Net uit: Chang and Eng, de debuutroman van de
Amerikaanse schrijver Darin Strauss, over het leven van twee aan elkaar
vastgeklonken broers uit Siam die als de originele Siamese tweeling bij
hun leven in de 19e eeuw al wereldroem vergaarden. Deels feiten, deels
fictie en eerlijk gezegd als roman na een overrompelend begin nogal
tegenvallend. Als ik niet op de achterkant had gelezen dat zij getrouwd
waren met twee zusters die gezamenlijk aan 21 kinderen het leven
schonken, was ik waarschijnlijk halverwege afgehaakt.
Puur sensatiezucht, dus, je vraagt je toch af hoe
dat dan ging? Nou dat ging dus zo: ze woonden allemaal samen in een
groot huis, waar twee ouderlijke slaapkamers waren: een met een
éénpersoons en een met een driepersoons bed waarin de vrouwen om
beurten de nacht bij het duo doorbrachten. Vóór de eerste
huwelijksnacht hadden de broers afgesproken dat zij zich als het ware
geestelijk zouden terugtrekken als broer en schoonzus de liefde zouden
bedrijven.
In de praktijk kwam daar natuurlijk niks van
terecht, dat lukte gewoon niet als je maar wat lag mee te deinen als
manvorming aanhangsel, vooral niet omdat ze vanwege de manier waarop ze
aan elkaar vastzaten (middels een soort slurf op schouderhoogte, zodat
ze gearmd door het leven gingen) met hun gezicht naar the coupling
couple toelagen: hou dan je ogen maar dicht. En voor je 't wist raakte
de verkeerde hand de verkeerde dij of een nog intiemer lichaamsdeel,
dus, oh: daar kwam narigheid van.
Het verhaal wordt door een van de broers verteld,
Eng, en dat is meteen een van de zwakheden van dit boek, namelijk dat
het zo'n eenzijdig beeld geeft. Eng is alleen met de zuster van zijn
schoonzus getrouwd omdat ze anders allebei zouden overschieten en het
bovendien toch een wat ongemakkelijke situatie zou opleveren als hij als
vrijgezel voortdurend als derde persoon in het huwelijk van zijn broer
aanwezig zou zijn. Dat de twee gezusters uit het Amerikaanse zuiden niet
zozeer uit liefde trouwen is al gauw duidelijk, vanwege een schandaal
zijn ze buiten de huwelijksmarkt gevallen.
Dat Straus degelijke research heeft gepleegd,
blijkt uit elke bladzijde, en levert een hoeveelheid aan feiten op die
voor de helft wel achterwege had kunnen blijven. Uitgebreid lezen wij
over Siam en over hoe de tweeling na vele omzwervingen in de Amerikaanse
variétéwereld terechtkomt. Al die details over de Burgeroorlog, al die
aan het 'Psychologisch handboek voor tweelingen' ontleende wijsheden
over de tweelingziel: ietsje minder had geen kwaad gekund en ietsje meer
fantasie van de schrijver zelf om het bijzondere te verklaren van een
tweeling die letterlijk aan elkaar vast zit, had wel gemogen. Het drama
zit 'm nu vooral in de tegenstrijdige karakters: Eng, de contemplatieve
Shakespeare-lezer die tegen wil en dank meedoet aan de optredens waarbij
Chang, de oppervlakkige showman, zich als een vis in het water voelt.
Daarmee verschilt het verhaal niet veel van
verhalen over andere (tweeling-)broers die elkaars tegenpool zijn. Het
enige waar aan je merkt dat Eng en Chang geen gewone broers zijn is uit
de herhaalde verzuchting van Eng dat hij zou willen dat ze van elkaar
gescheiden konden worden. Chang lijkt minder moeite met de situatie te
hebben, voor zover Eng dat kan overzien. Wat de andere broer denkt en
voelt en ervaart, daar kom je helaas als lezer niet echt achter, dat hij
aan de drank raakt wekt de suggestie dat ook hij noch met zijn leven als
helft van de Siamese tweeling noch met hun huwelijksarrangement erg
gelukkig is.
Dat de schrijver Eng verliefd laat worden op de
vrouw van Chang lis een beetje flauw en voor de hand liggend, dat zij
één keer intiem zijn terwijl de drankzuchtige broer in een diepe roes
ligt te ronken levert de meest onsmakelijk overspelscène op die ik ooit
gelezen heb maar tevens een fraaie en zeer beklemmende scène op waarin
Chang de ultieme wraak neemt door als eerste dood te gaan. Daarna wacht
Eng, terwijl hij zijn leven overdenkt, niks anders dan zijn eigen dood.
De manier waarop Strauss dat beschrijft is zeer knap, helaas staat deze
apotheose helemaal aan het begin waarna de rest van de roman nooit
datzelfde niveau haalt.
Fragment boek:
"I will never sail home again. I will never
salute the flat green coastline of Siamese shanties in the rain.
Though he has not been back since they were
children, if his head could spill open Eng would find the contours of
the Land of the White Elephant in the folds of his brain, the flooding
waters of the Mekong trickling from his hollows, and a wealth of faces
like their own.""Chang's face has begun to show the green
marks of new-sprung mildew."
I am the son of a Mekong fisherman, seven
thousand, five hundred twenty miles and fifty years from home, Eng
thinks. Has everything been Chang's fault?
Eng lies on his side, facing Chang; his
fingers find the wrist where the pulse would have been. Legs and
forearms are twined beneath the quilt, Eng spasmy and prickling under
their weight. He tries to pull free and his double dances with him -
Chang's head flops about like the head of a rag doll. Eng collapses
back, feeling each hair on his body acutely, and all the sweat
underneath his wedding ring. Eng is alone. The smell is asphyxiating.
Time is a fish caught in their father's nets. Eng rubs his brother's
chest as if Chang is simply cold. Eng hits him with a closed fist, but
Chang's breast will not rise. Eng is certain his own soul will go to
heaven, but he fears his brother's is destined elsewhere."