Een mooi en verschrikkelijk boek. Een oude man vertelt, al hijgend en
steunend op zijn stok tijdens wandelingen door het bos waarvan hij
constant de bomen telt, zijn verhaal. Eigenlijk is de man niet zo oud,
halverwege de zestig, maar hij komt over als versleten en de dagen zat.
Je gaat je er natuurlijk iemand bij voorstellen en hij krijgt ook een
geluid in je gedachten. Dat geluid kwam eigenlijk volledig overeen met
de stem die ik vanochtend ineens op de radio hoorde toen Jeroen Brouwers,
al hijgend, uitleg gaf waarom hij De Prijs der Nederlandse Letteren
weigert, die hem op 20 november zou worden overhandigd door koning
Albert van België. Hij is volledig 'teleurgesteld' over de hoogte van de
oeuvreprijs. Een prijs die de Nobelprijs der Lage Landen genoemd wordt
levert slechts 16.000 euro op in tegestelling tot de AKO en Libris
Literatuurprijs van 50.000 euro.
De hoofdpersoon zonder naam krijgt een kind en wil dat niet. Al vanaf
zijn huwelijksreis is het mis. Een huwelijksreis die doorgebracht werd
in Domburg, "met nadruk op dom". In een stacaravannetje dat er uit zag
als een ei met boerenbontgordijntjes. De bruidegom voelde er zich als de
nat geregende krant op het strand die niet meer op kan vliegen met de
wind. Een krant waarvan hij zich de datum niet meer kan herinneren.
Mirjam, de echtgenote, meent dat het huwelijk te redden valt door het
krijgen van een kind. Onmiddellijk verbreekt de hoofdpersoon elk sexueel
contact want ze hadden afgesproken dat er geen kinderen zouden komen.
Tot Venetië. Een reisje dat ze samen maken op kosten van de papa van
Mirjam. Een naam die volgens Wikipedia de "weerspannige, onverzettelijke"
betekent. In Venetië doet de wind haar jurk tegen haar 'frêle gestalte'
kleven en lijkt alles ineens als vroeger toen ze elkaar voor het eerst
in het oog kregen. Ze rennen terug naar de hotelkamer, waar ze die
ochtend nog als 'een oud echtpaar hadden ontbeten' en de 'loeiende
geilheid' slaat toe. Hij vraagt nog wel of 'het' kan, of dat hij op moet
passen. Zij weet hem fluisterend gerust te stellen. Zo'n vijf keer wordt
de honger gestild.
En natuurlijk komt hier een kind van. Nathan. Volgens internet een naam
die 'door God gegeven' betekent. En met God heeft de hoofdpersoon al
helemaal niets op sinds zijn verblijf in een kostschool waar 'zijn leven
begon bij het laatste oordeel'.
Vanaf de geboorte van het kind gaat de hoofdpersoon vreemd. Het huwelijk
duurt nog zo'n zes jaar totdat hij op een keer 'volledig tot rust
geneukt' thuis komt, zijn zoontje hem in zijn armen vliegt en de
onverzettelijke Mirjam het kind zo ongeveer uit zijn armen rukt met de
woorden "Blijf met je poten waarmee je ook aan die geparfumeerde snol
zit van dat kind af." Dan realiseert hij zich dat er een einde gekomen
is aan deze 'treurige musical' en dat er nooit meer iets te repareren
valt.
In prachtige taal vervolgt het boek zich vanaf dan met de meest treurige
ellende. De hoofdpersoon zwerft over de aardbol, redelijk succesvol in
zijn werk. De vrouwen heeft hij nodig voor "wat aanspraak en de sexuele
hygiëne". Toevalliger wijze loopt hij in zo'n twintig jaar tijd twee
keer tegen zijn zoon op en beide keren herkent hij hem niet, maar
spreekt de zoon hem aan. Begrijpen doen ze elkaar niet. Zoonlief is
succesvol in de wereld van de musical die de vader verafschuwt.
Dan belt, als Nathan begin veertig is, Mirjam plotseling de hoofdpersoon.
Het boek neemt op dat moment zo'n macabare wending dat ik het in eerste
instantie "te" vond. Een plot uit een soort lugubere bouquetreeks. Maar
het leven is soms een weerzinwekkende bouquetreeks, waarvan je denkt "dat
verzin je toch niet" en Brouwers weet het indrukwekkend te beschrijven.
V
E
R
K
L
A
P
P
E
R
Nathan blijkt al zeven maanden in een ziekenhuis te liggen waar hij,
lijdend aan een afgrijselijke ziekte, letterlijk wegrot. Hij wordt als
succesvol producer van musicals in de dure privé afdeling van een
academisch ziekenhuis constant omringd door zijn collega's die nog volop
plannen hebben, terwijl de medici zich met wetenschappelijke begeerte op
zijn rottende lichaam storten. Onder de meest walgelijke lichamelijke
omstandigheden, die tot in detail beschreven worden, behoudt Nathan zijn
humor. Dit in tegenstelling tot zijn vader, die alleen nog maar, al
bomen tellend, ronddwaalt met zijn schaamte en spijt. Wat Nathan wil, en
waarom hij Mirjam verzocht heeft contact op te nemen met zijn vader, is
dat zijn vader zorgt dat er een einde komt aan Nathan's leven. Hij heeft
er genoeg van gebruikt te worden als proefdier. De vader moet dus het
leven van de door God gegeven zoon, die hij niet wilde, beëindigen. Hoe
luguber bedenk je het? Of is het leven zo?
Op de pagina van het NOS journaal van vandaag, 24.10.2007, staat (verkort)
het volgende:
"Een roman moet volgens Brouwers ‘ergens een fundament hebben in
je ziel, in je karakter.’ Datumloze dagen heeft zo’n
fundament. Vorig jaar is een van zijn eigen zonen die hij lang uit
het oog had verloren, aan een soortgelijke ziekte gestorven. In een
interview in VN zei Brouwers dat de roman níet gaat over de relatie
met zijn zoon. ‘Verder is het literatuur,’ inderdaad losgezongen van
de al dan niet autobiografische achtergrond. Dat is juist de kracht
ervan."
Eisjen
24.10.2007
Ik
denk dat ik bij mijn kerstpakket en met mijn verjaardag eerst maar eens
naar de bedragen van de cadeau's kijk, voordat ik ze aanneem. Als het me
te min is, dan doe ik het er niet voor...
Ik
wist niet dat die prijs zo weinig opbracht- dus het is wel goed dat
Brouwers daar eens iets over zegt.
't Is ook nog bruto...
16.000
euro is een lullig bedrag ( in deze context, tenminste, ik zou het graag
op mijn bankrekening hebben staan) en vooral in vergelijking met de
commerciële literaire prijzen weinig maar toch maakt het een nogal
kleinzielige indruk als je om die reden weigert. Het is geen geldprijs
in een loterij en ook geen extra uitkering voor schrijvers die weinig
met hun werk verdienden (wat Brouwers ook nog eens als reden aanvoert)
maar bedoelt als literair eerbetoon voor een enkeling. En dat afwijzen
alleen vanwege het geld? Holland op zijn allersmalst!
Ik
vond het in eerste instantie ook belachelijk dat hij het te weinig vond,
maar in NOVA werd hij geïnterviewd en begreep ik dat hij het belachelijk
vond dat een grote oeuvre-prijs , die een schrijver meestal aan het eind
van zijn carrière krijgt, slechts 1000 euro meer is dan de prijs voor
een debuterend schrijver. Bovendien is het "De grote prijs der
Nederlandse letteren" van Vlaanderen en Nederland samen, dus eigenlijk
een beetje een zuinige prijs.
De commerciële AKO en de libris prijs waren veel hoger (50.000,) de PC-hooft
was ook 50.000, maar werd met 10.000 verhoogd om belangrijker te zijn
dan die commerciële prijzen. Hij benadrukte dat het niet om dat geld
ging, maar om het principe van de waardering die eruit spreekt. Hij
aanvaardde wel de cultuurprijs van de gemeente Zutendaal (vlak over de
grens hier bij Maastricht in Belgie) waar hij woont. 0,0 euro maar dat
maakt niks uit. Het gaat om de eer.
Hij zou de Grote prijs der ned. letteren wel aanvaard hebben als die 0,0
€ bedroeg.
Verder suggereerde hij dat het misschien een idee zou zijn om die grote
prijs samen te voegen met de PC Hooft...
De gemeente Zutendaal had ook een kunstwerk laten maken bij het bospad
naar het huis van de teruggetrokken schrijver, en op dat kunstwerk
tekstregels van Brouwers zelf. Ik heb ze niet onthouden , maar ze waren
ongeveer het tegengestelde van wat Wolkers zei : als je doodgaat is dat
een voetstap die geen echo achterlaat. Brouwers had het net wel over een
onuitwisbare indruk achterlaten.
Ik
zag het net ook in NOVA maar ik vind het nu eigenlijk nog idioter omdat
er dus maanden 'onderhandeld' is. Van mij mag dat geldbedrag omhoog,
maar daar gaat het niet om. Wel dat iemand financiële voorwaarden gaat
stellen aan de acceptatie van een prijs, dat kán toch niet? Je kan toch
niet zeggen: ik wil die prijs alleen als het bijbehorende geldbedrag
wordt verdrievoudigd? Dit maakt alles bij elkaar een wel heel zielige
indruk (in plaats van kleinzielig wat mijn eerste idee was). Een
schrijver in geldnood die hier een principekwestie van maakt maar eerst
wel maanden vergeefs heeft geprobeerd meer geld los te peuteren (terwijl
als hij echt liever 0 cent had ontvangen dan had Brouwers de eer in dank
kunnen aanvaarden en het geld
met een groots gebaar kunnen weggeven aan een of ander doel). En dan
wordt er verwezen naar een culturele prijs van zijn woonplaats die hij
wel heeft aanvaard als bewijs dat het hém niet om het geld gaat- en dan
komt er een woordvoerder van het dorp in beeld die nooit een boek van
Brouwers heeft uitgelezen omdat 'ie het te moeilijk vond. Waarmee meteen
wel zo'n beetje de waarde van de cultuurprijs van de gemeente Zutendaal
in vergelijking met de Prijs der Nederlandse Letteren duidelijk is. Wat
een dieptreurige vertoning alles bij elkaar, ook omdat Brouwers zelf
sowieso al een treurige indruk maakt. Zou Ephimenco gelijk hebben (zie
www.trouw.nl ) dat hij
zich door de
verkeerde mensen heeft laten meeslepen?
>woordvoerder
van het dorp in beeld die nooit een boek van Brouwers heeft >uitgelezen
omdat 'ie het te moeilijk vond. Waarmee meteen wel zo'n beetje >de
waarde van de cultuurprijs van de gemeente Zutendaal in vergelijking met
>de Prijs der Nederlandse Letteren duidelijk is. Wat een dieptreurige
>vertoning alles bij elkaar, ook omdat Brouwers zelf sowieso al een
treurige >indruk maakt
dat was de burgemeester, en dat maakte voor mij duidelijk dat in een
Belgische gemeente niet zo'n waarde gehecht wordt aan het intellectuele
gehalte van zo'n hoogwaardigheidsbekleder. Zutendaal is natuurlijk wel
maar een prutsdorp, een samenraapsel van 8 gehuchten, goed voor een
gezamenlijk inwonergetal van 7000. Dit vond ik bij wikipedia, waar
tevens de beroemde inwoners vermeld werden. Naast auteur Brouwers waren
dat de winnares van big brother en een wielrenner ;-)
>
Zou Ephimenco gelijk hebben (zie
www.trouw.nl ) dat hij
> zich door de verkeerde mensen heeft laten meeslepen?
Ja, wat treurig allemaal als dat zo is. Brouwers had er beter aan gedaan
prijs en poen te incasseren.
>
De gemeente Zutendaal had ook een kunstwerk laten > maken bij het bospad
naar het huis van de > teruggetrokken schrijver, en op dat kunstwerk
tekstregels > van Brouwers zelf. Ik heb ze niet onthouden , maar ze
waren > ongeveer het tegengestelde van wat Wolkers zei : als je doodgaat
> is dat een voetstap die geen echo achterlaat. Brouwers had het > net
wel over een onuitwisbare indruk achterlaten.
Ja, aan die tegenstelling moest ik ook meteen denken. Het was iets van
'misschien is dat de zin van het leven: sporen achterlaten'.
