Het verhaal over de familie Elling begint in 1922, en eindigt in 2003.
Cornélie is de moeder van drie zonen: Jaap is de degelijke die het
familiebedrijf draaiende zal houden, en zal trouwen met Marietje. Bert is
afgestudeerd in Leiden, heeft een voorliefde voor raceauto's en vindt een
baan bij Fiat in Turijn. Als ontwerper, en later als coureur. Willem de
jongste, heeft die zomer zijn eerste homoseksuele ervaring en krijgt zijn
eerste camera. Hij zal beroemd worden vanwege zijn oorlogsfoto's en die
van filmsterren. Herman, de vader, is de grote afwezige. Hij is beroemd
concertpianist, reist de wereld rond, en neemt nauwelijks de vadersrol op
zich. Hoewel Cornélie altijd van hem blijft houden, is ze toch van hem
gescheiden en ze heeft nu een lesbische verhouding met Greet. In de loop
van de jaren scheiden zich hun wegen: Jaap in Arnhem, met Marietje en
dochter Willemien, Cornélie en Greet in Amsterdam, Herman vooral in
Duitsland, Willem in Marokko, later Amerika, dan weer Marokko en Bert in
Italië, later Duitsland.
Willem is de enige die bewust betrokken raakt bij wat hij doet: foto's
maken die getuigen van een onrecht dat onschuldigen wordt aangedaan: de
Berbers in het Rif-gebergte, de stammen in Ethiopië, die gebombardeerd
worden door de Italianen, en de slachtoffers van Dachau en Auschwitz. De
anderen laten zich drijven op de gebeurtenissen: kiezend voor wat het
beste lijkt voor hun eigen persoon, belanden ze in heikele situaties. Ze
overzien de gevolgen van hun keuzes niet echt.
Jaap komt in aanraking met
de fabrikant van gifgas, maar hoe kan hij anders voorkomen dat zijn
fabriek ten gronde gaat? Eigenlijk beseft hij niet eens waar hij mee bezig
is, hij heeft oogkleppen opgezet.
Bert, in het fascistische Italië raakt
ongewild betrokken bij de politiek, en wijkt uit naar Duitsland. Hij kiest
alleen voor dit land omdat hij daar kan racen, maar nu raakt hij weer
betrokken bij de nazi's. Als die hem naar Rusland willen sturen, vlucht
hij naar Italië terug. Als hij daar is doet zijn vader een beroep op hem:
ook hij wil weg uit Duitsland.
Willem is in Amerika, tot hem geruchten
bereiken over de concentratiekampen, en hij vertrekt naar Polen.
Tot hier
wordt het verhaal verteld in hoofdstukken met daarin steeds de
gebeurtenissen die in één jaar hebben plaatsgevonden. Na 1945 gaan we met
sprongen, en wordt het verhaal vooral verteld vanuit het gezichtspunt van
Willemien. Zij weet wel dat er dingen gebeurd zijn in de familie, maar er
wordt niet over gepraat. Gaat ze daarom geschiedenis studeren? Ze doet dat
met succes, wordt hoogleraar. Ze trouwt, krijgt een zoon, maar haar leven
wordt vooral in beslag genomen door politiek: ze doet mee aan de
studentenopstanden, en ze wordt lid van de communistische partij.
Op haar
zolder liggen de brieven die door de jaren heen door haar vader en ooms
geschreven zijn aan haar oma, Cornélie, (intussen overleden) maar ze echt
lezen doet ze nauwelijks. Een enkele keer duikt ze erin: bijvoorbeeld als
ze weten wil waar Greet die vriendin van haar oma gebeleven is.
Weer een
sprong: naar 1996. Willemien en haar man gaan wonen in Duinzicht, een
appartement voor ouderen. De brieven gaan mee. Ze heeft nog contact met
Willem, die vanuit Marokko af en toe naar Nederland komt, tot hij om het
leven komt.. Het laatste deel van het boek is heel eigenaardig, zou de
schrijfster dit serieus bedoelen?
Het is bijna een eeuw geschiedenis, in de vorm van een familiekroniek,
vlot geschreven, razend snel, er gebeurt heel veel. Soms lijkt het wel
telegramstijl, maar dat stoort niet. De economische crisis, de tweede
wereldoorlog, de woelige jaren
'60, alles komt in vogelvlucht langs, maar
vooral de toestand in Marokko vormt de rode draad door het boek. (zeer
leerzaam) Marijke Spies is overduidelijk historica, ze heeft ook vele
bronnen geraadpleegd. Een gedegen historisch verhaal in een prettige
vorm.
Marjo
Vond
ik heel interessant. Weer eens een andere invalshoek, om de oorlogsjaren
in italie te beschrijven. De karakters raakten me echter niet. Alles
bleef oppervlakkig.
Na het lezen van dit boek had ik het gevoel ongetraind een marathon te
hebben gelopen. Je hebt constant het gevoel dat je ergens achteraan loopt.
In sneltreinvaart wordt een hele familie een eeuw lang gevolg. Het begint
bij vader, moeder en hun drie kinderen. Vader een zeer begaafd en beroemd
pianist die zelden thuis is, moeder een vrouw die een lesbische relatie
heeft maar toch, nadat haar man haar vriend aangetroffen heeft met haar
vriendin, een verdriet voelt dat nooit meer overgaat. De kinderen zijn
zéér verschillend, de homofiele zoon Willem ontpopt zich als fotograaf die
misstanden fotografeert maar wordt vooral beroemd als onderwaterfotograaf,
Jaap is de stabiele, trouwt en neemt het bedrijf over en Bert is degene
die een beroemde autocoureur wordt. Persoonlijk vond ik Willem het meest
interessante personage. Hij fotografeert slachtoffers van een
mosterdgasoorlog, hij ziet de dode en aangetaste mensen daar, hij gaat
later naar Dachau en Auschwitz nadat hij gehoord heeft wat daar gebeurd.
Hij probeert nog iets te bereiken om toestanden in de wereld te
verbeteren. Door wat hij gezien heeft is er een constante vorm van leegte
in hem. Hij maakt van alles mee maar voelt het niet echt meer. Deze leegte
komt herhaardelijk terug in het boek. Bij de moeder van Willem nadat haar
man voorgoed weg is en ook nadat Greet haar Joodse vriendin weggevoerd is,
bij Jaap is dit gevoel altijd op de achtergrond aanwezig nadat hij bijna
doodging aan een voedselvergiftiging. Bert die eigenlijk constant
terugverlangt naar de euforie die hij voelde in de bergen in Italië.
Bert is de tegenpool van Willem, hij is voor Mussolini, keurt zijn
daden en regime goed, maar eigenlijk draait zijn leven alleen maar om het
autoracen. Als de Italiaanse geldschieter het racen niet meer kan en wil
betalen gaat hij naar Duitsland, waar Hitler in opkomst is. Maar zijn
omgeving en de gebeurtenissen ziet hij niet, alles draait om het racen.
Zijn vader treedt ook veelvuldig op in Duitsland en ook hij ziet niet wat
er daadwerkelijk aan de hand is bezeten als hij is van de muziek. Op
gegeven moment blijkt toch dat zowel vader als Bert gevaar lopen in
Hitler-Duitsland. Bert vlucht naar Italië en vader volgt, vader zal Italië
echter nooit bereiken. Zoon Jaap heeft het familiebedrijf voortgezet en
tijdens de oorlog krijgt hij een aanbod van een Duits chemisch bedrijf,
alles lijkt in orde en om het hoofd boven water te houden gaat hij met het
bedrijf in zee. Later blijkt het een leverancier van gifgas, wat Jaap had
kunnen weten, zijn broer Willem had dit al ver voor de oorlog gemeld.
Dit
alles wordt dus in sneltreinvaart verteld, het lijkt wel of de schrijfster
er van uit gaat dat je van alles wat er in de wereld gebeurd is op de
hoogte bent. Het verhaal flits van Nederland naar Italië, Marokko,
Amerika, Duitsland, Polen enz. Je zou er een geschiedenisboek naast moeten
hebben om daadwerkelijk alles te kunnen volgen Daarna belanden we via de
dochter van Jaap in de roerige jaren 60 en het boek eindigt met de dochter
van Willemien. In mijn ogen een beetje zwak einde
Het boek is zeer zeker niet slecht, het is een mengeling van een
geschiedenisboek en een familie-saga. Ik had de neiging het
onmiddellijk opnieuw te lezen omdat je het gevoel hebt heel veel
gemist te hebben, stukken overgeslagen hebt, niet alles bewust genoeg hebt
gelezen. Er wordt getracht in een enorm hoog tempo een hele
wereldgeschiedenis (én familiegeschiedenis) te vertellen die niet zo in
het kort te vertellen is. Je probeert verbanden te vinden die er wel zijn
maar niet te vinden in het boek. Je moet veel zelf invullen, veel weten
over de westerse geschiedenis, om niet als een uitgeputte ongetrainde
marathonloper dit boek uit te lezen.
Dettie
Dettie:"Dit
alles wordt dus in sneltreinvaart verteld, het lijkt wel of de
schrijfster er van uit gaat dat je van alles wat er in de wereld gebeurd
is op de hoogte bent."
Dat is toch ook zo, we weten dat allemaal ! Daarom vond ik dat
Marokkaanse lijntje zo interessant, want dat weten wij doorgaans niet!
Ligt het aan mijn leeftijd (50+) dat ik helemaal geen probleem had met
de geschiedenis in vogelvlucht dan? Die geschiedenis is de achtergrond,
het gaat er vooral om volgens mij dat ook gewone mensen onbewust en
misschien ongewild invloed hebben op die geschiedenis. Zij draaien in
hun eigen kringetje rond, denken er niet bij na, maar hun daden hebben
wel degelijk gevolgen!
Marjo
Ja we weten wel over de Tweede Wereldoorlog maar de schrijfster haalt
er veel meer bij o.a. Marokko. En waren ze wel zo onbewust? Door jaap
én
"Diep
in hun hart wisten ze het wel volgens mij dat het niet helemaal klopte"
Ze zouden het ontkennen denk ik. Net zoals al die Nederlanders, en net
zoals de mensen in alle landen. De brave burgers die zogenaamd niets
wisten van alles wat er gebeurde, maar het inderdaad diep in hun hart
wel wisten! Ze wilden het niet weten, het zou hun leven teveel
beïnvloeden als ze er dan naar zouden moeten handelen. Oogkleppen, ja..
en het ergste is dat ik niet weet of ik zelf anders zou handelen.
Marjo
Ik loop behoorlijk achter wat andere leesgrrls aan: dit boek bleef
eindeloos in boete-tijd uitgeleend bij de bieb. Die lieden hadden
vermoedelijk beter kunnen kopen!
Maar goed. Ik heb 't boek in een paar dagen uitgelezen. In principe ben 'k
een uiterst nauwkeurige tekstsverwerker, zou 'k haast zeggen. Zorgvuldig
zinnen proeven en lijnen volgen. Maar dit boek heb 'k in een voor mijn
doen hoog tempo 'genomen'. En met name het laatste gedeelte - vanaf dl
IV, als Willemien in beeld komt, ben 'k gaan skimmen, oftewel slechts de
verhaallijn volgen. Want eigenlijk wist 'k inmiddels wel wat er
waarschijnlijk zou komen: de sixties, de democratisering aan de
universiteiten etc. Dat we zouden eindigen bij een (onhandige)
fundamentalistische actie - ach. Toen was 't 2003 en aan deze roman zou
een einde komen. Begin en eind werden gekoppeld - het verhaal werd rond.
Vorige leesgrrls maakten al een uitvoerig verslag van de globale inhoud
van dit boek. Dat hoef ik dus niet meer te doen. Laat ik stellen dat ik
met belangstelling kennismaakte met de drie gebroeders Elling. Drie kerels
die elk hun eigen kant op gingen. Dat proces werd rustig beschreven.
Geleidelijk aan snapte ik echter de werkwijze van de auteur - individuen
koppelen aan historische gebeurtenissen. Misschien moet ik 't omdraaien.
Centraal staat 'het gebeuren' - de personages scheren daarlangs. Willem,
de oorlogsfotograaf, is de enige die de situaties opzoekt.
't Gevolg is, wat mij betreft, dat die personages niet tot leven komen. Ze
bestaan slechts ten dienste van hun functie: de 'confrontatie' met het
wereldgebeuren. Hun lot beroerde me dan ook niet. En als 'de mensen' me
niet echt interesseren, dan wordt m'n belangstelling voor hun wel en wee -
en dus voor de roman - ook wat lauwtjes.
Ik weet dus ook niet goed hoe deze roman te plaatsen. Dat hoeft misschien
ook niet. Dat ik er niet 'kapot' van ben, moge duidelijk zijn. Ik hou niet
van verhalen waarin personages ondergeschikt zijn aan de verhaallijn. De
leesverveling slaat dan al snel toe. Hetgeen ook hier het geval was.
De roman is trouwens soepeltjes geschreven, vind ik. Over 't algemeen
prettig proza. Ik heb overigens zo m'n twijfels over de titel.
'Onschuldig'? Come on! Naief, meeloperig, opportunistisch? En - by the way
- ik blijf verbaasd dat deze auteur De Donkere Kamer etc. (Hermans)
inmiddels onleesbaar heeft verklaard. Nou - nou! Maar goed, daar gaat dit
leesverslag niet over.
