Maarten ’t Hart: een deerne in lokkend postuur/ J.S. Bach


knipoogtrans.gif (7302 bytes)

Het begon allemaal met de aanbieding van een metertje Bach-CD’s bij het Kruidvat:

  • Een paar weken geleden was Maarten het Hart bij Hanneke Groenteman op bezoek in de Plantage.(...) Ik meen dat hij zei dat de Cantaten niet goed waren, maar dat de Wereldcantaten daarentegen weer wel goed zouden zijn (of was het andersom?). Wie o wie kan mij uit de brand helpen? Als ik bij het Kruidvat al die goedkope CD's zie staan, zou ik ze wel allemaal willen kopen ....... om eindeloos van Bach te genieten.
  • Het schijnen allemaal opnames te zijn, gemaakt met gereputeerde Oostblokmusici die allemaal zeer prof. zijn en ook met westerse musici waarvan hun carrière wat aan het tanen is, maar de kwaliteit is zeer goed (volgens ene Fred Brouwers).
  • Wij hebben alle reeds verschenen Bach CD's van het Kruidvat aangekocht. Aan zo'n prijsje valt er niet te twijfelen. De opnames zijn heel zuiver en aangenaam om te horen. De interpretaties en solistische partijen vallen eigenlijk wel mee.
    Sommige kunnen gerust naast die van Herreweghe geplaatst worden.
    Waarom niet beginnen met de cantates?

Waarop er opeens melding was van een boek van ’t Hart over Bach:

  • Volgens mij zei hij dit: de wereldlijke cantates zijn bij het Kruidvat goed, de kerkelijke niet. Weet jij of zijn boek over Bach al verschenen is (ook bij het Kruidvat)?
  • Je maakt mij nieuwsgierig...
    Wat is de inhoud van zijn boek?
    OOk te verkrijgen bij Het Kruidvat?
    wie weet er meer van?

Waarmee nog even een interessant tussendoortje kwam:

  • Er zou ook een boek verschenen zijn van een Engelse die een soort dagboek, geloof ik, heeft geschreven van . De kritieken waren wel goed ....
    Zou ook reeds in vertaling bestaan? Wie geeft mij de juiste titel en naam van de schrijfster door?
  • De kleine kroniek van Anna Magdalena Bach/ door Esther Meynell. - Utrecht : De Banier, cop. 1999. - 150 p. : ill. - Oorspr. titel : Die kleine Kroniek der Anna Magdalena Bach. - ISBN 90-336-2660-8

Het felbegeerde boek lijkt in aantocht:

  • Ik ben vanmiddag bij het Kruidvat geweest om een kilootje Bach te kopen. Meteen even geïnformeerd naar zijn boek over Bach. Dat zal inderdaad te koop zijn bij het Kruidvat, maar wanneer het zou uitkomen wisten ze niet - ergens in het voorjaar (nu ja, de lente is pas begonnen!).

Maar………al wachtend konden we de tijd doden met het ‘de deerne in lokkend postuur’ dat al wel uit was.

  • Wat wel net van zijn hand verschenen is, is het boek: Een deerne in lokkend postuur, waarin hij (op verzoek van Privé-domein) een jaar lang
    een persoonlijke kroniek bijhoudt. In deze kroniek doet hij uitgebreid verslag van zijn research naar Bach (hij las 47 boeken over Bach en maakte enkele reizen in diens voetsporen).

    Gisteravond ben ik in dit boek begonnen en inderdaad staat er veel over Bach in. Ook over zijn plan om een boek over Bach te schrijven.
    Dit schijnt in 1985 voorgesteld te zijn door Martin Ros en sindsdien leest hij alles wat er geschreven is over het leven van Bach.
    Hij schrijft op 21 maart o.a.:

    "Je kunt je natuurlijk afvragen of het wel zinvol is om al die literatuur te lezen. Maar soms stuit je toch ineens op een boek waarin echt nieuwe inzichten geopenbaard worden, b.v. " Bach gegen seine Interpreten verteidigt" van Gerd Zacher. Daarin een hoofdstuk: "Zum Tönalitätsverständnis bei Johann Sebastian Bach" Het is ongelofelijk wat Zacher vanuit dat idee naar voren weet te brengen over Bachs verbluffende moduleerkunst.
    Maar ja, hoe zou ik die inzichten voor Kruidvat-lezers in bevattelijk Nederlands kunnen vertalen? Hoe leg ik ze uit wat een Hexachord is?
    De meesten weten niet eens wat een drieklank is"
    .

    Pauline, die vorige week nog bij Het Kruidvat de Cantaten Vol. I Volume 4 kocht.

‘De deerne’ werd genomineerd voor september. De meeste grrls waren enthousiast.

  • Voor mij was dit een hernieuwde (sinds mijn humanioratijd) kennismaking met de schrijver. Ik vond dit boek zeer vlot geschreven. Het boek bevat een vleugje kritiek (ook zelfkritiek) dat er mag wezen en onze hedendaagse maatschappij gezellig op de korrel neemt. Ik heb me goed geamuseerd (’t Hart was soms echt humoristisch, de beschrijving van de rijlessen bv…..) en raadt iedereen aan zich in ’t Harts dagboek te verdiepen. De auteur drukt zich uit in een hele duidelijke en vlotte taal en zet er wel vaart achter. Ik heb het boek in één ruk uitgelezen.
  • Ik heb het boek met heel veel plezier gelezen. En dat verbaasde me. Ik heb  in de jaren tachtig veel van hem moeten lezen (beetje vooruitstreven refo  wilde natuurlijk op de hoogte zijn van zijn meningen over het geloof).  Sindsdien alleen via de andere media van hem gehoord. Een paar weken geleden was hij bij Paul Witteman en sprak over Bach. Dat deed hij met zoveel eruditie, passie en humor dat ik zijn jongste werk heb gekocht toen ik een boekenbon kreeg. Met een boekenbon koop ik nooit het geijkte, maar probeer ik me te laten verrassen. Dat is goed gelukt!
  • Dit boek lijkt een beetje op de vorm van de Geheime Dagboeken van Hans Warren. Bij Hans Warren voert de natuur, de kunst (musea) en sex de boventoon, waar bij 't Hart de natuur, schrijven en muziek (Bach) vooral aan de orde is.
  • Op de valreep toch nog uitgelezen voor oktober begon. Ik ben eigenlijk niet zo'n fan van 't Hart, maar dit vond ik wel aardig. Het boek ontlokt me bij tijd en wijle een grinnik omdat hij soms hele scherpe opmerkingen maakt. 't Hart is net zo'n soort hypochonder als Zeno (hij vindt dat ook een van de mooiste boeken ooit) en ik weet dat ik daar ook van vond dat ik het wel leuk vond maar soms ook vermoeiend om te lezen. Ik vind dat hij een paar prachtige gedichten citeert in zijn boek, van schrijvers die ik zelf ook graag lees (niet dat ik zoveel gedichten lees ;-). Op zich wel lezenswaardig, maar niet op mijn all time favorite lijst (waar sowieso geen 't Hart op staat).

Alhoewel……..

  • Ken je "Het roer kan nog zes maal om"? Ongeveer dezelfde opzet als "Een deerne", maar ik vond het veel beter! Waarom? (..) dan zal ik wel hevig moeten nadenken, want "Het roer" las ik jaren geleden. Ik geloof dat ik het veel minder zeurderig vond dan "Een deerne". Dat heb ik ook wel met plezier gelezen hoor, maar het is ongeveer net zo'n verschil als tussen "De jacobsladder" dat ik heel goed vond en "De droomkoningin" dat ik wel aardig vond. Overigens vond ik alle boeken van ’t Hart, uitgezonderd "Het uur tussen hond en wolf" waarvan hij zich trouwens inmiddels zelf ook distantieert, zeker de moeite van het lezen waard.

 Welk een ideeënrijkdom :-O!

  • Wat heeft die man een hoop goedgeschreven tekst over werkelijk van alles en nog wat. Welk een ideeënrijkdom! Prachtige verhalen over hoe hij z'n  rijbewijs - net - niet haalde, hoe zijn platenclub bijeenkomt, hoe het was  om televisiepresentator te zijn (vreselijk), zijn liefde voor bibliothecaresses. Ook zijn passie voor lezen beschrijft hij prachtig. Zeer herkenbaar, inclusief het gevoel dat je het eerst verdient moet het hebben te mogen lezen.

    Citaat:
    "Sinds ik schrijf ben ik overigens nog verzotter geraakt op lezen dan   vroeger. Nu ik weet hoeveel moeite het kost om een goede, leesbare,   aantrekkelijke tekst te vervaardigen, begroet ik elke behoorlijke tekst waar ik zelf niet op gezwoegd heb, met groter genoegen dan voorheen. Al dat geploeter om iets zodanig te verwoorden dat het lijkt alsof het geen moeite heeft gekost, werd godlof urenlang door iemand anders voor mij verricht terwijl ik het in enkele minuten tot mij kan nemen. In wezen is lezen een  vorm van luiheid."

    't Hart schrijft overigens zo boeiend en vol bewondering over Multatuli dat ik overweeg diens ideeën maar weer eens tot mij te nemen, ondanks die vreselijke Max Havelaar. Het boek over Bach ga ik zeker spellen.
  • 't Hart strooit wel erg graag met zijn muziekkennis, noem componisten waar ik nog nooit van heb gehoord (en ik dacht altijd van mezelf dat ik een redelijke basiskennis van klassieke muziek heb) en schrijft op zich niet altijd even onderhoudend daar over. Ik geloof ook dat ik de momenten waarop hij zijn enorme kennis over het een of het ander ten toon wil spreiden (of dat nou muziek of florakennis is) hem het vervelendst vindt, niet onderhoudend.

Katja gaf alléén 'januari' al genoeg stof tot nadenken

  • Ik heb tot nu toe alleen 'januari' gelezen, waar ik al genoeg over kan zeggen. Op de eerste pagina (blz. 5) "Volgens Thomas Mann heeft de muziek van Brahms wel warmte, maar, schreef hij, 'het is de warmte van een  koestal'." Deze zin maakt me nieuwsgierig, bedenk mij dat ik toch echt eens iets van Mann moet gaan lezen, en ik neem mij voor om dan tegelijkertijd naar Brahms te luisteren. Het maken van lijstjes is begonnen, (Sei
    Shonagon, zoals ook Pauline wel eens verzucht).

    Op blz. 6 een passage die aan mij voorbij gaat:
    "Terwijl je daar dan op je rug ligt en met de kijker de hemel afspeurt,  en al die sterren in het blikveld van je kijker voorbijschuiven, is het moeilijk om niet even aan Pascal te denken. 'De stilte van die onmetelijke ruimten beangstigt mij.' Vervolgens schiet dan het antwoord van Kierkegaard door je gedachten: en wanneer ik ga onder de welving van de hemel, de vele sterren zie, dan voel ik mij toch niet vreemd in die enorme wereld - ze is immers van mijn Vader. En ik voel mij helmaal niet verlaten op het kruis van mijn leven, in mijn ellendigheid, want ik ben toch altijd onder Vaders ogen.'
    Terwijl ik daar lag en het flink koud optrok langs mijn rug, voelde ik iets heel anders dan Pascal en Kierkegaard
    ."

    Pascal en Kierkegaard?
    Als ik beide namen in een zoekmachine invoer kom ik op een site waar een uittreksel staat van 'de ortolaan'. In dit boek van 't Hart wordt veel aangehaald uit het boek 'Vrees en Beven' van S. Kierkegaard, en Pascal blijkt een personage uit dit boek te zijn.
    Op mijn stapel ongelezen boeken (dat krijg je als je vaak in kringloopwinkels bezwijkt voor boeken die je ooit wel een keer zou  willen lezen) ligt 'de ortolaan'. Lezen dus.
    Het staat boordevol uitspraken van Kierkegaard (misschien ook eens lezen) en tot mijn vreugde kom ik bovenstaand citaat van Kierkegaard tegen. In 'de ortolaan' voegt ‘t Hart toe: "Hoewel ik het niet kon nazeggen, troostte het mij dat hij had geschreven over 'mijn' vader, en niet over onze vader, zoals ook de dichter van psalm 23 had gezegd: 'De Heere is mijn herder.'"

    Verder kom ik in 'de ortolaan' vergelijkbare motieven tegen als in 'een deerne in lokkend postuur'
    - de muziek, en dan met name Bach
    - beschrijvingen van wandelingen door steden
    - natuur observaties
    - verwijzingen naar literatuur en filosofen
    - bijbelse fragmenten

    Op blz. 7 van het dagboek bedenk ik me dat ik toch eens wat beter de natuur en wetenschap bijlagen van de krant moet gaan lezen.

    Blz. 8. Ik lees psalm 90 maar zie 'Gij doet de mens wederkeren tot verbrijzeling' niet staan.
    Ik lees numeri 13, in vers 28 kom ik de Enakieten tegen, enakskind staat op blz. 8, Van Dale zegt: 'een reus van een kind'.

    Blz. 9 weer een zin waar ik niet uitkom: "Uit anaal contact van de Canidae vloeit vaak verbaal contact voort van de Hominidae. Aldus kun je met mensen in aanraking komen met wie je anders nooit zou praten."
    Van Dale: hominiden: de familie van de primaten, waartoe de mens en zijn uitgestorven verwanten behoren.
    Primaat: aap en halfaap. Het kan ook 'aartsbisschop als hoofd van een
    kerkprovincie betekenen' in dit geval ga ik daar niet van uit. Canidae heb ik nergens kunnen vinden.

    Wat ik verder in 'januari' nog tegenkom:
    - Gaston Bachelard (filosoof)
    - The novels of William Faulkner van Olga W. Vickery
    - De vuuraanbidders van Vestdijk.

    'Februari' wil ik gaan combineren met 'laatste zomernacht' van 't Hart (ligt hier ook nog ongelezen). Voor de overige maanden zijn Bachboek. 

Maartjes inspiratiebron

  • Wat je ook nog tegenkomt: Alice K 's gids voor het Leven, een vrouw op zoek naar houvast, geluk en bijpassende schoenen, geschreven door Caroline Knapp. Maarten 't Hart schrijft een paar keer dat hij zeer op dit boek gesteld is. Caroline Knapp is geen Faulkner, Thomas Mann of andere literaire grootheid. Ze is een journaliste uit de U.S. en schrijft o.a. voor Cosmopolitan. Ik denk dat Maarten (of Maartje) veel van zichzelf in dit boek herkent. Op de cover staat o.a.: "Ik ben hopeloos met geld, ik kan niet goed met mijn auto onderweg en heb een diepgewortelde angst voor lege uren". In "Deerne" schrijft Maarten ook regelmatig over deze thema's.

Geografische bevrediging

  • Ook geografisch was het bevredigend. Zijn tochten om zijn woning zijn met  de atlas van Nederland 1:50.000, deel 1 (west Nederland) ook ruimtelijk te
    volgen.
  • Omdat hij zo'n mooie beschrijving van Warmond geeft ben ik deze zomer op een avond naar dit plaatsje gegaan en heb daar gewandeld. Ik herkende het ooievaarsnest, Mariënhaven, gedeelten van de wandelingen die hij beschrijft en zijn fietsroute naar Leiden.

Lekker mopperen

  • Hij is op zijn best wanneer hij ongelooflijk aan het mopperen slaat. Bijvoorbeeld over de maand december en in het bijzonder de feestdagen in die maand. In november begint het al:
    " Van kindsbeen af aan heb ik november altijd verreweg de mooiste maand van het jaar gevonden. Goddank geen feestdagen zoals in die vreselijke maand  december."
    En dan december (alhoewel hij moet bekennen dat hij met veel plezier Sintversjes verzint):
    "December, maand der beproevingen! Meteen als inzet van de maand dat zotte feest van de Goedheiligman. Nog ben je daarvan, terwijl overal reeds kerstgroen en hulst oprukken, niet bekomen of de eerste nieuwjaarskaarten  tuimelen binnen. Maar liefst vier vandaag!"
    "Op de Leidse markt speelde een draaiorgel 'Nu sijt wellecome'.   Tegelijkertijd speelde het carillon 'De herdertjes lagen bij nachte'. 'Dat er pek en zwavel van de hemel regene,' bad ik vurig, maar in plaats daarvan  kwam de zon achter een wolk vandaan."
    "Nog even en dan zijn al die wanhoopsdagen van december weer voorbij. Elke dag zinkt de moed dieper in mijn Strövels. Al dat ellendige kerstgroen. Al  die akelige pinkellichtjes overal (..) Nog vijftien dagen - 2 januari, dan kan een mens weer opgelucht ademhalen."
  • Als hij gewoon lekker aan het zeuren is over Carel Peeters of over zijn uitgever. De decembermaand, zijn hartstoornissen etc. dan kan hij heerlijk ongegeneerd uit de hoek komen en staat zijn scherpe humor me erg aan. (misschien omdat ik dan ook in mijn hoofd zijn typisch stemgeluid erbij hoor.)

Ik kan wel bezig blijven met citeren schrijft een grrl. Wat is er een betere reden om ‘de deerne’ dan maar helemaal te lezen ;-).

  • Een deerne in lokkend postuur, een uitgave in de prive-domein serie van de Arbeiderspers. Ik vind deze boeken altijd een luxe, kostbare uitstraling hebben.
  • Ben ik helemaal met je eens. Omdat ik het boek wil herlezen vraag ik het voor Sinterklaas.

En toen kwam de vraag: Heeft iemand het Bachboek al uit?

  • Ik heb het Bachboek uit.

    Maarten 't Hart heeft heel wat vakliteratuur gelezen om dit boek te kunnen schrijven.
    Omdat er weinig informatie over Bach is hebben zijn biografen hun fantasie gebruikt en geeft hij hiervan voorbeelden.

    Volgens hem is de crisis die Bach doormaakte tussen 1729 - 1730 te wijten aan de sterfgevallen in zijn familie. In het gezin van Bach stierven, nadat hij eerst een zoon had gekregen die geestelijk gehandicapt was, zomaar achter elkaar zeven kinderen.

    't Hart vraagt zich af waarom Bach geniale muziek schreef bij vreselijke teksten en geeft voorbeelden.

    Bach schijnt eens tijdens een preek de wijnkelder te hebben opgezocht en hiervoor gestraft te zijn.

    Ook verbaast 't Hart zich erover dat Bach zulke kruiperige brieven schreef. Wat een verschil met de brieven van Mozart.

    Er zijn ook hoofdstukken over Maarten 't Hart zelf. Welke muziek hij instudeert, zijn liefde voor de Cantates enz.

    In het laatste hoofdstuk een samenvatting van de Bach literatuur.

    Ik heb het boek met plezier gelezen. Het geeft een goed beeld van 't Hart en informatie over Bach en zijn muziek.

    Pauline

    Vaak betreur ik het dat ik in de eerste twintig jaar van mijn leven nauwelijks enig besef heb gehad van de wondere wereld van de cantates.
    In een van de mooiste romans van de twintigste eeuw, Bekentenissen van Zeno van Italo Svevo, speelt de rivaal van Zeno, Bachs Chaconne. Zeno zegt dan: En daar verscheen tegenover mij de grote Bach in eigen persoon. Nooit tevoren en nooit daarna heb ik zo de schoonheid ondergaan van die muziek, die uit die vier snaren geboren werd zoals een engel van Michelangelo uit een blok marmer
    .

    Uit: J.S. Bach

transwurmli.GIF (2800 bytes)J@cqueline

 

relevante links:

  • In de Plantage met Hanneke Groenteman.
    In dit 'dagboek' snijdt hij veel onderwerpen aan die hem na aan het hart liggen, zoals daar zijn: muziek (in het bijzonder zijn grote liefde Bach), het geloof, zijn passie voor lezen, 'het verstikkende kerkgenootschap van de Nederlandse letterkunde', zijn 'gezondheidswaan' en zijn 'grote gekte', de travestie.

    HartMaarten.jpg (2861 bytes)

  • In de Volkskrant geeft Maarten 't Hart antwoord op vragen van lezers.

  • Engelse bibliografie.

  • Trouw over "de deerne"

  • Kruidvat Bach Site

  • Artikel in NCRV magazine Maarten 't Hart over Bach

 

(Meer relevante links toe te voegen, of commentaar? Laat me het even weten: eisjen@boekgrrls.n)

Boekgrrls

Laatste keer bijgewerkt: 26/03/02  Eisjen

Terug naar top pagina