Naar aanleiding van deze wanhopige kreet:
"Is er iemand van de boekgrrls die mij (privé) een
mailtje wil sturen met korte uitleg over Joegoslavië van dit moment?"
ontwikkelde zich de volgende e-mail discussie.
"Ik ben heel benieuwd wat je HIER voor reacties op
gaat krijgen. Volgens mij is er geen mens meer die nog een lijn weet te brengen in wat er
daar aan de hand is - er zit zo waanzinnig veel aan vast.....
Ik ben zo'n simpele ziel die het begrijpelijk probeert te
houden op de volgende manier:
In de Europalaan van Wereldstad woont een rij gezinnen. In
een van die gezinnen worden vrijwel iedere avond rake klappen uitgedeeld. Vaak zie je haar
met blauwe plekken, maar hij komt er ook niet ongeschonden af, om over de kinderen nog
maar te zwijgen. Maatschappelijk werk is er geweest, schoolarts en vertrouwensarts hebben
zich ermee bemoeid, de politie is al meermalen aan de deur geweest, en ook diverse buren
hebben geprobeerd te bemiddelen - kortom, de straat heeft gedaan wat ze kon, en begint
geïrriteerd te raken.
In dat stadium zitten we nu.
Kinderlijk hè? Mij bevalt het wel. Natuurlijk weet ik dat
er allerlei belangen meespelen, ook heel onfrisse. Natuurlijk weet ik dat er heel vieze
spelletjes gespeeld worden, ook door degenen die je geneigd bent te vertrouwen. Natuurlijk
weet ik dat er allersmerigste motieven schuilgaan achter fraai geformuleerde eerlijk
klinkende bedoelingen. Maar van die gedachten word ik zo beroerd, dat ik toch maar liever
kinderlijk ben dan cynisch. Zo hou ik het overzichtelijk."
De hoeveelheid van het nieuws en ook de vraag wie de
waarheid spreekt veroorzaakt dat niet iedereen het nieuws meer kan of wil volgen.
"Het is zo troostend om jullie te lezen! Ik heb altijd
gedacht dat er met mij iets mis was. Hoewel ik mijn werkende leven als journaliste ben
begonnen, had ik nooit geduld om kranten te lezen. Koppen snellen vond ik voldoende. Tv
kijk ik vluchtig en radio luisteren doe ik met een half oor.
Misschien hebben wij, vrouwen, wel aan een half woord
voldoende om ups&downs of ins&outs tegen elkaar af te wegen en onze conclusies te
trekken (beargumenteerd of intuïtief). Mannen willen eerst vele visies zwart op wit zien
voordat ze een standpunt innemen. Ze willen ook perse gelijk hebben, terwijl ons dit
minder kan schelen?"
Een houding die ook weer de nodige gevolgen kan hebben:
"Toch, soms voel ik me schuldig dat ik me als het ware
terug trek in mijn eigen wereld, al neem ik die ruim en tel ik hierbij ook vrienden,
kennissen, bekenden, internet enz. Door het onttrekken van jezelf aan geschreven of
gesproken leed is het ook net of je diegenen die het leed (hebben) ondergaan iets tekort
doet. Je geeft ze zelfs geen 'medeleven'. Toch klopt dit ook niet helemaal, want dit zou
inhouden dat je niet zou willen meeleven en dat is ook niet zo. Er zit iets tweeledigs in.
Ik kom er niet helemaal uit (ben dan ook een tweeling)."
Uit de journalistieke hoek van de grrls kwam de
volgende reactie:
Ik bedoel maar, het is niet zo dat als je werkelijk wilt
weten wat er ergens aan de hand is, dat je dan niet aan die feiten kunt komen in de
reguliere media. Maar door de veelheid aan informatie is het makkelijk over het hoofd te
zien en de hapklare brokken lezen lekkerder weg. En het is ook onmogelijk om alles te
volgen. Maar niet willen weten wat er buiten je blikveld gebeurd met mensen werkt wel
onverschilligheid in de hand en dat heeft wel degelijk invloed op ieders leven.
Ik hoop van harte dat er vrouwen blijven die hun conclusie
baseren op hele feiten in plaats van een half woord."
Bijval:
"Op hele feiten, halve woorden tussen de regels door,
gezonde argwaan en een grote dosis intuïtie."
De rol van de "voorlichter" wordt onder de
loep genomen.
"ALS voorlichters (v/m) de waarheid afschermen, en dan
de nadruk op als, maar daarover later meer, dan lukt ze dat alleen omdat de journalisten
(v/m) ze dat toestaan. De voorlichter die jullie hier afschilderen is een model van
minstens tien jaar geleden. Het aanscherpen van de tegenstelling tussen het journaille en
het voorlichtersgilde is ook al een paar jaar uit de mode. Ze hebben elkaar toch nodig en
dat realiseren de partijen zich tegenwoordig (gelukkig!) steeds vaker. En zo, hoe
paradoxaal dit ook klinkt, is er steeds vaker kans op 'de waarheid'.
Als een politicus onderzoeksrapporten, notities of
anderszins 'rotzooi' uit de openbaarheid wil houden, dan is de beste manier : publiceren
die hap! Een goed voorlichter attendeert zijn 'baas' of 'bazin' daarop. Wegmoffelen, of
dat nu de doofpot of de la is, werkt maar heel kort. Meestal ligt de boel te smeulen en
wordt het er met enorm veel rook en kabaal uitgelanceerd. Maar, politici zijn slechts
gewone mensen en willen niet altijd luisteren. Ze doen het ook niet altijd uit
kwaadaardigheid, maar om geen onrust te veroorzaken, of meer van zulk soort nobele doelen
die alleen zij maar scherp voor ogen hebben. Ze verliezen dan uit het oog dat iets
wegstoppen uiterst kwalijke gevolgen kan hebben en dat dit later als een boemerang op ze
terugkomt. Het is de taak van de voorlichter ze hier op te wijzen. Het is de macht van de
politicus om het af te wijzen.
Verder hoeft het natuurlijk geen betoog dat de zgn.
Servische voorlichters en NAVO-voorlichters van een wel zeer oude stempel zijn, namelijk
die 'van in tijden van oorlog is alles geoorloofd' en 'de waarheid is strategische en
geheime informatie en die krijgt niemand'.
En verder moeten wij, journalisten, uitkijken dat de boter
op onze hoofden niet door wij voorlichters wordt gesmolten. In de Journalist van 26 maart
1999 is een artikel te lezen over de verwevenheid van de Eurojournalistiek met de politiek
en vooral de Europese centen. Want tenslotte is de journalistiek geen vetpot.
De waarheid en het ingewikkelde ervan:
"Toch vind ik het een beetje raar dat ik in een krant
die ik koop om te lezen wat er in de wereld aan de hand is moet zoeken naar de waarheid.
Daarvan weet ik dan ook weer niet zeker of het de waarheid is. En dan weet je de
waarheden, de ene en de andere en dan, dan kan ik compassie hebben met de mensen die
midden in de rotzooi zitten. Dat is de enige reden dat ik er nog iets van wil weten om
daar even aan te kunnen denken. Dat helpt niks, dat weet ik wel, maar ik zou niet weten
wat ik anders kan. Helpt het dan dat ik de feiten erover opstapel in mijn hoofd. Kan
iemand me de zin daarvan uitleggen.
Het gaat dan om berichtgeving over beroerde situaties in de
wereld. Maar 't is al niet beter met politieke info. Daar moet je ook zoeken naar de
waarheid en ik blijf het gevoel houden dat het zelden gaat om mensen, om 'het volk', maar
om het krijgen of houden van stemmenaantallen. Ik weet het, het is een gevoel en dus
aanvechtbaar, maar ik heb toch het idee dat het tegendeel ook niet met waarachtige feiten
te bewijzen is.
Ik blijf waarheid een moeilijk fenomeen vinden."
De waarheid zou mogelijk niet bestaan:
"Niet wat betreft het gelijk. Wat betreft vragen als
"Heeft u dan en dan dit gedaan" is er wel degelijk een simpele waarheid. Een
goede journalist heeft de taak zoveel mogelijk van dat soort antwoorden te zoeken en dan
pas een conclusie te geven, of liever nog, die aan de lezer over te laten. En natuurlijk
is de richting waarin je feiten zoekt en de manier waarop je ze rangschikt van invloed op
je verhaal. Daar ontkomt niemand aan. Totale objectiviteit is niemand gegeven, maar in een
pluriforme pers komen alle kanten aan bod."
En wat de smeltende boter op het journalisten hoofd
betreft:
"Mijn hoop gaat uit naar de enkeling die geen boter
lust."
Met een troost als uitsmijter:
."Eén ding troost me: vroeger heb ik eens van een
prof. in de sociologie gehoord dat het lezen van romans de beste manier is om inzicht in
de samenleving te krijgen. Waarbij we weer terug zijn bij ons eigenlijke onderwerp: de
literatuur."
"Niet alleen in de samenleving, maar ook in jezelf!
Het is verrijkend."
Eisjen
31.3.99
