Qiu Xiaolong: Dood van een Rode Heldin


Allereerst de gegevens van de achterflap:

Inspecteur Chen van de politie in Shanghai onderzoekt de moord op Guan Hongying. Als modelarbeidster is zij een politiek voorbeeld. In haar woning vindt Chen echter burgerlijk-decadente opmaakspulletjes en erotische foto's. Het is een pikante zaak, die tot in de hoogste politieke kringen voert. Chen loopt bij het onderzoek zelf levensgevaarlijke risico's.

Shanghai is in 1990 een stad die aarzelt tussen communisme en kapitalisme. Qui Xiaolong toont in 'Dood van een rode heldin' het dagelijks leven in deze wereldstad zonder daarbij de vaart van zijn razend spannende thriller te verminderen. Het boek bezorgde de auteur wereldwijde faam en is genomineerd voor de Edgar Award in de categorie Best First Novel.

Qui Xiaolong (Shanghai, 1953) is schrijver, en vertaler van o.a. T.S. Eliot. Hij was op rondreis door de Verenigde Staten toen het bloedbad plaatsvond op het Plein van de Hemelse Vrede. Daarop besloot hij niet meer terug te keren. Xiaolong doceert Chinese literatuur aan de Washington University in St. Louis.

Een heel boeiend boek: een sterk verhaal in een uitermatig boeiende omgeving.

De omgeving (Shanghai, Guangzhou) is heel anders dan de westerse wereld. Xiaolong weet deze wereld heel geloofwaardig neer te zetten. De uitleg van alles, wat in China anders is dan bij ons, wordt heel natuurlijk door het verhaal geweven. Er wordt (noodgedwongen) veel uitgelegd, maar nooit op een storende manier.

Politiek speelt een grote rol in het leven van inspecteur Chen Cao. De tijd van Mao is voorbij, maar zijn daden - en die van zijn opvolgers hebben nog steeds gevolgen. Chen is een veelbelovend lid van de Partij. Mede daaraan dankt hij zijn baan en zijn flat. Maar hij is ook integer, en probeert een echt goede hoofdinspecteur te zijn. Ooit heeft hij literatuur gestudeerd, en is in zijn vrije tijd dichter en vertaler. Een deel van het boek is gewijd aan zijn worstelingen: tussen de persoon en het partijlid, tussen de dichter en de hoofdinspecteur. Yu, Chen's assistent, is politieman uit roeping. Hij vervult tevens de rol van de "gewone" man, met een hekel aan de Kinderen van Hoge Kaderleden (KHK) die zonder moeite glanzende carriere maken in een tijd dat dat niet meer zou moeten kunnen. De enkele stukken die zijn leven met vrouw en kind beschrijven geven weer een heel ander, maar niet minder boeiend, beeld van het Shanghai van de negentiger jaren - en de geschiedenis van de jaren daarvoor.

De rode draad in het boek is de moordzaak. De dader is al snel bekend. Bewijs leveren is moeilijker. Op zoek naar bewijs maken we kennis met een aantal kleurrijke personages en bezoeken we een aantal boeiende plaatsen in Shanghai en Guangzhou (Canton).

Een ander facet dat dit boek boeiend maakt, zijn de gedichten, zowel van Chen zelf, als van oude(re) dichters, zowel uit China als elders, die regelmatig geciteerd worden.

Tot mijn grote vreugde heb ik gezien dat er meer boeken met hoofdinspecteur Chen Cao in de hoofdrol verschenen zijn.




Mylène

Dit boek heb ik gelezen dank zij Mylène, die er hier een aansprekend verslag over schreef, en er toen ook nog eens een boekring van maakte. Waarvoor veel dank! Ik vond het een heel mooi en interessant boek, dat het een blijvende indruk op me heeft gemaakt. En dat terwijl het 'maar een gewone detective is'. Nou ja, wel een detective, dus, maar zeker geen gewone.

Het verhaal speelt zich af in communistisch China, om precies te zijn in Shanghai (en een klein stukje in Guangzhou, oftewel Canton), in 1990. In een kanaal wordt het lijk gevonden van een naakte vrouw. Zij blijkt een zogenaamde modelarbeidster te zijn (een fenomeen dat volgens internet in China nog steeds bestaat). Hoofdinspecteur Chen Cao wordt op de zaak gezet. Samen met rechercheur Yu ontdekt hij al vrij snel wie de vermoedelijke dader is. Dan wacht hem echter geen lof van zijn superieuren: er komen waarschuwingen vanuit de partij, die aan alle touwtjes trekt. Want de verdachte is een zogenaamd KHK, kind van een hoger kaderlid. Afblijven, dus! Als de sporen naar de dader ál te duidelijk worden, worden Chen en Yu beiden a la minute op een andere taak gezet en moeten ze het onderzoek laten rusten. Gelukkig blijft dat niet zo, en lijkt het boek te eindigen met een eind-goed-al-goed: de dader wordt gestraft. Als duidelijk wordt waarom, houden Chen en Yu daar een zeer bittere nasmaak aan over. Het is de partij er namelijk niet om te doen de dader te straffen omdat hij de modelarbeidster heeft vermoord; hij wordt, samen met 'n vriend die part noch deel had aan de moord, gestrafd omdat uit het onderzoek is gebleken dat hij, kind uit een revolutionair gezin, ten prooi is gevallen aan "westerse bourgeoisinvloeden" - welke, dat moet je zelf maar lezen - waartegen de partij naar aanleiding van het onderzoek van Chen een campagne zal gaan voeren. Als Chen in een Partijcommissievergadering voor zijn werk wordt geprezen, wordt dit dan ook gedaan in het kader van die campagne. Een citaat uit de toespraak van de partijsecretaris: "De zaak spreekt boekdelen over de noodzaak van de nieuwe Partijcampagne. Nu we dankzij onze opendeurpolitiek enorme economische vooruitgang boeken, moeten we des te waakzamer zijn tegen westerse bourgeoisinvloeden. Dit onderzoek toont aan hoe ernstig en hoe rampzalig die invloed kan zijn. De misdadigers zijn eraan ten prooi gevallen hoewel ze uit revolutionaire gezinnen komen." En let dus wel: met die bourgeoisinvloed wordt níet bedoeld dat dit KHK een moord heeft gepleegd...

Het boek maakte vooral veel indruk op me omdat het zo'n authentiek beeld geeft van de Chinese samenleving zoals die was begin jaren negentig, en zoals die voor een deel ongetwijfeld nog is. Zo waren vrijwel alle hoofdpersonen van het verhaal tijdens de culturele revolutie "jongeren met een opleiding" die in die periode naar het platteland zijn gestuurd om te leren van de boeren. Een enorme breuk in hun leven, die niet echt weer hersteld wordt: trouwen tijdens de periode op het platteland betekende vrijwel zeker dat de terugkeer naar de stad werd afgesneden en voor wie wel terugkeerde bestond geen vrije beroepskeuze. Daarom is Chen, die literatuurwetenschappen heeft gestudeerd en boeken uit het Engels vertaalt om wat bij te verdienen, bij de politie terecht gekomen. Daarnaast vindt hij ook nog tijd om niet onverdienstelijk te dichten, zodat hij toch nog iets doet met z'n achtergrond en opleiding. Maar dat is 'voor erbij'. Wel heeft het ook invloed in het boek: met grote regelmaat citeert Chen prachtige dichtregels van klassieke Chinese dichters, die van toepassing zijn op wat hij meemaakt of denkt. En dat maakt het boek weer mooi om te lezen, natuurlijk. Een ander, luguberder kijkje op de Chinese cultuur is de terechtstelling van de moordenaar van de modelarbeidster en zijn vriend: een paar uur na het proces worden zij, omdat hoger beroep toch geen zin zou hebben, geëxecuteerd. Ook dit wordt, net als de vele andere informatie over de Chinese maatschappij (de woningnood, de armoede, het belang van de partij en het partijlidmaatschap) zonder enige nadruk verteld, en komt daardoor des te realistischer, dus schokkender over, terwijl het boek, doordat de informatie is geïntegreerd in het verhaal, heel leesbaar blijft. In het begin moest ik trouwens wel even wennen aan de schrijfstijl van het boek, die vond ik toen af en toe wat hortend en stotend. Bijvoorbeeld in de volgende passage: "Toen zijn broodjes kwamen, bleken ze heerlijk maar gloeiend heet. Hij legde zijn eetstokjes neer en moest diverse keren blazen." Dat leest naar mijn idee niet gelijk lekker, omdat het onlogisch is: hoe weet Chen al van tevoren dat die broodjes, die te heet zijn om te eten, heerlijk zijn? Hij zit in een restaurantje waar hij nog nooit is geweest. Maar kennelijk nam dit fenomeen in de loop van het boek wat af, of wende ik eraan, en ben ik het gaan waarderen ;-)

Om ook het mooie van het boek te laten zien hier wat voorbeelden van de poëzie die wordt geciteerd. Dit is een stukje van een gedicht uit de Tang-dynastie: "Deze deur, deze dag - Vorig jaar, je blozende gezicht, en de blozende gezichten van de perzikbloesems die het jouwe weerspiegelen. Deze deur, deze dag - dit jaar, waar ben je? Jij, in de perzikbloesems? De persikbloesems zijn nog hier en giechelen naar de lentewind."

Dit vind ik mooi om te lezen, en het geeft ook gelijk een kijkje op de Chinese cultuur: Yu bedenkt dat uit dit gedicht waarschijnlijk de uitdrukking 'hij heeft perzikbloesemgeluk' (d.w.z. geluk bij de vrouwen) vandaan komt. Dat geeft daarna extra betekenis aan de andere passages van het boek waarin perzikbloesems voorkomen. Een ander voorbeeld, uit een
gedicht van Liu Yong:

"Op het Lantaarnfeest van dit jaar
zijn de lantaarns en de maan nog net als vroeger,
maar waar is de man die ik vorig jaar ontmoette?
Mijn lentemouwen zijn met tranen doorweekt."

Deze regels komen in Chen op als hij denkt aan een Lantaarnfeestkaart die zijn voormalige geliefde Ling hem eens heeft gestuurd. En een stukje uit een gedicht van Wang Changling:

"De jonge dame in haar veilige boudoir kan geen zorgen; in de lente kijkt ze nodieus gekleed uit het raam. Wat een uitzicht op de groene wilgenloten! Plotseling betreurt ze het haar geliefde te hebben uitgestuurd om roem te oogsten in de strijd."

Verder zijn ook de paar voorbeelden van Chen's eigen dichtkunst aardig om te lezen. Zo citeert de journaliste een regel op het inwijdingsfeestje van Chen's flat:

"De tijd is een vogel die op een tak zit en wegvliegt."

Later meent Zhang, een gepensioneerd partijlid en hoog kaderlid dat voor de (partijpolitieke) vorm aan Chen's onderzoeksteam is toegevoegd, Chen verdacht te kunnen maken bij de partijleiding n.a.v. een paar van diens dichtregels:

"Zhang begreep er geen woord van maar vond sommige beelden wel vaag verontrustend. (...)
"Door het raam zien we geen enkele ster.
Het plein van de geest is verlaten, geen wimpel
hangt nog. Alleen een voddenraapster van de eeuwen
passeert en laat de restant van elke minuut
in haar hand vallen."

De uitdrukking 'plein van de geest' trok zijn aandacht. Was dat soms een toespeling op het Tienanmen-plein, dat op een zomeravond in 1989 ineens 'verlaten' was zonder dat er ook maar één 'wimpel' te zien was? In dat geval was het gedicht politiek incorrect."

Kortom, echt een aanrader, dit boek, zéker voor wie geïnteresseerd is in China.

Monalisa

 


Sjanghai (Chinees: pinyin: Shànghai; op zee) is de grootste stad van China. Het is ook een gemeente en heeft de status van een provincie. De stad is sinds 2004 de grootste wereldhaven en heeft daarmee de positie van Rotterdam overgenomen.

Edgar Awards
The Oscars of Mystery Writing
Every April, the Mystery Writers of America bestows the coveted Edgar Allan Poe Awards for achievement in the mystery field. Edgar Allan Poe has long been acknowledged as the "Father of the Detective Story," so it was natural that MWA would choose to name their awards after him.
MysteryNet.com

Mystery Writers of America

Plein van de Hemelse Vrede
In de nacht van zaterdag 3 op zondag 4 juni 1989 vermoordde het Volksbevrijdingsleger op het Tiananmen-plein in Peking een groot aantal vreedzaam demonstrerende studenten.
dedigitalebalie

Qiu Xiaolong over de poëzie in zijn boek: 
(...) To a Western reader, the characters in Qiu's novels quote poetry with unusual frequency. 

"Most novels in China contain much more poetry (than Western novels), at the start of the chapter, at the end, and in the middle — and sometimes they use a poem to introduce a new character," Qiu said. "I tried to keep this kind of Chinese tradition." 

Using poetry, Qiu said, "can be a way of discreetly revealing character. China has a self-effacing culture. It's better not to say what you want to say immediately." (...)
Washington University St. Louis


Mao Zedong

Guangzhou (Canton)

 

Boekgrrls

Laatste keer bijgewerkt: 14/12/05  Eisjen

Terug naar top pagina