Dit vond ik een mooi boek met een surplus aan verhalen. Over Joden in
het 19e eeuwse Oost-Europa, die verhalen deden aan Isaac B. Singer
denken, die ik vroeger bijna allemaal gelezen heb.Maar het gaat ook over
getraumatiseerde ouders, die een kind proberen op te voeden.in een voor
hen vreemd, en nog steeds geen veilig land, nl het nieuwe Israël. Mensen
die vele talen spreken en gewend zijn aan cultuur, en dan ineens in een
woestijn terecht komen, zowel letterlijk als figuurlijk. Ze proberen wel
de cultuur hoog te houden hebben heel veel boeken in huis maar het
steekt toch wel scherp af tegen wat ze gewend zijn in Odessa en Polen.
De salons en de diepgaande gesprekken enz.
Ik vond het gedeelte over Oost-Europa fascinerend, over rabbijnen die in
modderige dorpen woonden, prinsessen die gek worden, een vrouw die
verliefd wordt op een smid en hem na 7 weken vermoordt, de 2 broers die
de smid opvolgden wachtten hetzelfde lot. Ik mag dat wel, beetje mythe,
beetje magische verhalen.
Ik denk dat de Joden zich daar in Oost-Europa prima op hun plaats
voelden. Ze waren Europees met een Joods tintje. Toen stak het nazidom
zijn kop op, velen vluchtten naar Amerika, anderen naar Israël, degenen
die achter bleven hebben het bijna nooit overleefd. Wat dan volgt is het
verhaal van Amos Oz zelf. We lezen hoe hij in het begin, vrij
onbekommerd opgroeit in Jeruzalem, ook wel wat eenzaam als enig kind. Al
jong veel lezend, een beetje een buitenbeentje, weinig vriendjes. Dan
beginnen de gevechten. Er moet geschuild worden, het eten wordt minder,
zo ook de behuizing voor velen. Het was ook het verhaal van het land
Israël, ik vond dat erg leerzaam. A.O. kiest geen kant, hij vertelt
gewoon hoe het was. De Engelsen hadden er niets te zoeken, ik geloof ook
wel dat iedereen van zins was het gewoon goed te doen. Arabieren en
Joden samen. Iemand vroeg zich af of dit boek geschreven was met de
bedoeling meer inzicht te geven in het conflict. Misschien, ik vind wel
dat Oz duidelijk aangeeft dat alles 2 kanten heeft, en dat de enige
oplossing ligt bij het ophouden met dat zinloze schieten. Ik geloof
ergens gelezen te hebben dat hij geprotesteerd heeft tegen de laatste
aktie van Israël in Libanon.
Het is ook het verhaal van Amos Oz zijn depressieve moeder. Is het een
wonder? Bloedmooi, super inteligent en geen kant op kunnen. Ik denk niet
dat ze zich op haar plaats voelde in het naoorlogse Jeruzalem. Zij was
liever in de salons gebleven, denk ik, hoewel dat natuurlijk ook
onmogelijk was. Ze zat klem. Getrouwd met een man die het net niet
gemaakt had, en waarschijnlijk buitenshuis aan het flierefluiten was
geslagen. Vreselijke grapjes ook. Doodmoe moet ze geweest zijn toen ze
die pillen nam.
Heel verdrietig vond ik het dat de vader en de zoon zo uit elkaar
groeiden na de dood van de moeder. Heb je jarenlang boven op elkaar
geleefd, van alles samen gedeeld behalve je gevoelens. Over de moeder
wordt niet meer gepraat. Brr. Enfin de 15 jarige Amos vertrekt naar een
kibboets en de vader hertrouwt en gaat naar Londen. Misschien moesten ze
wel afstand nemen, na alle doorstane ellende.
Mooi boek.
Wat
ik juist ook zo knap vind aan dit boek is dat Oz nou juist niet een van
beide kanten kiest. Zijn familie was vurig voor de Joodse staat, maar
hij kijkt ook over het muurtje van de tuinen waar Islamieten wonen, mede
ook door het "ongelukje" in die boom in zijn jeugd. Hij lijkt
nieuwsgierig te zijn, hoe leven zij, wat vinden zij nou van deze
toestand en zijn de verdreven Islamieten uit het Joodse deel eigenlijk
niet net zo als de verdreven Joden uit het Islamitische deel.
Mooi ook hoe hij ergens aan het begin beschrijft hoe de Joden onderling
verdeeld zijn. Het houdt me nog steeds bezig:
"Behalve al deze mensen waren er ook vluchtelingen eb illegale
immigranten, overlevenden van de Jodenvervolging in Europa, die we
doorgaans met medelijden en enige weerzin bekeken: het waren
neerslachtige, treurige mensen, zielenpoten, wiens schuld was het
eigenlijk dat ze in al hun wijsheid daar op Hitler hadden zitten
wachten in plaats van op tijd hierheen te komen? En waarom hadden ze
zich als lammeren naar de slachtbank laten voeren in plaats van zich
te organiseren en teug te vechten? En ze moesten ook eens ophouden
dat zielige Jiddisj van ze te spreken, en ons vooral niet gaan
vertellen wat ze allemaal hadden meegemaakt, want dat was nou niet
bepaald iets om
trots op te zijn, noch voor hen, noch voor ons." (blz. 19)
Als
ik je mail lees komt er ook nog wat over het hedendaagse conflict,
waarin ik zeker niet aan de kant van Israël sta. Ik hoop dat hij me wat
meer inzicht kan geven in het hoe en waarom. Vooral in het begin als hij
zo het landschap beschrijft en de manier waarop iedereen gewoon naast
elkaar leeft in zijn jeugd, dan denk ik; toen kon dat dus wel. Dan zie
ik zo'n landschap voor me, maar dan in het heden, met allemaal tanks er
in. Erg is die toestand daar toch. Hij kan wel schrijven hoor!!
Wat een
mooi boek, met heel veel verschillende lagen, knap hoe Oz zijn
persoonlijke geschiedenis en de geschiedenis van Israël en het zionisme
door elkaar weeft, onderweg niet aarzelt om ook indringende vragen op te
roepen over de gevolgen van dat zionisme (bv. wat er gebeurt met de
Palestijnse vluchtelingen) of filosofische beschouwingen in te lassen (bv.
een hele mooie over de verhouding tussen schrijver, lezer en boek).
Eigenlijk is het hele boek bovendien een soort eerbetoon aan zijn moeder,
een bijzondere fijnzinnige, intellectuele vrouw, die echter niet
opgewassen blijkt tegen het leven in Jeruzalem en als de jonge Amos 12
is zelfmoord pleegt. Het hele boek lijkt een poging die daad te
begrijpen, er de voorgeschiedenis van te schetsen, als het ware te
reiken naar de personen van toen, die ten tonele worden gevoerd alsof
het ook toen al voor het kind Amos personages waren in de verhalen die
hij koos om zijn leven vorm te
geven.
Echt een heel prachtig boek, mooie taal, ontroerende verhalen, en het
riep bij mij bovendien veel begrip op voor de onmogelijke spagaat waarin
de volkeren in het Midden Oosten zich bevinden. Ook wel eens goed om
zoiets vanuit de literatuur te benaderen en niet alleen maar via krant
en televisie.
ja,
werkelijk een geweldig, mooi, en vooral knaptalig boek, dat zeer goed
vertaald is. Ik kan het iedereen aanraden. Ik ga nu
De
derde toestand lezen. Veel taal, veel associo. heerlijk.
ik
kan Amos Oz ook enkel aanbevelen. Heb eveneens
Black box van hem gelezen en heb een eindeloze bewondering voor het
feit dat hij je in een 'briefroman' (type liasons dangereuses van
De Laclos) zo kan meeslepen! Aangezien dit toch eerder een 'afstandelijke'
manier van schrijven is, toch meeslepend!
Uit
een Parool recensie:
"Amos Oz (Jeruzalem, 1939) was twaalf toen zijn moeder op 38-jarige
leeftijd zelfmoord pleegde, een trauma waar hij nooit over gesproken
heeft en waar hij pas in zijn recente autobiografische roman Een verhaal
van liefde en duisternis over heeft kunnen schrijven, zij het met de
nodige omtrekkende bewegingen. (meer bij
het Parool)"