In de zomer dat de Presidentiële Penis door ieders hoofd
spookt, bekent Coleman Silk aan zijn vriend en schrijver, Nathan Zuckerman, dat
"Viagra" hem, een 72 jarige ex-professor klassieke talen, in staat heeft gesteld
een relatie te beginnen met de 34-jarige schoonmaakster van zijn ex-faculteit.
Het is niet zozeer de sexuele acitiviteit die de hoofdpersoon met de president van de
US of A gemeen heeft, als wel het ritueel wat beiden ondergaan. Het ritueel van
"zuivering". Zuivering in een Amerika waar hypocrieten graag slachtoffers maken
door "onjuiste moraal" en "onjuist-politiek-gedrag" publiekelijk af te
keuren en af te straffen.
De titel "menselijke smet" is niet alleen de vlek op Monica's jurk, bevlekt
(zondig) zijn we allemaal. Een feit dat ons juist toleranter zou moeten maken voor
andermans zonden. Bij Noord-Amerikanen doet dit echter hun grootste passie tot een
hoogtepunt brengen: De extase van de schijnheiligheid. Dit geheel en al volgens Roth, een
gedachtengang waarin ik me trouwens aardig kan vinden :-).
Silky Silk, de hoofdpersoon en ex-boxer, wordt namelijk valselijk beschuldigd van
racisme. En wel op zo'n manier dat je er de rillingen van krijgt als je de duidelijk
stupide redenatie achter het geheel leest. Dat juist hij beschuldigd wordt van racisme
onderstreept _het_ geheim van zijn leven. Het geheim dat zijn vrouw niet kende, noch zijn
kinderen. Silk _is_ namelijk zwart. Geboren uit een hele generatie zwarten die trots zijn
op hun afkomst en hun geschiedenis. Maar hij is zo weinig zwart, dat hij zonder enig
probleem door kan gaan voor iemand uit het Midden Oosten.
Als hij zich geheel vrijwillig voor de Marine inschrijft in 1944 (nadat hij eigenlijk
voor het eerst, na een tamelijk beschermde jeugd in een klein dorp, de negatieve kant van
het zwart zijn ervaren heeft aan de "zwarte" Howard University) maakt hij
gebruik van dit feit en vult in dat hij van het blanke ras is.
Terugkomend uit de oorlog verteld hij zijn moeder, nadat hij een blanke vriendin
heeft opgedaan, dat zij zijn moeder niet meer is, niet was en ook nooit meer zal zijn. Hij
kiest voor de "vrijheid" van het blank-zijn ten koste van de liefde van zijn
familie. De scene met z'n moeder wordt op zo'n manier beschreven dat me de tranen over de
wangen liepen. De moeder die voor zich ziet dat haar lievelings zoon nooit zijn kinderen
aan haar zal laten zien, nooit meer een familiefeest met hem zal meemaken, dat ze hem
nooit meer aan zal raken.......
In het boek worden veel mooie types naar voren gebracht.
De Francaise, van uitstekende achtergrond, die haar alles overheersende moeder
ontvlucht is en zichzelf zal bewijzen door een academische carrière te maken in het
vreemde en verre Amerika. Silk heeft haar aangesteld toen hij toen hij nog hoofd van de
faculteit was. Zij is het echter, die hogelijkst geïrriteerd door zijn arrogantie, maar
tegelijkertijd onbewust verliefd op hem, de professor ten val brengt. Zij is het ook die
hem probeert te 'chanteren' met zijn affaire met de schoonmaakster.
Deze "Voluptas", zoals Silk haar noemt, is als kind misbruikt door een
stiefvader en op de vlucht geslagen op 14 jarige leeftijd. Heeft zich in allerlei baantjes
volkomen beneden haar hoger-middenstands niveau weten te handhaven en zichzelf daarbij
analfabeet verklaard. Ze huwt een agressieve Vietnam veteraan die haar bont en blauw
slaat. Gaat van hem weg en verliest haar 2 kinderen tijdens een brand. Ze slaapt met hun
as onder haar bed.
Het helingsproces van de Vietnam veteraan die aan een oorlogssyndroom lijdt,
wordt intens en bijna hilarisch beschreven. Hij veroorzaakt, ondanks zijn behandeling, de
dood van Voluptas en Silk.
Dan is er Marc, de zoon van Silk, die zich het meest tegen zijn vader afzet, omdat hij,
volgens Silk, meer vermoed van een geheim bij zijn vader dan de anderen. Deze zoon wordt
lid van de Orthodox Joodse Gemeenschap.
Verder de man die het verhaal helemaal aan elkaar breit, de schrijver Nathan Zuckerman.
Gedoemd tot sexloosheid door een prostaatoperatie en fantasteren, omdat dat laatste
"toevallig zijn beroep is". En de zuster van Silk die Nathan
"onderwijst" in het geheim van haar broer.
Een boek dat me van begin tot eind volledig in de ban had. Waar je doorheen wilt
vliegen om te weten wat er gebeurt, maar waarbij je dan weer het risico loopt het mooie
van de taal te verliezen. Echt een aanrader voor iedereen die geinteresseerd is in de US
of A en de soms wonderbaarlijke gedachtengang van de Noord-Amerikanen.
Wat me na het lezen van dit boek in de recensies opviel was dat geen van de recensenten
de incest geschiedenis vermelde. Wel "Voluptas' analfabeet zijn en het feit dat ze zo
ongeveer tot pulp werd geslagen door een Vietnam veteraan, maar niet dat ze vanaf haar
tiende door een stiefvader werd betast. Nog een taboe in de Verenigde Staten?
"Mij liet het ook niet los. Allerlei scènes zie je
gewoon voor je! Bijvoorbeeld de tocht van de Vietnamveteranen naar de Moving Wall of de
ontmoeting van Zuckerman met Farley op het verstilde ijs aan het eind.
Wat er allemaal gebeurde nadat Silk in zijn onschuld het woord
"spooks"gebruikt had en de paralel met Clintons Lewinsky-fase is vast typisch
N-Amerikaans, de verschrikkelijke gevolgen van kwaadaardige roddel zijn algemeen
herkenbaar. Het isolement van Silk, maar ook hoe alles na zijn dood weer
"hersteld"moest worden bij de begrafenis heeft Roth prachtig beschreven Het
grote geheim van Silk en het laatste gesprek met zijn moeder vond ik ook heel aangrijpend.
Dat het blank willen zijn hiertoe moest leiden. Ook de overweging dat dit de kinderen en
kleinkinderen van Silk later nog zou kunnen opbreken, zet je aan het denken. Over de
gevolgen van Vietnam en andere vreselijke oorlogen is wel veel bekend, maar Roth's verhaal
over de veteranen-zelfhulpgroep met Louie is onvergetelijk. Ben benieuwd of het ooit
verfilmd wordt".
N.a.v. het interview van M.Zeeman met Philip Roth.
"Er is vaak kritiek op Zeeman, zelf heb ik hem in een boekendiscussieprogramma wel
eens erg partijdig gezien, maar hier liet hij Philip Roth volledig tot zijn recht komen en
wat kan die vertellen! Bovendien heeft hij een heel sprekend levendig gezicht.
Uit het lange programma maar een paar indrukken: interessant is Roths benadering
van actuele gebeurtenissen. Bijvoorbeeld zijn plan om -terwijl we nog middenin deze
periode zitten- met The human stain al de geschiedenis van het jaar 1998 in de
USA te beschrijven. De gebeurtenissen, die hij daarin beschrijft (de "politieke
correctheid", de nasleep van Vietnam voor de veteranen, Clinton en Lewinsky etc.)
ziet hij als uitvloeisel van de ontwikkelingen van de zestiger jaren.
Maar wat de belangstelling voor boeken betreft is Roth van mening dat er in Amerika
nauwelijks meer romans gelezen worden, kortom dat "het scherm" het wint
tegenwoordig, maar ook dat men vlucht voor het type bewustzijn waarmee je in romans
geconfronteerd wordt. Toch blijft hij schrijven en in het interview zie je dan een
romantisch plaatje van zijn mooie houten huis in New England in de sneeuw, waar hij zich
net als Zuckerman geïsoleerd heeft. Hij vertelt veel over zijn eigen familie en hun
achtergrond. Een heel mooi fragment las hij voor, (waarschijnlijk uit "Amerikaanse
Pastorale"?) over zijn door een hersentumor ernstig zieke vader. Hij heeft dan de
MRI-foto's van zijn vaders hersenen met het medisch rapport erbij en hij is dan ontroerd
door het mysterie dat hij daarmee niet alleen dat weefsel ziet, maar eigenlijk in de
persoonlijkheid kijkt die zijn vader altijd was.(hij zegt het veel mooier)".