Heel Duitsland stond op z'n kop vorig jaar toen 'het geweten van het
vaderland', de auteur Günter Grass, bekende dat ook hij deel had
uitgemaakt van 'het woord en de twee letters': De Waffen-SS. Iedereen
wist dat hij als kind (16 jaar) deel had uitgemaakt van het Duitse leger,
maar niet dat het bij de gehate afdeling met het woord en de twee
letters was geweest. Iedereen viel over de man heen die Bekende Duitsers
er bij de haren bijsleepte als het om hun daden tijdens de oorlog ging.
Niemand ontkwam daar aan. Maar zeggen dat hij, juist hij, deel had
uitgemaakt van de meest gehate afdeling van het leger, dat had hij ook
niet gedaan.
Naast het (mooi gebonden) boek is er ook een klein boekje verschenen
met
het interview dat de auteur gaf bij het verschijnen van dit boek,
voorafgegaan door een toelichting van Antoine Verbij. Heel bijzonder om
dit eerst te lezen. Het zet de zaken weer even op een rijtje en geeft een
goed inzicht in de Duitse reactie.
De achterflap:
In De rokken van de ui vertelt de nestor van de Duitse literatuur
wat er voorafging aan zijn schrijverschap. Grass beschrijft op
weergaloze wijze zijn jeugdjaren; de grutterswinkel van zijn ouders
in Dantzig, zijn heimelijke bioscoopbezoek, de benauwende omgeving
van zijn ouderlijk huis en zijn rekrutering bij de Waffen-ss, een
onthulling die tot een wereldwijde rel leidde. Het boek begint in
1939 bij het uitbreken van de Tweede Wereld oorlog en eindigt op het
moment dat hij samen met zijn vrouw Anna, een balletdanseres, naar
Parijs verhuist, waar hij zijn eerste roman, De blikken trommel,
schrijft.
De rokken van de ui is niet alleen een ontroerende persoonlijke
geschiedenis, het is ook een geschiedenis van Duitsland en van de
wereld. Het is een aaneenschakeling van mooie en ook pijnlijke
herinneringen en persoonlijke verhalen die samen een schitterend
panorama vormen van de twee decennia tussen 1939 en 1959. Günter
Grass bewijst er zijn status mee als een van de belangrijkste
hedendaagse schrijvers.
Beginnend bij het begin, als hij twaalf jaar oud is en de Vrijstaat
Dantzig, zijn woonplaats, door Hitler wordt geannexeerd, pelt de
schrijver de ui van de herinnering. Als je in een uit snijdt moet je
huilen, als je pelt vallen er wat minder tranen. En de kern van het
graven in de herinnering is, 'had ik het kunnen weten dat het zo fout
was'. Ik moet zeggen dat ik dat ten zeerste betwijfel. Het kind Grass dat met passie de
plaatjes van sigarettenpakjes verzameld waarop zich afbeeldingen
bevinden van de kunstwerken van de groten van Europa, dat zich op die
manier al van jongst af aan kunstgeschiedenis bijbrengt en al heel jong
weet dat ook hij kunstenaar wil worden, hoe had dit kind de retoriek en
de wreedheid van Hitler moeten kunnen doorzien? Ik kan me voorstellen
dat je terug wilt naar de kern, wilt begrijpen, schaamte wil wegwerken,
maar een kind van 16 verantwoordelijk houden voor zoiets groots en
onoverzichtbaars vanuit zijn jonge leven, nee dat geloof ik niet. De
kindsoldaten in Liberia en Sierra Leone worden onder leiding van
psychologen terug gebracht naar een 'normaal' leven. Ik denk dat zoiets
ook had moeten gebeuren met de jonge jongens van toen die op het allerlaatste
moment als kinderen in de meest verschrikkelijke situaties terecht komen aan het
oostfront. Daar ingezet worden waar een heel leger van volwassenen
eigenlijk niet eens meer weet wat ze doen. Grass ontsnapt ook dankzij
geluk en niet dankzij kennis aan de dood.
Hij beschrijft het allemaal geweldig. Wel gaat de auteur er vanuit dat de
lezer al zijn boeken gelezen heeft en verwijst regelmatig naar
personages in eerdere boeken waarin hij doorleefde situaties al eerder
verwerkt heeft. Dat is af en toe best even lastig lezen, maar het is een
tocht door het leven die de moeite waard is om er rustig voor te gaan
zitten. Om weer eens te zien hoe tijd, plaats en omgeving je leven
bepalen. Hoe weinig mogelijkheden een kind heeft om te overzien, om te
doorgronden, om altijd de juiste vragen te stellen. 'Waarom stelde je die
vragen niet' vraagt Grass zich telkens af. Waarom vraag je niet waarom bepaalde
mensen zo maar verdwijnen? Waarom accepteer je dat mensen ter plekke
worden geëxecuteerd en ga je door met het leven van alle dag? Alleen die
ene jongen, van wie de vader naar de BBC luisterde, die wist meer als de
rest en ook hij verdween, niet voorgoed, Grass komt hem op latere
leeftijd nog weer tegen, maar toch wel uit het beeld van zijn jeugd.
Grass vertelt zijn verhaal tot 1958. Zijn ontwikkeling na de oorlog
komt ook ter sprake. Eerst in een Amerikaans gevangenenkamp waar het
even duurt voordat hij overtuigd is van wat er allemaal werkelijk
gebeurd is. Welke gruweldaden verricht zijn. En waar hij zich ook
verbaast over het feit dat de blanke soldaat uit Virginia weigert
rechtstreeks te spreken met zijn zwarte collega's en tegen anderen zegt
"zeg even tegen die nikker dat .....". Zijn dobbelspel met Joseph (de
huidige paus?). Vervolgens zijn terugkeer naar Düsseldorf en het werk
als steenhouwer en daarna zijn verblijf in Berlijn en zijn studie aan de
kunstacademie.
Interessant aan dat gedeelte van het boek is dat het een mooi inzicht
geeft in de ontwikkelingen in de kunst in de periode na de tweede
wereldoorlog. De conflicten die ontstonden tussen de aanhangers en de
tegenstanders van de abstracte kunst.
Beslist een aanrader dit boek. En ik denk ook weer uiterst actueel.
Want waarom liep een heel volk achter een cowboy uit Texas aan in een
oorlog waarvan nu ook de meerderheid van de VS spijt heeft? Hoe lopen die Amerikaanse
jongens in Irak rond na vier jaar? Willen zij ooit de waarheid weten
waarom die oorlog werd begonnen? Krijgen wij ooit de kans de waarheid te
vernemen waarom Balkende en cs achter die cowboy aanliep? Krijgen wij
ooit de kans die ui te pellen? Denk het niet, volgens Grass moet je daarvoor
volledig zijn overwonnen en totaal verslagen. Balkende is weer
premier met een nieuw regeringsakkoord en ook Bush werd ondertussen
herkozen. Maar mocht Jan Peter de ui van zijn VOC-mentaliteit eens willen
pellen dan raad ik hem dit boek aan. Grass doet het grondig en legt elke
schil onder de microscoop in poëtische, hier en daar behoorlijk
ingewikkelde, maar heel intrigerende taal en verliest daarbij de jongen
die hij was geen moment uit het oog. Ontroerend.
 Eisjen
april 2007
 Yes
Eisjen zet hem op. Niet alleen gaan er een hoop soldaten dood daar in
Irak, maar er komen er ontzettend veel totaal verknipt van terug.Alle
politici zouden meer van dit soort boeken moeten lezen!! Laat ik op
houden ik kan zo nog uren door gaan. Ik heb het nog niet gelezen, maar
dit klinkt zeer interessant.Mooie samenvatting.
|
Uitgeverij Meulenhoff
480 Blz.
ISBN: 978 90 290 788 8
Antoine Verbij 'Bij de rokken van de ui. De affaire-Grass'
ISBN 978 90 290 7897 9
Schrijver Günter Grass, ‘de leraar van Duitsland’, heeft een
geheim opgebiecht.
Als tiener trad hij toe tot de Waffen SS. Waarom verzweeg hij zijn
verleden? Duitsland staat op zijn kop.
Lees verder bij de NRC De overeenkomsten tussen Günter
Grass en paus Benedictus
Hebben Günter Grass en paus
Benedictus XVI in 1945 nou wel of niet met elkaar gedobbeld in een
Amerikaans krijgsgevangenkamp?
In De rokken van de ui heeft Grass het alleen maar over een
lotgenoot die Joseph heette. Dat zou een gelovige jongen zijn
geweest, die grossierde in dogma’s, en in het spel veel veine had.
‘Hij gooide altijd beter dan ik’, lezen we, ‘en citeerde bij het
dobbelen de heilige Augustinus alsof diens bekentenissen in het
Latijn voor hem lagen.’
Lees verder bij de NRC
Gdansk (Pools: Gdańsk. Nederlands ook wel: Dantzig) is hoofdstad
van Pommeren en een hanzestad in Polen. (...) De stad had de status
van vrijstaat onder toezicht van de Volkenbond (Vrije Stad Danzig
(1920-1939)). De bevolking was toen grotendeels Duits, maar de
Poolse minderheid had recht op eigen instellingen, zoals scholen en
postkantoren.
(Lees
verder)
Günter Grass 'Trots zijn op je land is stompzinnig'
28-07-2001
door Yoeri Albrecht en Christian Stahl
Toen Günter Grass de Nobelprijs voor literatuur kreeg, zeiden
sommigen dat hij de prijs niet waard was vanwege zijn gescheld op
Duitsland. Dat kan Grass niets schelen, elk nationaal gevoel is hem
vreemd. Een interview over de Duitse 'Leitkultur', euthanasie,
rechts-extremisme en voetbal.
Lees verder bij VN
Duitslandweb met nog meer achtergrondinformatie bij de
verschijning van dit boek Boekgrrls over
Mijn Eeuw, van Grass Eveneens aanbevolen:
De verzetsvrouw en de SS'er |
