geven? Hoezo jij gespleten?
Dit is wat ik denk: hoezeer je je op bepaalde momenten ook verbonden kunt
voelen met alles om je heen, er is één ding dat de bloem van de mens
scheidt: bewustzijn. De mens is degene die de bloem de eigenschap 'geven'
toedicht, de bloem kan niet anders zijn dan ze is. Ik denk dat 'dood zijn'
hier een beeld is voor 'onbewust, totaal bestaan', iets wat de mens niet
gegeven is. In deze regel: > Jij waakt en fragmenteert. Zij bloeit en
slaapt. gebruikt Komrij de beelden 'waken' en 'slapen' om hetzelfde
verschil aan te duiden. Dat verschil wordt ook uitgedrukt in 'gespleten'
en 'fragmenteert' ( de mens) en 'geeft' en 'bloeit' (de bloem). Dankzij
haar onbewust-zijn kan de bloem zijn die zij is, zij kan daardoor niet
anders. De mens bereikt dat één-zijn alleen in een enkel moment, door naar
een bloem te kijken of zich in te denken dat de bloem naar hem kijkt
(laatste regel).
Hartelijke groet,
Edith
Hoi
Bernique,
ik was even vergeten dat het al woensdag is, leuke verrassing dat er weer
gedichten liggen te wachten. Ik kende alleen die van Gerhardt. Wat mij
daarin treft is de beschrijving van de 'flow' in het bezigzijn van de
schilder. Het is avond als de schildering klaar is en het gedicht
suggereert dat hij de hele dag verzonken was in die akelei. Doordat jij
dit gedicht naast dat van Komrij zette, komt sterk naar voren dat de
schilder observeert, het wezen van die blóem wil treffen, terwijl Komrij
met zichzelf bezig blijft als hij een bloem ziet en de bloem afmeet aan
zichzelf, zelfs zegt dat ''de wijdopen kelk hem aangaapt''.
In die regels over dood en leven zie ik twee keer iets dat Komrij als
tegenspraak voorkomt. En die twee tegenspraken staan dan ook nog in
contrast met elkaar. Aan de ene kant die bloem die zonder zin zo grondig
groeit, alles geeft en toch ''dood'' is en aan de andere kant de mens die
zo gespleten is terwijl ''het leven wacht''.
Hij spreekt zich volgens mij in dit gedicht niet uit over wat dan dat dood
zijn is van planten. Het is misschien dat vegetatieve ?? Een mensennorm
voor een plant? Ik ken dat menselijk bezien van planten. Als een plant
gebloeid heeft zonder dat ik dat heb opgemerkt, vind ik dat bijna zondig,
want waar bloeit zo'n plant dan voor als niemand de bloemen ziet? Mij
lijkt dan dat zo'n bloem zijn doel gemist heeft. Niemand heeft van zijn
schoonheid genoten. Maar het is alleen maar zonde voor mij omdat ik zo
verwachtingsvol die plant heb gezaaid. Het doel van de plánten is mooi
zijn voor de insecten om bevrucht te kunnen worden en zo voort te leven en
daar hebben ze mij helemaal niet bij nodig.
Gespleten? Een mens is niet voluit en van harte mens, mensen zien van tijd
tot tijd het leven niet zitten, treuren en klagen, een aantal geeft het
op, anderen klemmen zich vast aan het verleden. Geen idee of hij dat
bedoelt, maar voluit leven kun je dat toch niet noemen. Kleine kinderen
doen dat nog wel, later komt vaak de klad erin. Nog het minst bij tuiniers
volgens mij ;-)
Wat een heerlijk gedicht over de akelei en ook het gedicht van Komrij
Maar het langzaam schilderen van de bloem kon mij toch het meest bekoren.
Misschien omdat ik door de warmte wat sloom ben. Volgens mij is de
symboliek van de akelei nog niet in volle hevigheid langsgekomen. Ik zag
even de heilzame werking van de plant genoemd, Over symboliek en
geneeskracht heb ik wat bij elkaar gesprokkeld. Dat vind ik namelijk zo
leuk aan planten: ze zijn gewoon mooi om naar te kijken, je kunt ze een
diepe betekenis geven, je kunt ze prachtig schilderen en bedichten en je
kunt ze vaak nuttig gebruiken. Dat doen we ze niet altijd na.
De akelei behoort met madonnalelie, vrouwenmantel, madeliefje, lavendel,
salie, munt, longkruid, hazelaar tot de mariale planten, planten die
verbonden zijn met Maria. Om precies te zijn staat de akelei voor het
lijden van Maria en is daarnaast een symbool voor de melancholie
De Wilde Akelei is tot de 19e eeuw veelvuldig gebruikt. De Germanen eerden 
de akelei want ze was gewijd aan de Godin Frigga. Nadat het christendom de
overhand kreeg werd het kruid een symbool van de heilige geest, vanwege de
vorm van de bloemen, die wel wat aan een duif doen denken (of een andere
vogel). Hildegard von Bingen raadde het kruid aan bij opgezette klieren.
De 16de eeuwse kruidkundige Matthiolus en de 17de eeuwse Tabernaemontanus
raadden een drankje aan van akeleiwortel en - zaden om mannen, die door
toedoen van hekserij hun plicht als echtgenoot niet meer konden vervullen,
weer potent te maken. De Spanjaarden aten een stukje van de wortel, om van
nierstenen af te komen. Volgens Dodoens was de akelei onbekend bij de
klassieke heelmeesters uit de oudheid en kende de plant geen medicinale
toepassing. Maar Abraham Munting somt in zijn boek uit 1696 toch een
aantal 'vermeende' medicinale eigenschappen op van de akelei, die o.a. zou
werken tegen de hoest, het sap van de bladeren zou wonden genezen, het
kruid kon vlooien en wormen doden etc. In de 18de eeuw werden in onze
streken de zaden van de akelei nog gebruikt tegen geelzucht en bij
verstopping van de ingewanden, bij kinderen tegen de mazelen en
waterpokken. Verder gebruikte men een afkooksel van de plant om de haren
mee te wassen bij roos. Homeopaten schreven de plant voor bij bepaalde
zenuwstoornissen. In deze tijd is het gebruik van de akelei beperkt, want
de zaden en de bovengrondse delen van de plant bevatten een gevaarlijke
stof. Daarom is het verstandig uit de wortel gemaakte producten, alleen
uitwendig te gebruiken. De akelei kent men nog steeds de volgende
eigenschappen toe: antiseptisch; kalmerend; samentrekkend; wondreinigend.
Leuk he, ook, dat zo'n plant al zo oud is.
yvonnep
Mooi -mooi, Bernique! Dank je wel. En prachtig 'in harmonie' met deze
zonnige zomerdag! Heb weliswaar geen akeleien en me aanstarende kelken in
m'n overvolle pottentuintje - maar wel veel ander vrolijk bloeisel, dat ik
strakkies weer es nodig moet benetten!
Het gedicht van Gerhardt geeft je rust, schrijf je. Ja - het IS bijna
rust. De rustige aandacht van de schilder is de rust van de dichter
geworden, bij wijze van spreken. Veel o's en a's- rustklinkers bij
uitstek. En die vaste metriek - zo effectief!
Komrij biedt andere koek. 'Harmonie' is de titel. Maar ik herken die
harmonie eigenlijk niet zo; zie meer disharmonie. Behalve in de laatste
regels, waar 't de bloem lukt kontakt te leggen. Wow! Mooi - de cynicus
die zich even tot de orde laat roepen.
Eisjen - wat zette je een prachtig plaatje op de site! Deze boekvrouw is
diepgelukkig met haar net geinstalleerde ADSL! Voortaan ga ik alles op
alle sites bekijken!
Mart - volgende week aan de gedichtenbeurt. Oie -oie. Moet langzaamaan aan
't werk.
wat
een fijne toevoeging van jou Yvonne! ik hou erg van de akelei maarwist dit
allemaal niet. in het vroege voorjaar staat mijn tuin er mee vol, in
allerlei tinten: wit, licht- en donkerder roze, licht- en heel donkerblauw.
ze komen spontaan overal op en zaaien zichzelf vlijtig uit.ik heb al heel
wat zaaddoosjes uitgedeeld aan deze en gene. bedankt!
Meiden, wat een leuke dag hebben jullie reacties mij bezorgd. Als
gewoonlijk kan ik het dus niet laten om hier wat van op een rijtje te
zetten, meer voor eigen genoegen en hernieuwde overpeinzingen! En mijn vraagtekens aangaande het gedicht van Komrij zijn beantwoord, mijn begrip
is toegenomen. Fijn!
Eisjen liet horen:
Ik heb het gedicht op de site verwerkt in de tekening van Dürer.
Eisjen, helemaal _schitterend_! Het gedicht is nu eigenlijk voltooid. Ook de uitleg over betekenis (nieuw voor mij) en de
afbeelding van de Madonna met akelei zijn mooie toevoegingen. Dank voor het werk dat dit weer gekost moet hebben. Er valt nu optimaal
van te genieten.
Jop schreef:
Doordat jij dit gedicht naast dat van Komrij zette, komt sterk naar voren
dat de schilder observeert, het wezen van die blóem wil treffen, terwijl Komrij met zichzelf bezig blijft als hij een bloem ziet en de bloem
afmeet aan zichzelf, zelfs zegt dat ''de wijdopen kelk hem aangaapt''.
Hier heb je volkomen gelijk, denk ik. Ik heb het alleen over overeenkomst gehad, niet over verschil. Blij dat je dit
aanvult! Hij spreekt zich volgens mij in dit gedicht niet uit over wat dan dat
dood zijn is van planten. Het is misschien dat vegetatieve ??
Een mensennorm voor een plant? Maar... een vegetatief, onbewust leven vind ik nog steeds iets
anders dan dood. Een plant in die plant-eigen staat blijft groeien, bloeien en mooi zijn. Dood is weg.
Toch? Gespleten? Een mens is niet voluit en van harte mens, mensen zien van tijd tot tijd het leven niet zitten, treuren en klagen, een aantal geeft
het op, anderen klemmen zich vast aan het verleden. Geen idee of hij dat
bedoelt, maar voluit leven kun je dat toch niet noemen.
Ja, als je het zo stelt heeft het dus alles met bewustzijn te maken, wat de mens onderscheidt van de plant. Edith heeft het
hieronder ook over bewustzijn en "onbewust, totaal bestaan". Juist een bewustzijn veroorzaakt gespletenheid, omdat er een eigen wil en
daarmee eigen keuzes zijn. Bedoel je/bedoelen jullie dat? Zelf vind ik het aardig bevredigend, zo.
Edith schreef:
Dit is wat ik denk: hoezeer je je op bepaalde momenten ook verbonden kunt
voelen met alles om je heen, er is één ding dat de bloem van de mens
scheidt: bewustzijn. De mens is degene die de bloem de eigenschap 'geven'
toedicht, de bloem kan niet anders zijn dan ze is. Ik denk dat 'dood
zijn' hier een beeld is voor 'onbewust, totaal bestaan', iets wat de mens
niet gegeven is. In deze regel:
> Jij waakt en fragmenteert. Zij bloeit en slaapt.
gebruikt Komrij de beelden 'waken' en 'slapen' om hetzelfde verschil aan
te duiden. Dat verschil wordt ook uitgedrukt in 'gespleten' en
'fragmenteert' ( de mens) en 'geeft' en 'bloeit' (de bloem). Dankzij haar
onbewust-zijn kan de bloem zijn die zij is, zij kan daardoor niet anders.
De mens bereikt dat één-zijn alleen in een enkel moment, door naar een
bloem te kijken of zich in te denken dat de bloem naar hem kijkt (laatste
regel).
Dit heb je heel verhelderend gezegd!
Leidje schreef:
Bij het schrijven van de naam en het jaartal, als op een grafsteen, ben
je je bewust van het tijdelijke. De akelei in volle bloei moest dood om op het schilderij een symbool voor het schitterende leven te kunnen
worden. Alles gaat dood maar ook zoiets nietigs als die akelei kan 'eeuwig' leven. Toch het hemelse? Geen teleurstelling om het
doodgaan, maar de hoop op een eeuwig leven.
Zo had ik het nog niet gezien. Mooie symboliek, Leidje.
En:
Uit Harmonie spreekt geen liefde voor de natuur. Af en toe gaat de
dichter de tuin in, maar al dat wilde gegroei is hem te veel na een drukke dag. Hij _beredeneert_ hoe een bloem is, hij vereenzelvigt er zich
niet mee, voelt zich geen bloem. De gespleten mens -zwei Seelen wohnen, ach, in meiner Brust- wacht het leven. Wacht, ja, maar weet je zeker dat
je dat bereikt, dat leven? of blijf je er tegen aanhikken, al redenerend en oplettend, het hele leven ontledend, in plaats van het geheel te
zien, en je dus nooit een deel van een bloem kunnen voelen. Soms lukt die eenwording even, soms strookt het; en dan komt er in de laatste regel
weer zo'n typisch Achterhoekse (en Twentse )wending, zet hij je schijnbaar op het verkeerde been: jij schouwt niet die bloem, nee die
bloem _gaapt_ jou aan of je een aapje bent. Bij zo'n slot met ik echt even een beetje lachen. De dichter relativeert hier zijn dichterzijn,
lijkt wel.
Je zegt hier min of meer hetzelfde als Jop en Edith over het gespleten zijn. Ik vind het overtuigend.
Mart schreef:
Komrij biedt andere koek. 'Harmonie' is de titel. Maar ik herken die
harmonie eigenlijk niet zo; zie meer disharmonie. Behalve in de laatste
regels, waar 't de bloem lukt kontakt te leggen. Wow! Mooi - de cynicus die zich even tot de orde laat
roepen.
Juist, Mart! en Leidje moesten er om lachen, net als ik trouwens. Ik zie ook de ironie en het cynisme wel, Komrij natuurlijk
eigen. Weer een groot verschil met het gedicht van Gerhardt. Maar voor mij voert de harmonie, die er onverwacht, in een enkele flits is in dat
"Soms strookt het", toch de boventoon. Dat blijft kleven. Leuk, die
verschillen!
Yvonnep schreef:
De akelei behoort met madonnalelie, vrouwenmantel, madeliefje,
lavendel, salie, munt, longkruid, hazelaar tot de mariale planten, planten die
verbonden zijn met Maria. Om precies te zijn staat de akelei voor het lijden van Maria en is daarnaast een symbool voor de melancholie
Al met al heeft iedereen dus veel genoten én geleerd! Zelf wist ik dit
in ieder geval niet.
Bernique
|
Laatste keer bijgewerkt: 18/07/05
Eisjen
|
"Turf
en Akelei"
Albrecht Dürer
(picture supplied by
Art
Renewal Center)
Woensdag
Gedichtdag
|