Beste Murdoch lezers:
Na enig zoeken in Peter Conradi's biografie van Murdoch kwam ik terecht
op The Good als het meest typische filosofische begrip bij Murdoch. In
haar Writings on Philosophy and Literature (voornamelijk essays)
getiteld Existentialists and Mystics staat een artikel The Sovereignty
of Good over other Concepts. Daarin tast ze de grenzen af tussen The
Good en de natuur van de mens met egoisme en opofferingszin, zeden en
gewoonten, geloof en gevoel voor vrijheid en nog heel veel grenzen met
andere menselijke eigenschappen en mogelijkheden meer. Dat maakt dat ik
nu in haar boeken al lezende steeds stuit op scenes die over zo'n grens
gaan of die proberen The Good (zonder dat woord te gebruiken) in het
kader dat aan de orde is te benaderen. Ik ben er nog maar net mee
begonnen, op een kwart van The Unicorn, dus vanaf nu zal het misschien
wat duidelijker aan te geven worden met voorbeelden. Wordt vervolgd.
Ik ga dit aftasten bij een filosofisch onderlegde vriendin, zodat ik
jullie geen onzin voorhoud. Meer dan een jaar geleden kwam ik in een
artikel de opmerking tegen dat Iris' novels een illustratie waren van
haar filosofie, waardoor ik toen dacht: o, gelukkig dan hoef ik ze niet
allemaal te lezen en dat was ik dus ook niet van plan. Maar het kan
veranderen!
Lizzy.
Soort mengsel van Rebecca, Sleeping Beauty en... Midsummer Night's
Dream. Klinkt vreemd? Dat is het ook wel. De Rebecca-factor komt o.a.
door het grote-huis-aan-zee. De Sleeping Beauty (Doornroosje?) figuur is
de vrouw die al 7 jaar (vrijwillig?) opgesloten is in het huis. (Ik wil
niets verklappen, gewoon een beetje sfeer weergeven.) De MND element
ligt vooral aan hoe iedereen lijkt verliefd te worden op elkaar in de
gekste combinaties. Het geheel is de gebruikelijke ingewikkelde
mensenmix van Murdoch.
elma
--
'there's a rather creepy woman called Evercreech who is the sort of
housekeeper (everything is rather 's sort of' here!)'
(precies Mrs Danvers!! ;-)
--
It was a matter of pride; and she felt obscurely that if she started now
to be afraid of the sea the would make some crack or fissure in her
being through which other and worse fears might come.
-- (uit een stuk gedicht):
La mer, la mer, toujours recommencee (ha! hier heeft ze alvast de titel
van haar Booker prize winnaar van 20 jaar later gevonden! ;-)
-- 'The free society? That rag freedom! Freedom may be a value in
politics, but it's not a value in morals. Truth, yes. But not freedom.
That's a flimsy idea, like happiness. In morals, we are all prisoners,
but the name of our cure is not freedom.'
-- Plato tells us that of all the things which belong to the
spiritual world beauty is the one which is most easily seen here below.
We can see wisdom only darkly. But we can see beauty quite plainly,
whoever we are, and we don't need to be trained to love it. And because
beauty is a spiritual thing it commands worship rather than arousing
desire.
-- Good is the distant source of light, it is the unimaginable object
of our desire. Our fallen nature knows only its name
and its perfection. That is the idea which is vulgarized by
existentialists and linguistic philosophers when they make good into a
mere matter of personal choice.
-- Art and psychoanalysis give shape and meaning to life and that is
why we adore them, but life as it is lived has
no shape and meaning
-- a tone that sounded ridiculously chatty
-- She must find out more before this delicate moment of their being
open to each other should be quite past.
-- The emotional current of the scene did not pass through him.
Elma
Iris Murdoch vond zelf dat ze wel-is-waar filosofie als beroep had, maar
dat dat nog niet betekende dat haar romans ook als filosofische werken
kunnen worden gelezen. Een enkele filosofische uitspraak kan er
incidenteel wel in voorkomen. In the Essential Guide to Iris Murdoch in
de
Vintage Living Texts serie (bedoeld voor scholen, studenten en
leesgroepen) wordt wel geconcludeerd dat al haar romans met hetzelfde
probleem worstelen: hoe kunnen mensen, die hunkeren naar de troost van
enige orde in hun leven, zich verenigen met de afwezigheid van een
patroon
in een toevallig universum?
Die vraag komt ook in haar filosofische
geschriften steeds terug. Het verklaart tevens (volgens de schrijvers
van
dit Vintage boekje) waarom ze zoveel boeken heeft geschreven. Ze was
steeds op zoek naar een antwoord op die vraag naar de zin van het alles,
maar hoe vreemd ze de personen ook bij elkaar zet: om de roman tot een
goed einde te brengen moet er een orde worden gecreeerd. Een orde die er
volgens haar uitgangspunt niet is. Dus moet ze weer van voren af aan
opnieuw beginnen, met lege pagina nr 1 van weer een nieuwe Murdoch. Valt
ze hier in de kuil die ze zelf heeft gegraven met haar uitgangspunt? Het
wordt me te filosofisch, ik hou me maar bij Elma's creatieve
vergelijking
met Rebecca, Sleeping Beauty en Midsummer Night's Dream. Voeg er dan nog
een beetje 'soap' serie-achtigs aan toe (de verliefdheden in de
onwaarschijnlijkste combinaties). Maar de al dan niet tegen haar zin 7
jaar opgesloten Beauty zegt wel ergens in het begin: "Even God needs
love.
I believe that's why he created us".. En dan de titel: the Unicorn. Dat
is
een fabelachtig dier nl een paard met een gedraaide hoorn op z'n kop,
volgens handverklarend woordenboek ook zinnebeeld van Christus. De
unicorn
komt ook in een van de Harry Potter's voor, als het levende wezen waarin
zijn vermoorde vader kan voortleven. Daar kan ik het beter snappen dan
bij
Murdoch.
De onwerkelijkheid van het gelezene
geeft de lezer z'n realiteit. (vrij naar Octavio Paz)