Woensdag Gedichtdag: 11 mei 2005 
Ida Gerhardt; Voorjaar


't Wordt voorjaar langs de IJssel bij Veecaten.
Wolken en licht, in wisselende staten
scheppen een Voerman: een opalen zwerk
dat hemels is en Hollands bovenmate.

 

Het mag duidelijk zijn waarom ik dit gedicht koos. 
Gerhardt heeft het over “mijn IJssel” ! En ze kijkt, zoals ik elke ochtend kijk als ik de gordijnen open doe. Hoe zijn de wolken, hoe is het licht en hoe is ‘mijn IJssel’ daaronder? Altijd  “Hollands bovenmate”!

Veecaten is, voor mij gezien,  een gehucht 10 km stroomopwaarts. Jan Voerman werd als boerenzoon in Kampen geboren. Studeerde af aan de Rijksacademie van Beeldende Kunst in Amsterdam. In de periode 1880-1881 studeerde studeerde Jan ook aan de Antwerpse Academie. In 1883 deed hij zijn examen in Amsterdam.Jan voerman en zijn vriend, de kunstschilder Jan Verkade gingen ook regelmatig naar Kampen en Hattem om te schilderen. Hier ontstonden de eerste landschappen met vee. Omstreeks 1902 schakelde hij over op olieverf. De glorieuze periode van de onnavolgbare IJssellandschappen is begonnen. Voerman Museum Hattem  
Opaal: mineraal verschillend van kleur, doch meestal melkachtig wit. Zwerk: het geheel van aan de hemel drijvende wolken. En zo is het elke ochtend weer. Vanochtend veel melkwitte wolken en hier en daar een streepje blauw. De IJssel onrustig, met kleine driftige golven. Metaalgrijs is de rivier .  

Omdat het haar 100ste geboortedag is en dit maar een heel klein gedichtje was, nog één.    

  
Het spel van lijn en kleur en van schakering

Het spel van lijn en kleur en van schakering
dat leeft in de natuur, het donker en het licht
-wetten van wisseling en wederkering-
ik vind het terug in het voltooid gedicht.

De groeiwijs van de plant, het levend zich ontvouwen
van vorm na vorm, weer rusten in de regelmaat
die fijn vertakt door bloem en blad en stengel gaat,
is mij een teken dat het stil, geduldig bouwen

van woord aan woord gehoorzaamt aan eenzelfde streven.
-Wij luist'ren: hoorbaar, op ons ademen bewogen,
stuwende en gestadig is het eigen leven

verborgen arbeidend; totdat het diepst verlangen
tot rust wordt in het woord. Dan ligt voor onze ogen
de vorm, waarin het trillende is ingevangen  

uit de bundel: Kosmos (1940)

Eisjen

In de Kamperkrant van vandaag (11.05.05) staat ook een artikel over Ida Gerhardt. Zij woonde van 1939 tot 1951 in Kampen en werkte als lerares 'oude talen'op het lyceum (hetzelfde waar ik in 1962 naar toeging). "Gerhardt had een nauwe band met de stad. Ze hield van Kamper buitengebieden en uiterwaarden. Zo heeft ze bijvoorbeeld gedichten geschreven over Zalk en Veecaten." Volgens de krant zijn de gedichten van Gerhardt in te delen in drie categorieën:  
De natuur
De strijd die ze had met haar moeder
De ouderdomsgedichten.
Ida woont samen met haar vriendin Marie van der Zeyde met wie ze veel wandeltochten maakte en waar de inspiratie lag voor veel van haar natuurgedichten.

Geweldig, Eisjen, die gedichten van Gerhardt! Ze is een van mijn favorieten. Je schreef:

> Volgens de krant zijn de gedichten van Gerhardt in te delen in drie > categorieën: De natuur De strijd die ze had met haar moeder De
> ouderdomsgedichten.

Ik mis nog een categorie: de klassieke oudheid.

 

Klopt! Zie dit artikel:

"Dat de veelgelezen dichteres Ida Gerhardt een bijzondere band had met de oudheid is geen nieuws. Het blijkt overal in haar Verzameld Werk, en er zijn ook al de nodige deelstudies over dit onderwerp gepubliceerd. Een flink aantal ervan staan op naam van Leidse classica Mieke Koenen, die zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld tot een echte Gerhardt-kenner. Nu is Koenen's magnum opus verschenen: een samenhangende studie naar het hele terrein van de oudheid bij Gerhardt. In dit gedegen en uitstekend gedocumenteerde boek wordt duidelijk dat Gerhardt's werk inderdaad van a tot z is doordrenkt van de klassieke oudheid.

De studie bestaat uit vier hoofdstukken. Allereerst geeft Koenen een biografisch getinte schets van Gerhardt's professionele carričre als studente, promovenda en lerares klassieke talen. Het tweede deel gaat uitvoerig in op Lucretius en Epicurus, de vertegenwoordigers van het antieke atomisme waarvoor Gerhardt zo'n merkwaardige (want niet onmiddellijk met haar eigen geloof sporende) fascinatie had. Gerhardt's proefschrift, een vertaling met toelichting van twee van de zes boeken van Lucretius' gedicht Over het wezen der dingen, krijgt terecht veel aandacht. In het derde hoofdstuk staat Gerhardt's omgang met Vergilius centraal, met name haar beroemde vertaling van diens Georgica. Zowel hier als in het Lucretius-hoofdstuk wordt ook ingegaan op de aanwezigheid van de antieke dichters in Gerhardt's eigen dichtwerk.

inderdaad prachtig, zoals ik veel gedichten van haar mooi vind. En het niet helemaal kan verklaren. Wat doet ze met de woorden, woorden die zo op het eerste gezicht niks bijzonders hebben?  

Ze breit ze tot een panorama, en dat hakt er dan bij mij in.

Overzicht van gedichten die aan de orde kwamen in: 
Woensdag Gedichtdag

Het Ida Gerhardt Genootschap

Tijdschriftpublicaties en boekpublicaties van Ida Gerhardt

Een selectie gedichten op de website van Dick Wursten

Een Levensbeschrijving
Anderen over de dichteres
Literaire prijzen
Bibliografie
Stapel.org
Boekgrrls

Laatste keer bijgewerkt: 18/05/05  Eisjen

 Terug naar top pagina