ristien
Hemmerechts:
De Tuin der Onschuldigen en andere titels.
Altijd met uw gezever, gij.
- "Gisteren ging ik mijn lang vervallen
lidmaatschap van de vrouwenbieb vernieuwen en maakte een nieuwe kennismaking tocht langs
de boekenplanken daar. Ineens viel de naam Kristien Hemmerechts mij op. Ik heb die naam
een paar keer voorbij zien komen bij de grrls maar nog nooit zelf wat van haar gelezen. Ik
weet ook eigenlijk niets van haar maar ik begrijp nu dat ze Belgisch is en een hele rij
boeken op haar naam heeft.
Ik kon geen beslissing maken over welke roman ik
mee moest nemen en uiteindelijk werd het een korte collectie essays van haar met
bovenstaande titel. Hierin schrijft ze veel over hoe het zit met de relatie
fictie/waarheid in haar romans. En over het verschil tussen Nederlands en Vlaams. Over
kunst en literatuur. Ik heb de 120+ paginas in een ruk uitgelezen (ok dan - 2 rukken,
eerst helft op de bank met een pot thee, 2e helft onder een boom in de bos met de hond om
me heen snuffelend.) Ze schrijft op een manier die ik heel aantrekkelijk vind - alsof ze
gewoon naast je zit te praten, hardop te filosoferen.
- Wat heb ik geleerd... over Frida Kahlo - haar
schilderijen heb ik altijd vreemd aantrekkelijk en tegelijkertijd afstotelijk gevonden -
maar wat ik niet wist was "toen ze 18 was werd haar lichaam gebroken in een gruwelijk
busongeval. Een stalen leuning drong haar zijflank binnen en kwam langs haar vagina weer
naar buiten. Haar hele leven leed ze erg veel pijn." Maar dAt geeft ineens een heel
andere kijk op veel van haar schilderijen vol met opengesneden vrouwen.. "De gebroken
kolom" met die verbrokkelende pilaar als ruggegraat en dan al die spijkers in haar
huid....
Verder - het schijnt dat ze in het Engels
gedebuteerd heeft en daarna is overgestapt op het Nederlands. Weet iemand hoe haar Engels
debuut heet? Dat wil ik graag lezen.
Ze schrijft ook veel over hoe ze steevast
Nederlands wil schrijven - "correct" Nederlands - en niet in een hokje wordt
geduwd als "pittoresk" Vlaams schrijver. Veel van haar gedachten daarover herken
ik in mijn eigen relatie met Schots Engels. Het is strikt gesproken geen
"dialect" - het is een andere vorm van de taal met eigen "correctd"
regels maar alsnog... "Het Vlaams is de taal van thuis, maar ik wil niet altijd thuis
zijn. Het is er gezellig maar ook beklemmend; vertrouwd maar ook kneuterig."
Later komt ook de dood van haar kinderen ter
sprake. En de vreselijk zin "Ooit zei een vrouw, zelf moeder van 3 gezonde,
springlevende kinderen, tegen me; 'Het is natuurlijk erg dat die kinderen gestorven zijn,
maar je hebt er wel een onderwerp aan overgehouden.'" !!! Je gelooft toch niet dat er
echt mensen zijn die zulke afschuwelijke domme dingen zeggen... Weet iemand trouwens of ze
nog meer kinderen heeft?
Dit boek is van 1996, dus voor de dood van de
dichter Herman de Coninck die ze op het moment van schrijven 8 jaar mee samen was. Ze
citeerde ook een paar prachtige gedichten van hem.
Ik sloot dit korte boek met een gevoel dat ik meer
van haar wil lezen. Wie kan me wat titels aanbevelen?"
Met dit enthousiaste verhaal begon de reeks
mailtjes over Hemmerechts.
- Ik heb Taal zonder mij van haar gelezen. Echt een
aanrader. Ook hierin gebruikt ze veel gedichten van Herman de Coninck, het is geschreven
na zijn overlijden en gaat daar dan ook over. Zij leert hem eigenlijk opnieuw kennen aan
de hand van zijn werk en zijn nagelaten correspondentie. Ik vond het een heel eerlijk
boek, en het liet absoluut niet de wrange smaak na van IM, van wil ik dit eigenlijk wel
weten. Verder zijn een aantal van haar titels als rainbowpocket verkrijgbaar:
- Zegt zij, zegt hij -
- Veel vrouwen af en toe een man
- Wit zand.
De laatste heb ik niet, veel vrouwen en af en toe
een man wel. Het is uit 1995, en leest lekker weg. Hoewel ik het soms een wat hoog Pitty
op kostschool gehalte voor volwassenen vond hebben. Stukje achterflap: "Het leven van
de drie kostschoolmeisjes Cecile, Ella en Lucie is geheel gewijd aan hun lerares klassieke
talen, Duchene. Wanneer Duchene de meisjes meeneemt op een studiereis naar Trier speelt
zich op de kostschool een drama af. Deze gebeurtenis is van grote invloed op het verdere
leven van de drie leerlingen én dat van de kleindochter van Duchene."
Zegt zij, zegt hij ligt op mijn 'nog te lezen
stapeltje', maar weer een stukje achterflap:
"In zegt zij, zegt hij beschrijft Kristien
Hemmerechts met een weerspannige venijnigheid de nachtzijde van vrouwenliefde en -leven.
In haar ironische zedenschetsen, waarin lichamelijkheid, liefde, ontrouw en scheiding de
boventoon voeren, blijven geliefden vreemden voor elkaar. Gevoelens en gedachten worden
niet uitgesproken, maar geheimen of onuitspreekbare ervaringen zorgen voor een onderhuidse
spanning. Zegt hij, zegt zij bevat de mooiste verhalen uit de bundels 'weerberichten' en
's nachts'.
- En dan staat voor augustus 'de tuin der
onschuldigen' op de lijst.
Op de vraag hoe of het zat met haar Engelse debuut
en of ze nog meer kinderen heeft kwam het volgende antwoord.
- Ze debuteerde in 1986 met 3 engelse verhalen in de
bundel First Fictions en in 1987 met een nederlandse roman "een zuil van zout"
- Ze studeerde Germaanse filologie en schreef een
proefschrift over Jean Rhys
- Uit een interview; in 1982 was ze in Engeland om een
seminarie te volgen voor buitenlandse docenten Engelse literatuur. Ze liet haar eerste in
het Engels geschreven verhalen lezen aan Malcolm Bradbury. Hij reageerde enthousiast.
:"dat is achteraf een heel belangrijk moment voor mij geweest, Ja, iemand die tegen
me zei, jij bent schrijfster". (de titel van het boek staat er niet bij vermeld ). De
grote misvatting is dat de tijd alle wonden heelt. (dit staat boven het interview).
- Ze heeft in 1981 een dochter gekregen.
Nog enkele aanbevelingen voor een boek van
Hemmerechts:
- Een zuil van zout
Anna, een 24 jarige Vlaamse vrouw studeert
geschiedenis in Amsterdam. Als ze zwanger raakt keert ze terug naar Belgie en neemt haar
intrek in het huis van haar pas overleden vader Tussen de toekomst van haar kind en het
verleden van haar ouders probeert Anna haar leven te ordenen. Maar wie om blijft kijken
verandert net als de vrouw van Lot in een zoutpilaar.
- meestal houd ik mij schuil in de lurk-hoek van de
mailing-list, want gebrek aan tijd om de boekenlijst te lezen (en ook te weinig tijd voor
andere intellectualiteiten, maar mee-lezen blijft leuk), maar dit moet ik even kwijt: 'k
kreeg van'n vriendin 'n boekje van Kristien Hemmerechts te leen: "Margot en de
engelen" . Vreemd boekje:
engelse man, belgische vrouw, een dochter die net
achttien is en van de ene op de andere dag naar beiden een fax stuurt, dat ze er tussenuit
knijpt. Naar beiden, want man en vrouw zijn gescheiden, wonen beiden in Belgie, niet ver
van elkaar.
de grote vraag: wie doet er moeilijk?
de man? nou, nee, die wil alleen dat alles blijft
zoals het was (heeft er zijn beroep van gemaakt, is nl. meubelrestaurateur)
de vrouw? heeft niet het vermogen de ogen voor de
realiteit te sluiten, maar offert haar dochter op aan haar realisme en haar even
realistische maar doortrapte buurvrouw.
de dochter? die lijkt helemaal vermalen te worden
tussen de ego's die haar omgeven, gaat op zoek of beter gezegd, wordt gezocht en vindt
zichzelf (of wordt gevonden) in een mystieke wereld.
Intrigerend geschreven, zoals Hemmerechts altijd
doet, weer zo'n verontrustend verhaal, waar je niet zo maar uitstapt voordat het voltooid
is.
(schokking detail: zonder enkele scrupules
beschrijft zij de geilheid van de vrouw: "gutsende kut", nou ja!)
Oh ja, en wie doet er moeilijk? Vooral het nieuwe
vriendje van de dochter, is mijn mening.
Zeer aan te bevelen. Leesduur: ca. 2 rustige
zomeravonden.
"De tuin der onschuldigen" komt aan de
beurt:
- Ben nog niet zover, heb geen hele zomeravond, lees
het noodgedwongen vlak voor het slapen gaan en neem geheimzinnige flarden mee in mijn
dromen. Wat is er gebeurd met Nora? Wat heeft Judith toen voor haar gedaan? En vooral: wat
is er voorgevallen in de jeugd van de zusjes Verstappen? Het verhaal en de stijl van
mevrouw Hemmerechts zuigen je regelrecht het boek in. Oei... is het al weer bedtijd?
Het Toneelstuk "Nora" van Henrik Ibsen
wordt uit de brochure van Het Nationaal Toneel geciteerd omdat ze maart 2000 dit stuk
zullen spelen en Nora, een van de zusters in "de tuin der onschuldigen", naar
deze Nora is genoemd.
Uit de brochure:
Nora, ik zou met vreugde dag en nacht voor je
gewerkt hebben, verdriet en ontbering geleden hebben. Maar geen man offert zijn eer op,
zelfs niet voor degene van wie hij houdt. De afgelopen dagen waren afschuwelijk voor
Nora.- toegewijd echtgenote van Torvald en liefdevolle moeder van drie kinderen. Haar
comfortebele leven dreigt kapotgemaakt te worden door een kwestie uit het verleden. Haar
man staat op het punt benoemd te worden tot directeur van de bank, maar Nora wordt
gechanteerd door Krogstad,-een duistere figuur, ooit bevriend met haar man, nu aan lager
wal geraakt.
Nora heeft 24 uur de tijd om te zorgen dat haar man
een baan heeft voor Krogstad. Lukt dit niet, dan zal Krogstad bekend maken dat Nora jaren
geleden de handtekening van haar vader heeft vervalst om geld te lenen. Van dit geld liet
ze haar man in het zuiden kuren, maar deze wist niet dat Nora niet op een juiste manier
aan het geld was gekomen.
Nora komt tot het inzicht dat ze al die jaren in
een kooi geleefd heeft. Zij was geen vrouw voor Torvald, maar zijn kind. Zij zal het
poppenhuis verlaten, man en kinderen achterlatend. In die beroemd geworden laatste
handeling slaat ze de deur achter zich dicht. Een klap die destijds een schandaal
veroorzaakte en nog altijd nadreunt.
Speelperiode 7 maart - 22 april 2000
Den Haag Theater aan het Spui
Terug naar "de tuin der onschuldigen".
- Tja, ik hou nooit zo van dat verwijzen in het ene
boek naar het andere boek/toneelstuk/mythe etc. Ik vind het een beetje een kinderachtig
spelletje voor 'interlektuwelen' onder elkaar: kijk ons belezen zijn! Een roman moet toch
in de eerste plaats op eigen kracht overeind blijven en niet omdat een reeds bestaand
verhaal er zo vernuftig door heen is verweven. Tot dusver kan 'Tuin der onschuldigen', hoe
knap ook geschreven, hoe spitsvondig de auteur soms ook uit de hoek kan komen, mij niet
geheel overtuigen. En de raadsels die de schrijfster heeft opgeroepen: ik heb al een sterk
vermoeden in welke hoek de oplossing zal liggen. Teveel Hemmerechts gelezen,
waarschijnlijk. En waarschijnlijk was ik haar al een beetje moe: de verschijning van deze
laatste was mij geheel ontgaan.
- Ik heb het boek met plezier gelezen. Hemmerechts
heeft een sober en beeldend taalgebruik. Punt is nu alleen dat ik elke rode Passat die mij
passeert of die ik passeer nauwlettend bestudeer: misschien zitten de zusjes er wel in.
Het knappe van Hemmerechts vond ik dat ze alles wat ze oproept in de schijn verklaart. Je
denkt 'oh, ja...daarom' en even later snap je niet meer waarom je dat een passende
verklaring vond. Want: wat heeft Judith nu gedaan met die minnaar van Nora?
- "De tuin der onschuldigen" van Kristien
Hemmerechts is het enige van de drie augustusboeken dat ik heb gelezen. Helaas: erg
positief kan ik er niet over zijn, dat heb ik tussentijds al een paar keer gemaild en ook
na lezing van het hele boek (je hoopt toch dat het nog beter wordt) kan ik er niet veel
beters over kwijt.
En dan komt er een hele interessante samenvatting
van Hilde:
Het boek begint met een bezoekje van Nora aan haar
tante in Spanje, zij is toevallig in de buurt. Deze tante Simone bewoont een groot huis
dat tevens dienst doet als vakantie-oord voor groepen Belgische schoolkinderen en dat
vroeger onderdak bood aan een meisjesgesticht. In die tijd heeft Nora met haar familie een
paar keer in het Spaanse dorp haar vakantie doorgebracht. En dat waren niet zomaar
vakanties: al snel wordt duidelijk dat wat toen is gebeurd (iets heel ergs op een boot:
dat wordt tenminste gesuggereerd) nog steeds van invloed is op het gedrag van Nora en haar
twee zussen en hun onderlinge verhoudingen. De drie zussen zullen het huis later erven.
Inmiddels hebben de vorige bewoonsters -de meisjes van het gesticht- het gebouw opge-eist
om er een museum in te kunnen vestigen. Tante Simone is inmiddels in ongenade gevallen bij
de rest van de familie. Dit -nogal dunne- verhaaltje is de aanleiding voor de drie zussen
(inmiddels rond de veertig) om in het geniep op reis te gaan en deze reis beslaat de rest
van het boek. Tante Simone wordt in het begin uitgebreid beschreven (zonder dat je
trouwens een duidelijk beeld van haar krijgt) en hoewel je dus verwacht dat zij op het
eind nog wel zal terugkeren, gebeurt dit niet. De zussen komen namelijk nooit in Spanje
aan, tenminste niet in dit boek. Het eindigt ermee dat Nora in een paar zinnen verteld hoe
de rest van de reis en het bezoek aan de tante waarschijnlijk zal verlopen. Een beetje een
raar eind, vond ik.
Maar goed: de reis van de drie zussen is slechts
aanleiding voor veel gemijmer over hun jeugd en hun onderlinge band. De rolverdeling
tussen de drie zussen is helaas nogal clichematig: Judith, de oudste is verstandig,
doelgericht en vastberaden, Nora, de jongste, is wispelturig,egocentrisch en
onverantwoordelijk en Heleen is de simpele ziel die altijd beschermd moet/wil worden (ooit
op haar hoofd gevallen of zo).
Ergerlijk vond ik de manier waarop Hemmerechts
regelmatig de spanning opvoert om die vervolgens als een nachtkaars uit te laten gaan. Dat
is een keer leuk maar daarna wordt het een doorzichtig trucje dat gaat vervelen. Bovendien
wordt het verhaal zo wel erg voorspelbaar. Zo was mij allang voor het einde duidelijk wat
zich zo ongeveer op die boot (de allesbepalende? gebeurtenis) moest hebben afgespeeld: al
van verre zag ik de Lolita-scene aankomen. En al die verwijzingen naar de
wereldliteratuur: gut, gut, knap bedacht hoor maar het ligt er zo dik bovenop en maakt op
mij een nogal kunstmatige en geforceerde indruk. Ook alle symboliek: de tuin der
onschuldigen, de passaat (auto) waarin zij rijden: ik vind het allemaal zo doorzichtig. En
bepaalde passages deden mij gewoon schaterlachen terwijl ze toch echt niet komisch bedoeld
waren: de vechtpartij tussen Nora en Judith bijvoorbeeld of de zogenaamde
"painrelief" die grote zus Judith voor beginnend puberzusje Nora met haar
pijnlijke tepels in petto had.
Als het niet voor de lijst was geweest had ik
"De tuin..." waarschijnlijk niet eens uitgelezen, zo weinig kon het mij
halverwege schelen hoe het deze dames verder zou vergaan. Keer op keer dreigde er van
alles te gebeuren of te worden onthuld en vervolgens gebeurde er of helemaal niets of was
de onthulling te flauw voor woorden. Het boek zit vol met aanzetten die niet uitgewerkt
worden, en daar had ik op een gegeven moment genoeg van omdat het mij niet meer duidelijk
was of het hier opzet of gemakzucht betrof. En al lezende werd Nora met d'r
interessantdoenerij als actrice en d'r kleffe papa-en-mama-toontje waarop ze het verhaal
vertelt er ook alleen maar vervelender en oninteressanter op. En dan kan het allemaal heel
vaardig zijn geschreven, wat er is beschreven kon mij maar matig boeien.
He, bah, wat negatief allemaal. Ik kan het ook niet
helpen: dit is wat er ruim twee weken na lezing van "De tuin..." is blijven
hangen. Je zou bijna denken dat ik een hekel aan Hemmerechts heb, maar dat is niet zo. Ik
heb veel van haar gelezen en zeker in het begin met zeer veel bewondering. Tot de
zoveelste dame die geblindoekt en al ergens op een hotelbed lijdzaam lag af te wachten op
wat er komen ging mij er een te veel was. Maar "Veel vrouwen, af en toe een man"
heb ik later met plezier gelezen. "Kort, kort, lang" viel mij daartentegen zo
tegen dat ik "Margot en de engelen" weer heb overgeslagen. Het verschijnen van
"De tuin.." is helemaal langs mij heen gegaan, maar ik geloof dat ik toen in het
buitenland zat (april/mei). Maar toch: na het stroeve begin, zo rond pagina 40 dacht ik
even nog -verheugd- dat het wel wat werd met "De tuin der onschuldigen". Helaas.
Toch zal ik binnenkort eens "Taal zonder mij" lenen en lezen. Kijken hoe dat
bevalt.
En dat laatste boek wordt als volgt aanbevolen:
- Tijdens het lezen van dit boek las ik
tegelijkertijd: Taal zonder mij. Ik had nooit iets gelezen van De Coninck en tijdens het
lezen van dit boek maakte ik kennis met zijn gedichten. In dit boek schrijft Kristien
Hemmerechts over een onrustige man die zich letterlijk dooddronk en rookte en dood
neervalt in de armen van Anna Enquist in Lissabon.
Met als citaat een gedicht van de Coninck:
"Ik ga niet zo vaak naar je graf hoor,
je bent er nooit."
Men is het met Hilde eens:
- Ik heb vanmiddag het boek uitgelezen en sluit me
volledig aan bij de mening van Hilde. Ik vond het begin van het boek leuk, zat ook al snel
in het verhaal . Maar al spoedig ging het verhaal mij vervelen, maar ja uit
nieuwsgierigheid toch maar doorlezen. Maar mijn tempo van lezen werd steeds sneller -
diagonaal lezen. Ik vond de beschrijving van Heleen nogal irritant, het bleef mij te lang
in het ongewisse waarom zij zo was. ( niet heleen maar Nora was op haar hoofd gevallen) en
de gebeurtenis op de boot vond ik zo magertjes om daar dan een heel boek om heen te
schrijven.
- Ik heb ook een aantal boeken van Hemmerichts met
veel plezier gelezen, Met name het boek Zonder grensen vond ik heel leuk. Ook Taal zonder
mij vind ik heel bijzonder, dus hilde vooral dat gaan lezen.
Oh ja en opFrida Kahlo kwamen we ook nog heel even
terug.
- Er is een biografie geschreven van Frida Kahlo nl.
"Frida Kahlo, een vrouw" door Raudi Jamis. Het is oorspronkelijk geschreven in
het Frans.
Samenvatting
Eisjen
|