Rosita Steenbeek: Schimmenrijk
Schimmenrijk, heb ik gekregen van mijn buurvrouw, ze had dit speciaal voor mij uitgezocht. Dat wist ik toen ik het kreeg niet. Net voordat ik het kreeg was mijn broer overleden en ik sprak daar met haar veel over en ook over de dood in het algemeen.
Toen ik in het boek ging lezen werd ik helemaal stil van binnen. Het is erg ontroerend hoe in dit boek over de dood wordt geschreven. Het toeval wil dat mijn schoonzus ook Lisa heet, ook iemand die met de dood in aanraking kwam. Alleen mijn schoonzus Lisa wist wel hoe en waar haar man was overleden. Anders wil je denk ik ook op zoek naar het hoe en waarom.
Net als in het boek. Ik vind het prachtig beschreven. Vooral hoe de Etrusken met de dood omgingen.
Bovendien gebruikt steenbeek af en toe taal, dat je denkt, waar háált ze het vandaan ... Bv. als ze in de warm-waterbronnen zwemmen, een filosofietje over water:
"Een vreemd element, water, denkt ze, net zo vreemd als wij mensen die eruit opgedoken zijn. Uit de hete oersoep. Als de levende
visjes in de japanse soep die in de mond met de laatste klapjes van hun staart het eetgenot verhogen ( gétverr!) , zo spartelen wij op de tong van de doodsgodin."Hier in zuid-limburg zijn trouwens ook "Vie cave" ( holle wegen) door de natuur gevormd, dan loop je over het pad en boven je aan weerszijden
groeien bomen.http://travel.to/danielle (onder tips Italië) heb ik nog wat linken vermeld naar recensies over dit boek van Steenbeek, maar ook naar linken over tombaroli. Intrigerend onderwerp vond ik dat.
Ik zou ook vorig jaar op vakantie naar Umbrië, helemaal aangestoken door onder andere dit boek. Die reis is niet doorgegaan omdat we een huis kochten ;-) Dit jaar zal het er waarschijnlijk wel van komen. Het plan is (net als vorig jaar) om naar Rome en naar Umbrië te gaan
Ik ben trouwens al een aantal weken aan het zeuren bij de boekhandel
wanneer dat nieuwe boek van Rosita Steenbeek uitkomt. Ooit heb ik zo'n lokkertje gekregen toen ik Schimmenrijk kocht (na met veeeel enthousiasme Thuis in Rome gelezen te hebben) het nieuwe boek gaat over Venetië en heeft volgens de boekverkoper de titel 'Ballets russes' meegekregen. Maar wanneer het nou eindelijk verschijnt.....http://www.boeknet.nl
De Etrusken beleefden in Italië hun hoogtepunt in de zesde eeuw voor Christus. Het was een rijk en ondernemend volk. Ze waren dominant op zee en op het land, en werden bewonderd door buitenstaanders, omdat zij zich verzoenden met het leven, dat uitbundig vierden en de dood zagen als een logische voortzetting van dat leven. Journalist Willebrord Nieuwenhuis reisde voor dit boek langs de voornaamste steden van die geheimzinnige cultuur. Hij vraagt hoe hedendaagse Italianen, grafrovers, pastoors, archeologen, hobbyisten en carabinieri met dat belangrijke en mysterieuze erfgoed omgaan. Dit is een boek voor iedereen die, reizend of vanuit de stoel, van Italië en zijn geschiedenis houdt.
Wat ik mis in het boek zijn de vaart en diepgang. Het hele verhaal gaat zo traag. Leuk hoor, al die opgravingen, maar als ik iets wil weten over de Etrusken dan lees ik wel non-fictie, met mooie platen erbij. Ondertussen worden in het boek de personen nauwelijks uitgewerkt. Wat weten we op het eind nu van Lisa of Angela. Eigenlijk bar weinig. Waarom kunnen Lisa en Angela het zo goed met elkaar vinden? Waarom volgt Angela Lisa op haar zwerftocht? Wat bindt die twee met elkaar? Zijn dat de karakters of is het meer dat ze samen op zoek zijn naar hetzelfde, namelijk zichzelf?
Verder ben ik ook niet zo weg van de schrijfstijl van Rosita. Heel veel korte zinnen die niet echt in elkaar overvloeien. Zinnen hoeven van mij ook geen halve bladzijde te beslaan, maar de zinnen in dit boek waren het andere uiterste. Misschien dat door deze schrijfstijl ook niet echt vaart komt in het boek.
Ook ga ik in de loop van het boek ook steeds meer aversie krijgen tegen de persoon Lisa. Hoe verder het boek vorderde, hoe vaker ik dacht: "Mens, stel je toch niet zo aan." Een onsympathieke hoofdpersoon is ook niet echt bevorderend voor het leesplezier.
Ik geloof zeker dat het gegeven van het verhaal heel interessant is, en ik denk dat je daar ook een spannend of zeker een boeiend verhaal van kan maken. Maar ik ben bang dat Steenbeek daar wat mij betreft niet in geslaagd is.
Overigens vind ik ze bere-interessant, die Etrusken. Gek genoeg kan ik me van 5 jaar Latijn geen enkele aandacht hiervoor herinneren.
Kortom: ik betwijfel de geloofwaardigheid van het vindersgeluk.
In een recensie van een ander boek van Rosita (thuis in Rome) las ik dat die recensent het ook nogal geloofwaardig vond wat Rosita allemaal overkwam in Rome. Hij/zij ergerde zich er aan/vond het ongeloofwaardig dat Rosita zoveel interessante kennissen in Rome had die haar toegang verschaften tot bezienswaardigheden die voor de gewone bezoeker gesloten bleven. De recensent leest het boek dan volgens mij alsof het allemaal feitelijk juist en echt door Rosita beleefd zou zijn. Ik heb het meer gelezen als een beetje smeuiig gemaakt verhaal over Rome, zeker hier en daar fantastisch, maar dat is juist een aspeckt waardoor het boek lekker leest. Hetzelfde geldt voor Schimmenrijk.
Steenbeek woont in Rome (boven een fantastisch mooi kerkje trouwens zag ik afgelopen donderdag bij 'het gevoel van de Poel') en ik geloof achter elkaar dat mensen voor haar deuren openen. Ik heb zelf een exact vergelijkbare ervaring gehad. Met de middelbare school ben ik naar Rome
geweest, onder leiding van een gids (een leraar) die al jaren in Rome komt, vloeiend Italiaans spreekt, en er veel mensen heeft leren kennen, deels doordat veel exleerlingen er een tijd gestudeerd of gewerkt hebben die contacten hebben opgeleverd, deels omdat je als leraar gewoon een streepje voor hebt als je met een berg scholieren komt die allemaal latijn begrijpen. En ik ben er op plaatsen geweest waar je normaliter echt niet zomaar binnenkomt, ik heb er rondleidingen gehad, van mensen die dat eigenlijk niet meer deden. Dus ja, ik geloof dat deuren geopend worden daar als je de juiste contacten hebt. Maar toen ik afgelopen maart weer in Rome was, wist ik zeker dat een normale toerist zover nooit komt...
Weer een boek wat ik zonder de grrls nooit had gelezen.
Ik had moeite met het ritme van het boek, de zinnen zijn wel erg kort en buitelen over elkaar heen. Door het zoeken van Lisa wilde ik ook iets in dit boek vinden, een soort bevlogenheid, passie, het zoeken naar een muze, de verdieping van Lisa via de Etrusken in haar kunst. Dat heb ik niet gevonden, jammer, of gaat het dan toch om het zoeken en niet om het vinden.
Iemand had het over de traagheid waarmee het verhaal zich voort beweegt en dat Lisa een beetje een ouwe zeur is. Ik denk dat iedereen die depri is een dergelijke indruk op anderen maakt. Wat dat betreft heeft Steenbeek de spijker op de kop geslagen. Maar als je in de eerste vijftig bladzijden van het boek Lisa keer op keer trappetje op en af ziet gaan en zuchten slaken dan is dat wel een erg stroef begin voor een boek wat voorop wordt aangekondigd als "een mooie, licht en luchtig getoonzette roman". Ik vind al dat gezucht en gesteun in het begin helemaal niet licht en luchtig en het onderwerp ook niet. Ik had Heleen een veel leukere hoofd persoon gevonden. Of misschien zelfs Lorenzo. Het verhaal zou beter kunnen worden als je het perspectief verandert. Wat vonden jullie van Steenbeeks benadering van de dood?
Dat Lisa een mooie beeldhouwster was en Lorenzo een knappe, vurige, ethische archeaoloog leek mijn wel heel erg ideaal en deed zeer zeker aan een keukenmeidenroman/ soap opera denken.
Rosita Steenbeek schrijft nogal houterig, waardoor het soms moeilijk is om vlot door te lezen. Het vloeit niet. Iemand schreef dat er wel erg makkelijk vondsten worden gedaan in het boek. Ik ben geen archeaologe of historica en ik weet dus niet of de informatie over de Etrusken, tombaroli en fiumaroli korrekt is. Is er een boekgrrl die meer over deze onderwerpen weet? Er is hier in het Museum of Fine Arts een Etruskische afdeling, misschien dat ik daar eens even mijn licht ga opsteken.
Ik vond het een overkill aan dood. Als je bijvoorbeeld kijkt naar hoeveel ouderloze kinderen er in het boek voorkomen: Heleen haar moeder is overleden en haar vader inmiddels ook. Dionigi (ofzo) zijn moeder ook. Angela haar ouders (of een van de twee). Antero heeft ook niet meer zijn beide ouders, dacht ik. Volgens mij heb ik ze nu nOg niet allemaal gehad. Ik vind het een beetje tE. Ik kreeg ook niet het gevoel dat Steenbeek de werkelijkheid benadert met haar manier van schrijven over de dood. Ik vond het nogal klungelig en verzonnen overkomen en vroeg me gelijk af of ze vanuit een eigen ervaring schrijft of het inderdaad verzonnen heeft. De visie die ik uit het boek kon halen was dat als iemand is overleden deze persoon in de ander voortleeft. In dat kader doet Heleen in het boek wel een paar mooie uitspraken over haar vader. De dood krijgt daarnaast in het boek heel duidelijk een plaats in het leven. Het is een onderdeel van het leven; dat illustreert het Etruskenverhaal ook goed. Het respect voor de doden en het laten voortleven daarvan, is op zich een heel aardig gekozen thema. Erg jammer dat RS er niet meer van weet te maken, want op zich vind ik de gedachte wel origineel (vooral de koppeling met de Etrusken).
Ik vond Lisa geen ouwe zeur, maar oppervlakkig neergezet. Zinnen als "Ze had zich nog nooit zo begrepen gevoeld" (door Lorenzo dan) zijn standaard Leni-Saris-zinnen. Dat vind ik overigens sowieso als het gaat over Lisa en Lorenzo. Soms wordt het zelfs bouquetreekserig. (de omschrijving van haar uiterlijk op een van de eerste pagina's bijvoorbeeld) Op zich is er niks mis met Leni Saris ;-) alleen had ik van Steenbeek iets meer verwacht. De stukken over de Etrusken vind ik, net als vele grrls vóór mij al hadden geschreven, wEl heel aardig en ook boeiend. Is Steenbeek journalist? Dat zou verklaren waarom de stukken die iets feitelijks hebben veel beter uit de verf komen dan de stukken over emoties en gevoelens.
Al aan het begin van het boek kreeg ik het gevoel dat het misschien verstandig was geweest als RS had gekozen voor een ik-persoon. Nu gaven die tussenzinnetjes over gedachtesprongen van Lisa het verhaal iets onnatuurlijks, iets knulligs. Misschien is dat beter te verkroppen als het "vanuit het hoofd" van iemand gaat. Heleen vond ik beter neergezet en was denk ik ook een leukere hoofdpersoon geweest, maar daar staat tegenover dat in het boek wat meer afstand bestaat tot Heleen en ze beter uit de verf komt, wat m.i. ook geldt voor Angela (al is die dan wat plompverloren in het verhaal neergezet) en ook voor een deel van de andere bij-personages (of hoe noem je dat).
Ik denk dat RS het boek gewoon nog een tijdje had moeten laten liggen en er nog een paar keer flink met de rode pen heen had moeten gaan. Zinnen als "ze bukt zich voorover uit de stoel" hadden dan ook nooit een plaats gehad in het boek, evenals "dan kussen ze ineens echt", dat ik in de trein las, waar ik heb zitten brullen van het lachen over de alternatieven die ik hiervoor op de mailinglist had gelezen (bekken, tongen, kopkluiven). Vooral die laatste; die had ik nog nooit eerder gehoord :-)))
Dit droomde ik in de nacht van vrijdag op zaterdag. En wat las ik zaterdagmiddag op een van de laatste pagina¹s van Schimmenrijk: Lisa droomt dat ze in een treintje op weg naar huis is. Maar het treintje rijdt te ver door en zij beseft nooit meer thuis te zullen komen. Maar dan komt Lorenzo aanlopen, die zegt haar thuis te zullen brengen. Lorenzo had haar ooit gezegd dat een huis altijd voor jezelf staat. Toen ik dat las, heb ik wel even een tijdje voor me uit zitten mijmeren, alvorens de laatste vier pagina¹s uit te lezen en het boek met een zucht te sluiten.
Toch een mooi boek. Niet altijd. En ook geen boek om in een ruk uit te lezen, althans, niet voor mij. Het is als in een museum: op een gegeven moment stomp je af door de overdaad. Maar ik liet me de volgende dag dan toch weer graag meevoeren in het schimmenrijk. In twee rukken uitgelezen dus. En ik voel me erdoor in een tussenwereld beland. Tussen droom en werkelijkheid, of zoals Lisa door het hele boek heen: tussen dood en leven.
Hm.. Ik ben dan wel niet op de hoogte van de situatie in het Italiaanse museumveld, maar dit was me toch een beetje gortig. Een goede reden om wat beter naar de presentatie van musea in Schimmenrijk te kijken!
En het valt gelukkig mee.
Voor Lisa zijn de musea die ze bezoekt in eerste instantie een plek van herinnering, waar ze bovendien een uitgangspunt voor haar zoektocht vindt;
namelijk waar ze grafrover Antero kan vinden, die Lorenzo goed kende en haar misschien meer kan vertellen over diens laatste dagen.Antero beweert dat de Etruskische voorwerpen nu tenminste door echte
liefhebbers, de verzamelaars, worden gekoesterd. Maar zijn de voorwerpen daarmee niet net zo ongezien als wanneer zij in de museumdepots liggen? Verzamelaars kijken wel uit om hun onwettige collectie publiek te maken! Musea hebben tenminste nog de verplichting hun collecties toegankelijk te maken en dat gebeurt ook steeds meer, vooral met de opkomst van bijvoorbeeld 'open depots' en internet. In het Centraal Museum in Utrecht kun je -tegen betaling- een dag doorbrengen met een object uit het depot.Ook verwijt Antero de musea dat zij voorwerpen niet opgraven waarvan ze wel op de hoogte zijn (of door hem worden gebracht). Toch is dat voor de dingen zelf vaak beter: wanneer je geen geld of methoden hebt om goed voor het erfgoed te zorgen, kun je het voorlopig beter behouden op de plek waar het toch al zo lang bewaard gebleven is. In Utrecht (of Nijmegen?) vond een winkelier onlangs een prachtige middeleeuwse schildering op de zolder van haar winkelpand. Monumentenzorg raadde haar aan de schildering niet verder bloot te leggen, want we beschikken nog niet over een techniek om de bedekkende kalklaag veilig te verwijderen. Er waren helaas al wat stukken verf met de afgekrabde laag meegekomen. Geduld is een schone zaak, ook al is dat soms frustrerend.
Actueel is de suggestie van Antero dat in veel gerenommeerde,
internationale musea vervalste voorwerpen staan en dat de museumdirecteuren daarvan op de hoogte zijn. Ze geven dat natuurlijk niet toe, want dan zijn hun zalen meteen leeg... (Aldus Antero) In het Van Goghmuseum is op dit moment een tentoonstelling over Gaugain en Van Gogh. Daar hangen -en dat is uniek- de drie Zonnebloemen van Van Gogh naast elkaar. Drie? Ja, drie. Maar de kunstwereld is het er niet over eens dat deze schilderijen alle drie van de hand van Van Gogh zijn! Vincent van Gogh maakte meestal twéé versies van een schilderij (een voor de opdrachtgever en een voor hemzelf) en van een derde exemplaar wordt nergens in de dagboeken of brieven melding gemaakt. Een overtuigende theorie is dat Gaugain het derde exemplaar schilderde, of de vaker van vervalsing verdachte kunsthandelaar Schuffenecker - beide waren daartoe in de gelegenheid. Het Van Goghmuseum spreekt dit tegen. Het museum heeft zelf ooit (als autoriteit op het gebied) de authenticiteit van het betreffende schilderij bevestigd. Het is overigens het exemplaar van het Japanse zakenbedrijf dat tevens de verbouwing van het Van Gogh Museum heeft gesponsord. Dit schilderij bracht bij veiling zoveel op dat de kunstwereld een enorme boost kreeg. Als het een vervalsing zou zijn, zou de kunstmarkt volledig instorten...Zo bij elkaar komt dit natuurlijk erg suggestief over. Wie weet wat de waarheid is? Voor de huidige tentoonstelling is er weer onderzoek naar verricht door het Van Gogh Museum (het 52 pagina's tellende onderzoeksverslag kun je downloaden via http://www.vangoghgaugain.com) en kwam men tot de conclusie dat dit schilderij afwijkt van de andere doordat Van Gogh worstelde met de ideeën die hij in dit exemplaar wilde verwerken Maar het zou dus wel degelijk echt zijn. Wanneer ik alleen de conclusie van dat verslag lees ben ik nog niet overtuigd. Sinds donderdag is er een symposium waarop dit onderwerp ook wordt besproken en dat vandaag afloopt. Ik ben benieuwd wat daar uit komt!
Maar ik raak wat ver verwijderd van Schimmenrijk.
"Veel verdwijnt over de grenzen, zei Lorenzo", die zich daarmee tegen de verkoop aan verzamelaars uitsprak. En "Lorenzo had zich erover opgewonden dat door de tombaroli veel studiemateriaal verdwijnt. Men heeft geen overzicht meer van het geheel." Lisa weet ook dat archeologen tegenwoordig niet meer rücksichtlos voorwerpen verzamelen, maar dat ze veel meer zijn geïnteresseerd in de context, de vindplaats. Bovendien heeft Lorenzo Lisa verteld dat de tombaroli 'die ene corrupte museumdirecteur' gebruiken om hun eigen gedrag goed te praten.
Al met al blijkt Steenbeek zich gelukkig dus toch niet uit te spreken 'pro-tombaroli'. Wel brengt ze veel lezers interesse bij voor de oudheid, Etrusken, de geschiedenis van het door haarzelf aanbeden land - zoals uit de verschillende Boekgrrlmails al bleek. En dat vind ik een aardige prestatie. Op de verdere min- en pluspunten die zijn langsgekomen ga ik dan ook maar niet meer in ;-)
Samenvatting
Eisjen
maart '02
Laatste keer bijgewerkt: 09/04/02 Eisjen
