"Het is de geschiedenis van een veehandelaar die niet kon autorijden,
een kind op wie de dood en de lust geen vat hebben, onverschrokken
kraaien, papieren bootjes, een afgeknipte vlecht, een oom met een huid
die een lucht van zaad verspreidde, twee granaatbomen en een hooivork
die gemeen kon prikken. (.) Het is de geschiedenis van de mooiste vrouw
ter wereld en een witte boot die haar naam droeg, de geschiedenis van
een Italiaan die iedere vogel en elke viervoeter kon imiteren, die alles
wist van danspassen en thuis was in de regels van de liefde. Het is de
geschiedenis van een boom die wachtte, een olielamp die viel, een
onvruchtbare koe, een stormachtige nacht en een albino die vogels naliet
aan zijn buurman en zijn hele bestaan ontregelde."
Dit citaat staat vrijwel aan het einde van De vier maaltijden. En het
gaat inderdaad over dat alles en over nog veel meer. Een prachtig boek
waarin Zejde het leven van zijn moeder, Judith, beschrijft. Zejde was 10
toen zij stierf en heeft dus het meeste van horen zeggen: "Ik heb er
vaak over nagedacht hoe eigenaardig het was dat oom Menachem, Oded
Rabinovitsj en Jakob Sjenfeld op de hoogte waren van al die kleine
details waarvan ze zelf geen getuige waren geweest. " Zejde betekent
trouwens 'grootvader'. Zijn moeder gaf hem die naam omdat: 'Als de
doodsengel komt en een klein kind ziet dat Zejde heet, snapt hij meteen
dat er een vergissing is gemaakt en gaat hij ergens anders naartoe.' Het
betekent ook dat Zejde geen kleinkinderen mag krijgen!
De meeste verhalen hoort Zejde van Jakob Sjenfeld, een van zijn drie
vaders. Jawel, drie vaders heeft hij. Op de website staat hierover dat
Judith in een zwak moment met drie mannen naar bed gaat. Dat vind ik
onjuist. Judith is juist een heel sterke vrouw. Wat is er gebeurd?
Judith was ooit getrouwd met een man wiens "naam niet vermeld,
uitgesproken of opgeschreven mag worden." Zij hadden een dochtertje. De
man vertrekt naar de VS om fortuin te maken. Als hij drie jaar later
terugkomt om Judith te halen, is zij zwanger. De man vertrekt
onmiddellijk weer, maar neemt het inmiddels vijfjarige dochtertje mee.
Judith komt nooit over dit verlies heen. En het kind dat zij draagt word
doodgeboren. Als zij later in de stal van de weduwnaar Mozes woont om
diens huishouding te doen, hoort men iedere nacht een jammerkreeet uit
de stal opklinken. Op een dag bevalt er een koe. Het eerste kalf is
doodgeboren. Het tweede kalf is een stierkalf en dat betekent dat hij
naar de slachter gebracht gaat worden. Maar Judith ontfermt zich over
het beest, ze noemt het Rachel en ze weet met veel doorzettingsvermogen
het dier melk te laten geven waarmee het bestaansrecht krijgt. De
veehandelaar, die verliefd op Judith is, verwijt Mozes zwakte omdat hij
het beest niet aan hem durft te verkopen vanwege Judith. Als zij er een
keer niet is, verkoopt Mozes Rachel toch. Als Judith dat hoort, gaat ze
meteen naar de veehandelaar en komt later met Rachel terug. Ze weigert
Mozes te vertellen hoe ze voor Rachel heeft betaald. Die nacht droomt
Mozes dat Judith bij hem in bed komt. Hij slaapt die ochtend lang uit en
als hij haar wil helpen met de koeien zegt Judith dat ze dit al samen
met Jakob heeft gedaan. Vanaf deze nacht worden Judiths kreten niet meer
gehoord: ze is zwanger. Vandaar de drie vaders. Er wordt nergens met
zoveel woorden gezegd dat Judith met de een of met de ander naar bed is
geweest, maar door de onzekerheid over het vaderschap, heeft ze wel de
zekerheid dat er geen enkele vader met haar kind vandoor kan gaan. Geen
zwakte dus, integendeel.
De hoofdstukken heten: eerste maaltijd, tweede, derde en vierde maaltijd.
Het zijn de maaltijden die Zejde nuttigt bij vader Jakob. Tijdens die
maaltijden vertelt Jakob over zijn grote liefde voor Judith. Het was in
de Oekraine een gebruik om als jongeman bootjes met daarin
liefdesboodschappen verstopt in de rivier te laten drijven. Deze bootjes
kwamen dan terecht bij de meisjes die in de rivier de was deden. Maar
sommige bootjes kwamen niet aan en andere bootjes misschien pas 50 jaar
later. Voor Jakob kwam het bootje aan toen hij Judith voor het eerst zag,
ook al was hij dan getrouwd met de mooiste vrouw uit de hele omgeving.
Het is voor hem het noodlot, want moest niet eerst de vrouw van Mozes
sterven zodat Judith boor hem kwam werken? En moest niet eerst de Tweede
Wereldoorlog uitbreken zodat een Italiaanse krijgsgevangene hem de tango
kon leren, een bruidsjurk kon leren naaien en een bruidsmaal bereiden?
En hoezo is dat overdreven? "Verdient mijn liefde dan geen grote oorlog?"
Jakob is zeven jaar bezig met de voorbereidingen van het huwelijk. In
een interview las ik dat de titel van het boek in het Hebreeuws 'Als
enige dagen' luidt. Dit is een verwijzing naar Genesis, waarin Jakob
zeven jaar lang werkt om zijn geliefde Rachel te kunnen trouwen: 'Alzo
diende Jakob om Rachel zeven jaren; en die waren in zijn ogen als enige
dagen, omdat hij haar liefhad.'
Naomi, Mozes' dochter, heeft een ander idee over de liefde. Vanaf de
eerste keer dat zij Judith ziet, besluit ze van haar te houden: "Want
dat is de belangrijkste regel in de liefde, dat liefde een kwestie van
besluiten is. Dat heb ik je al eens gezegd en ik zeg het nog een keer.
Je moet gewoon beslissen: nu is het liefde. Alles wat ik hoor en ruik en
zie en denk, dat is liefde."
Voor Mozes is het de tweelingzuster, de zuster die in het lichaam van de
man zit opgesloten en van wie hij bij de geboorte gescheiden is. Als
jongste uit een gezin met alleen maar jongens, voedde zijn moeder hem op
als een meisje. Pas bij de pubertijd krijgt hij een broek aan en knipt
ze zijn vlecht af. Hij blijft zijn hele leven naar die vlecht zoeken.
En of Judith inderdaad het zo zorgvuldig bereide bruidsmaal gaat
genieten, dat zeg ik lekker niet.
Tot slot twee citaten Wanneer Zejde een horloge wil hebben en daar geen
geld voor is, zegt
Judith tegen hem:
,,Je hebt geen horloge nodig, Zejde. Kijk eens hoeveel horloges
er zijn in de wereld.' Ze liet me de schaduw van de eucalyptus zien,
die met haar lengte, haar richting en haar koelte op negen uur 's
morgens stond. Ze liet me de kleine rode blaadjes van de granaatboom
zien, die half maart aanwezen, de tand die in mijn mond wiebelde en
zes jaar aangaf en de dansende kraaiepootjes om haar ooghoeken, die
'veertig' zeiden. "Je ziet het, Zejde. Zo sta je middenin de tijd.
Als je een horloge krijgt, sta je er alleen maar naast."
En voor de smulpapen onder ons:
"Alle cadeautjes zijn niks niet. Geld raakt op, kleding scheurt,
speelgoed gaat kapot, maar een goed maal blijft hangen in het
geheugen en raakt nooit zoek zoals de andere cadeaus. Een etentje
verlaat o zo snel het lichaam, maar o zo langzaam het geheugen."
Een aanrader,
Paula
|
Een eerdere aanbeveling voor dit boek en voor De
Grote Vrouw
Meir Shalev was born in Nahalal,
Israel, the son of poet Itzhak Shalev. He grew up in an agricultural
cooperative in Nahalal, and then moved to Jerusalem., where he lives
today. He studied Psychology at the Hebrew University and produced and
hosted several radio and television programs. He is a regular columnist
in the Israeli press and writes essays and fiction for both children and
adults. (meer)
|
