De boekenweekmailstroom begon al met wat heerlijke mails van Ineke over haar collectie boekenweekgeschenken.
Het oudste boekenweekgeschenk dat ik in huis heb, komt uit maart 1940, net voor het uitbreken van de oorlog dus. Net als in '38 en '39 heette het 3 novellen en de auteurs van '40 waren Egbert Eewijck, Jan Campert en M. Vasalis. Het voorwoord werd geschreven door Emmy van Lokhorst en Victor van Vriesland, die vertelden " (te) hebben getracht uit de rijke verscheidenheid onzer hedendaagsche letterkunde een op zichzelf boeiende selectie te maken..." Heerlijk hè zulke taal.
De aandacht wordt gevraagd voor 3 jongeren, waarvan één debutante, de dichteres M. Vasalis en 2 anderen die al enkele romans gepubliceerd hadden. Van Vasalis zal achteraf blijken, dat het de enige novelle was die ze ooit schreef. Jan Campert is natuurlijk beroemd geworden met zijn gedicht Het lied der achttien dooden en als vader van Remco. Hij stierf in 1943, ik dacht in Duitse gevangenschap. Van Egbert Eewijck hebben we nooit meer iets gehoord en dat is volgens mij volkomen terecht, want het verhaal dat hij schreef is een jankverhaaltje in de trant van: jonge man gaat het slechte pad op, ondanks de goede zorgen van oude moeder. Pleegt een moord, maar komt tot inkeer door vriend die een arm maar liefdevol gezinnetje heeft, waardoor hij zich realiseert wat echt belangrijk is. Hier noemen we dat een "doet het niet jongen"-verhaal. (Plaatje van handenwringendende oude moeder erbij, niet in dit boekenweekgeschenk, maar dat kan je je zo voorstellen).
Hoewel in het verzamelboek vermeld staat dat er geen motto of thema is, staat in iedere novelle een moord centraal. Nou Egbert hebben we afgedaan, hoeven we niks meer over te zeggen. Campert schreef een soort Poe-verhaal over een in de duinen wonende oude Engelse vrouw, die achteraf iets op haar kerfstok blijkt te hebben. Campert bouwt dat op door van te voren al allerlei onheilspellende gevoelens te beschrijven en aan het eind nog met een soort plot te komen. Het leukste vind ik het verhaal als hij de duinen beschrijft en waarom hij het daar zo heerlijk vindt. Geen franje, gewoon goed vakmanschap, de novelle is verder wel aardig maar meer niet. Het sterkste vond ik het verhaal van Vasalis. Goeie sfeertekening, omgeving; een boerderij/hotel in Zuid Afrika, waar ook nog Kaffers bedienen, (tja dat kon nog in 1940), het geheel is wat broeierig. Er wordt een moordspel gespeeld, dat wat uit de hand loopt. Het verhaal eindigt met een enorm onweer, dat alles min of meer weer schoonveegt. Vasalis schijnt het verhaal zelf later nooit in haar verzameld werk hebben willen opnemen. Ze schijnt het als een soort jeugdzonde te hebben gezien.
Je keeg het geschenk bij aankoop van f 2,50 aan boeken en dat is heel wat minderdan ik er hier in Krimpen op een braderie voor betaalde. Ik was helemaal gelukkig toen ik het al snuffelend tussen de oude bandjes ontdekte.
Het geschenk van 1941
Het boekenweekgeschenk van 1941 kwam als laatste uit in de oorlogsperiode.
Het heette novellen en gedichten van 27 auteurs. De namen zijn vrijwel allemaal bekend; Bertus Aafjes, A. Marja, Gerard den Brabander, Theun de Vries, Ed Hoornik. G. Achterberg, Anton van Duinkerken, Clara Eggink, Han G. Hoekstra, Henriëtte van Eyk, M. Vasalis, Anna Blaman, Max Dendermonde, e.a. Kortom een groot deel van de literatuurgeschiedenis zoals ik die kreeg op de kweekschool komt hier voorbij. Er werden 67.200 exemplaren gedrukt, waarvan een groot deel op bevel van de Sicherheitspolizei werd teruggestuurd, of in beslag werd genomen. 45.000 exemplaren kwamen terug, de rest was al uitgereikt. Ik ben dus blij dat ik één van die overgebleven exemplaren heb kunnen bemachtigen.In die tijd was lezen steeds belangrijker geworden, omdat het avond-leven stagneerde. "Ja zelfs in de rijen der boekheidenen dringen we door!" werd geconstateerd. De moeilijkheden met de Sicherheitspolizei ontstonden waarschijnlijk,
omdat één van de redacteuren Victor van Vriesland, Joods was (niet-arisch staat er in het boek "De vijftig boekenweekgeschenken", waar ik voor het grootste deel mijn informatie uit haal.) Een andere reden zou zijn, omdat het gedicht Alexander van Clara Eggink tegen de bezetters gericht zou zijn. Er werd gesproken over een Joden-geschenk. In 1942 werden pogingen ondernomen "grootscheepsche reclame te maken voor het Duitsche boek", maar de commissie traineerde de uitgave zo, dat het er niet meer van kwam. Het eerstvolgende boekenweekgeschenk kwam uit op 4 mei 1946, 2 dagen na mijn geboorte. Helaas nog niet in mijn bezit, maar dat komt wel.Terug naar '41
Voor de dichters onder ons "Het lyrische moment" van Bertus Aafjes.
"Sterk u mijn pen en trouwe bondgenote!
en span de koorden voor een nieuwe tent;
want wie beheerst het lyrische moment
dat niet met rijm en regel werd omsloten?Er is een pijn die slechts de dichter kent:
de schoonste verzen worden niet geschreven,
het dierbaarst kind ontvangt te laat het leven;
dit is een waarheid waar men nooit aan went.Men roept geen Muze op met kort bevel
en moet der goden gaven niet verachten:
een nietsnut wacht de Hades en de Hel.Doch laat het blank papier niet weder wachten;
Lang is de kunst, kort het moment en snel
veranderen de goden van gedachten."
Een aantal weken geleden kwam Han G. Hoekstra hier langs. Eén van zijn andere mooie gedichten staat hier in dit boekje;
De Ceder
"k heb een ceder in mijn tuin geplant,
Gij kunt hem zien, gij schijnt het niet te willen.
- Een binnenplaats, meesmuilt ge, sintels, schillen,
En schimmel, die een blinde muur aanrandt,
Er is geen boom, alleen een grauwe wand. -
Hij is er, zeg ik, en mijn stem gaat trillen:
Ik heb een ceder in mijn tuin geplant,
Gij kunt hem zien, gij schijnt het niet te willen.Ik wijs naar buiten, waar zijn ranke , prille
Stam in het herfstlicht staat, onaangerand,
Niet te benaderen voor noodlots grillen;
Geen macht ter wereld kan het droombeeld drillen.
Ik heb een ceder in mijn tuin geplant."De 3 verhalen werden geschreven door Theun de Vries, Henriëtte van Eyk en
Hidde Heringa.
Een paar weken geleden las ik het verhaal van Ed van Thijn. Daarin beschrijft hij zijn levensverhaal. Hij zat met zijn ouders in Westerbork en kwam daar heelhuids uit. Later studeerde hij bij Presser, de schrijver van de Nacht der Girondijnen, het boekenweekgeschenk van '57. Presser kende zijn geschiedenis en raadde hem aan het verhaal op te schrijven, wat Van Thijn dus later deed. In dat boek noemt hij de Nacht der Girondijnen. Hij had het boek gelezen en herkende de sfeer, waar het hele leven in het teken stond van de trein die op dinsdag vertrok naar Auschwitz, met daarin de Joden die die week uitgekozen waren. Van Thijn vertelt dat de familie één keer op de lijst stond. Zijn moeder ging die avond pleiten voor de familie. Ze bleef de hele nacht weg en de familie Van Thijn overleefde de oorlog.
In De nacht der Girondijnen vertelt Presser de geschiedenis van een man die er voor kiest om de adjudant te worden van de van de Joodse rechterhand van de kampcommandant. Ze beschikken letterlijk over leven en dood door iedere week de lijst samen te stellen van mensen die in de trein zullen moeten stappen. Hun motief is duidelijk, als jij degene bent die kiest, zul je zelf niet gekozen worden. Of zoals dat in het boek staat: ...."de eerste wet van dit kamp: zij of ik." als de hoofdpersoon zijn "baas" suggereert dat hij zou kunnen weigeren .... "Goed laat me weigeren. Wat denk je dan, dat gebeurt? Dan zit ik komende dinsdag in de trein en Schwarz wordt Zentraldienstleiter en doet hetzelfde als ik. En zodra die weigert, Rosenfeld. En na die Goldstein of Sacher." Iemand redden betekent een ander verdoemen, want elke week geeft de kampcommandant het aantal mensen aan dat in de trein zal moeten. Op een gesperrde lijst staan geeft maar een betrekkelijke veiligheid, want als het getal niet gehaald wordt, gelden ook de lijsten niet meer, of zoals gezegd wordt, ieder lijst "platzt".
Nadat ik het gelezen had, liet dit boekenweekgeschenk me niet meer los. Natuurlijk weet iedereen wat er in Westerbork gebeurde en we kennen de verhalen van de kamprevue, we kennen de brieven Etty Hillesum en er zijn veel meer bronnen, maar je word hier toch wel erg op jezelf terug geworpen. Hoever zou jezelf gaan om te overleven. Hoe groot het verraad aan jezelf en anderen. Eerlijk gezegd heb ik niet zo'n groot vertrouwen in mezelf (in anderen trouwens ook niet). Ik ben geen Calvinist die denkt dat de mens geneigd is tot het kwaad, ik denk dat ieder mens het hele scala van opperste altruïsme tot diepe verdorvenheid, om zo'n ouderwets woord maar eens te gebruiken, aanwezig is. Maar of ik in zulke omstandigheden overeind zou kunnen blijven, ik hoop het nooit uit te hoeven vinden.
Op de vraag hoe of het boek van Van Thijn heette antwoorde Ineke:
Dan gaan we over tot de orde van de dag, of liever gezegd die van het boekenjaar.
Het Boekenweekgeschenk is dit jaar weer een hardcover uitgave van 96 pagina's. Anna Enquist schreef het op verzoek van de Stichting CPNB, de organisator van de Boekenweek. Na diverse gedichtenbundels, waaronder Soldatenliederen en romans als Het meesterstuk en Het geheim is De ijsdragers de eerste novelle van haar hand.
V
E
R
K
L
A
P
P
E
R
auto-ongeluk. Zo kom je wel heel makkelijk van je hoofdpersoon af. Het blijf evenzogoed cru en ongelooflijk dat de schrijfster vlak na het voltooien van dit boek een onbeschrijflijk (sic) groot verdriet als het verlies van je kind heeft moeten gaan verwerken. Zou de titel(verklaring) ook zeggen dat hoe zwaar het blok ijs ook en hoe steil de weg, je de klomp ijs altijd in de berm kan gooien of dat het anders vanzelf wel smelt. Is dit het 'de tijd heelt alle wonden' cliché? Dat is dan weer moeilijk te rijmen met de daadkracht die Nico en Loes (een welgemeen Bravo voor de eenvoudige namen!) aan de dag leggen. Enfin, tot zover mijn weinig geordende eerste indruk.
aan begonnen ben maar het toen niets vond... of was dat nou een ander van haar?? Maar deze keer heb ik genoten en achter elkaar uitgelezen. Prachtig geschreven, veel musicale metaforen (waarvan ik maar de helft begreep, ik lees muziek op een kleuter nivo, als er teveel kruisen en mollen voor mijn ogen dansen zoek ik snel een makkelijker stuk op...) die toch vaak iets extras aan de tekst toevoegen. Verhaal heeft eigenlijk iets... Anita Brookner... in dat er niet te veel gebEUrd, maar dat 'niet te veel' is in ieder geval op een onderhoudend manier verteld. Maar dat 'tragische geheim' - tja, sorry, maar dAt had ik al door voordat ik al te ver in het boek was. En dat 'conflict tussen liefde en ambitie' - ach, die man was gewoon een bezitterige eikel, dat was ook niet zo overtuigend gedaan vond ik. En toch heb ik het boek met veel plezier gelezen. ----- Terug naar de IJsdragers - als we het over bezitterige mannen hebben - die Nico had er ook wat van. Wat een ondragelijke dominante klojo was dAt zeg! Control freak van de ergste soort.
Wat betreft dat auto-ongeluk en makkelijk van je hoofdpersoon afkomen. Ja... ze was bijna bij de 90 pagina's en moest dus snel een eind aan breien - alleen Rushdie, de bezoekende celebrity buitenlander, was het blijkbaar gegund om een geschenk van 200 pagina's te mogen schrijven...
Fact is often stranger than fiction... gaf inderdaad een raar gevoel om dat verhaal van 'moeder die mist haar dochter' te lezen terwijl je weet dat ze inmiddels haar eigen dochter verloren heeft
Ik vond het verhaal van de Ijsdragers wel wat hebben toch, maar
vraag me niet precies waarom - heeft iets met dat 'kleine ijsige familie' te maken.van het nogal gemakkelijke einde. Net of ze geen eind kon bedenken en dan maar.... Wel veel ellende in die paar bladzijden, maar het pakte me van begin tot eind.
altijd een goed einde aan haar boeken te maken. Ja, hE, een schrijversduo voor het boekenweekgeschenk. Best een aardig idee.
Maar goed, nog twee fragmenten:
---------------'Ze had zich door het enthousisaste meepraten van de leesclubleden in een hoek laten drijven, zwijgend, gebukt on der het besef dat iedereen wist waar het over ging behalve zij.' (Zo zijn de grrls gelukkig niet. Van veel boeken is het immers niet een zo interessant te horen Of je het een goed of een slecht boek vond, maar waarOm! Dat levert de leukste discussies op (en dat is dan weer mIJn mening :-)).)
--------------- 'Hij had professionele uitspraken gedaan en had een medisch-wetenschappelijk voorbeeld aangehaald. Zij reageerde alsof ze werd afgetuigd en omvergeschopt. Kwam dat door ontregelde taal? Nee, niet de taal maar de relatie tussen taal en datgene waar de taal betrekking op had was ontregeld. Hij bedoelde iets, zij vatte het verkeerd op. Als zij de boodschap op een andere manier zou kunnen ontvangen was er niets aan de hand. Zij ging daar zelf over. Alleen was het niet waar. Het was veel ingewikkelder. Hij zei iets maar bedoelde iets anders, iets wat hij zelf misschien niet eens wist. Zij ging nergens over, zij had geen macht. Het was haar eigen schuld, hAAr taal was los van de gewone regels geweest, zij had het gedaan.' (Dit bedoelde ik met eng treffend) -------------------
heleboel gevoelens achter. Want nu kon ze niet meer met haar man praten. En over die dochter had je ook zo weer je vragen en over die tuinman. Ik vond het een erg mooi boekje vooral de verschillende gevoelens over die dochter. De een wil er wel over praten en de ander verstopt zich in zijn werk. Dit gaat toch vaker zo.
vaak nogal vermoeiend en overdreven pretentieus ('ik hou van goeie boeken, goeie films, goeie klassieke muziek' tja wie niet..... :-) ) vond ik haar nu echt heel oprecht en rustig. Door haar was het hele programma de moeite waard. Het ging overigens in het geheel niet over het boekenweekgeschenk maar alleen over haar leven na de dood van haar dochter en over het leven van een schrijver van het boekenweekgeschenk (veel lezingen). Oja: briljantste uitspraak B&vD: "U hebt conservatorium gedaan en u bent psychoanalytica, waarom is u eerste boek er eigenlijk pas zo laat gekomen?" Misschien leidt overmatig babbelen over voetbal op den duur tot volledige hersendood, wie weet ;-)
Het boekenweekgeschenk van de Christelijke Boekhandels
Wapenbroeders. Ik heb nooit geweten dat zoiets bestond! En waar zou je dat nu kado kunnen krijgen, vroeg ik me af, inmiddels wel benieuwd geworden naar dit werkje.(En ook wel naar de schrijfster die vertelde dat ze 's nachts wakker wordend niet precies meer wist of ze zich in de werkelijkheid dan wel in haar eigen fictieve wereld bevond- niet zo best, lijkt me) En zou dit Verweerd-geschenk misschien beter zijn dan het Enquist-geschenk? 't Zou leuk zijn om beide verhalen te vergelijken. Moet ik eerst wel een christelijke boekhandel zien te vinden in Amsterdam. Nou ja, misschien op de wallen.
Samenvatting:
Eisjen
april 2002
Uitgebreide
informatie
over de boekenweek
door de jaren heen.
Anna Enquist
Over rouw en taal bij
de NRC
De IJsdragers in
Univers
online, (K.U.B.)
n.a.v. Boekwetenschap
Laatste keer bijgewerkt: 09/04/02 Eisjen
