Kate Atkinson heeft zichzelf niet overtroffen met haar derde boek
'Emotionally weird'. Het leest weer als een trein, zeker. Haar
taalgebruik is mooi. Ze is zeer grappig. Ik heb ook echt genoten van het boek.
Maar er blijven een hoop vragen liggen.
Het boek is zeer kunstzinnig in elkaar gezet. Perspectieven wisselen
- en de lettertypes gelijk ook maar, mooi gedaan -, maar niet zo vaak dat
het achteraf nodig lijkt. Een verhaal dat door verschillende personen afwisselend wordt verteld ken ik. Atkinson laat voor 90% Effie aan
het woord, voor 5% Effie als schrijfster en voor 5% Nora. Was het dan wel
nodig, die extra perspectieven?
We maken kennis met een stroom aan mensen. Ze staan alle helder op
het netvlies, want schrijven kan ze, Atkinson. De scenes (hoogtepunt: het
feest waar ze uiteindelijk met dr. Dick in bed beland, of niet?)
hebben Irving-kwaliteiten. Complete chaos in absurdistische enscenering.
Zeer verfilmbaar. Nora levert kritiek op Effie dat ze zoveel karakters ten
tonele voert. Een beetje goedkoop. Het doet met denken aan (alweer)
Irving die in 'the Hotel New Hampshire' met het zeer aanwezige karakter
'Egg' geen raad weet en hem dan maar laat verongelukken op pagina 26.
Atkinson doet met haar vele personen geen recht aan de serieuze toon die het
boek ook heeft. Het meest ben ik verbaasd over het feit dat je als lezer tot het eind
toe geen goed beeld van Effie krijgt. Hoewel je alles meemaakt via haar,
haar waarnemingen deelt, om haar observaties kan glimlachen, haar
obsessies misschien herkent, krijgt zij geen 'smoel'. Andere zeggen iets
'lachend', 'boos' of 'verbaasd', maar van zichzelf beschrijft ze geen enkele
emotie in haar contact met anderen. Nee, ze beschrijft ze juist wel, maar je
hoort ze haar niet uiten. Onduidelijk blijft ook wat men van haar
vindt. Gewoon een student tussen de anderen? Een raar, overal mee bemoeiend
kind? Een vertrouwingwekkende steunpilaar? Het intrigeert me. Dit heeft
Atkinson vast expres gedaan. Waarom stelt Effie al haar vragen nu pas, na haar achttiende? 'Wie is
mijn vader?' 'Waarom verhuizen we zo vaak?', het lijken me meer vragen
waar een kind van 5 jaar mee komt.
Het einde is rommelig. Het lijkt nog het meest op een aftiteling van
een film en dat daarna nog een stukje komt. Denk aan die hand bij Carrie
en aan dat gezicht voor het vliegtuigraam in 'A fish called Wanda'. En
dat ondertussen je verteld wordt dat 'Pietje trouwde met Jan en zes
kinderen adopteerde' en 'Wilma in de jungle van Brazilië aan haar eind komt'.
Waarom hecht ze niet netjes af? Hoe die gele hond wordt weggezet vind
ik veel te makkelijk.
Mensen, wat een kritiek op een boek wat ik heerlijk vond om te lezen.
Als ik rapporten moet beoordelen van collega's zien de meeste (rapporten)
na afloop compleet grijs van alle aantekeningen. Aan het begin van de bespreking
zeg ik dan "hoe meer aantekeningen, hoe beter ik het
stuk vond. Over een slecht rapport heb ik niks te zeggen." Misschien
had ik nu ook met die opmerking moeten beginnen. Ik ben erg nieuwsgierig naar jullie bevindingen.
Eerst even opschrijven wat mijn eerst impressies waren. um... nou ja,
eigenlijk ben ik met bovenstaande opmerkingen volledig eens. Weet
alleen nog niet precies wat je bedoelt met 'hoop vragen liggen'. Ik vond
juist dat het heel erg opgeruimd aan het eind was. Halverwege had ik meer
het idee dat het Eindeloos door zou gaan met die half-afgemaakte
verschillende verhaallijnen - ik vermoedde op een gegeven moment dat het allemaal
een soort schrijfoefening was. Maar dat viel reuze mee.
ik vond het wel grappig gedaan - hoe af en toe Nora Effie een tip
gaf, of commentaar op haar verhaal leverde, en dat het verhaal zich dan
aanpaste.
Zelf dacht ik vaker aan Iain Banks dan
aan Irving.
> Het meest ben ik verbaasd om het feit dat je als
lezer tot het eind toe geen goed beeld van Effie krijgt.
omdat Effie, behalve een IK figuur ook een soort 'alziende verteller'
was van haar verhaal?? Zij 'schreef' het verhaal - als een stuk echt fout
ging dan stak ze dat in de brand en was het weer alsof het niet
gebeurd was toch?
> Het intrigeert me. Dit heeft Atkinson vast expres
gedaan.
Volgens mij heeft het iets te maken met een vervaging van de grenzen
tussen fictie en feit. Beetje zoals in Sophie's Wereld - zelfde
gevoel had ik vaak. De mensen in het verhaal zijn soms bewust dat ze in een
verhaal zijn...
> Waarom hecht ze niet netjes af? Hoe die gele hond
wordt weggezet vind ik veel te makkelijk.
In Celtische myths zijn mysterieuze zwarte honden altijd een teken
van de duivel, van een kwade geest. Is de gele hond misschien een teken van
een beschermende geest? (kweetutooknie - tis maar een idee) Verder, als hondenkenner, stoorde ik me vreselijk aan het feit dat ze de
verdwaalde 'Buddy/Hank' Weimeraner bluey-green ogen gaf - ze hebben ongelovelijk
mooie
surreal en bijzonder koelbloedige gOUd kleurige ogen, zoals iedereen
die ooit betoverd in die vreemde ogen gestaard heeft kan vertellen. In de
rassenbeschrijving op http://www.doggy.net/rassen-frame.htm
noemen ze het 'barnsteenkleurig' - wat dat ook mag zijn, maar blauw-groen is het in
ieder geval zeker niet.
Tja, zeker de eerste helft heb ik met veel plezier gelezen. Veel
hardop moeten lachen. Toch blijft er een gevoel dat er iets niet helemaal
klopt met het boek. Middenstuk gaat te lang door. Nora's verhaal had
misschien meer diepte/aandacht kunnen krijgen ipv dat eindeloos studentenzooi
van Effie. Maar alsnog best een aanrader. Lekker licht vakantieboek.
(Toch wel - dat filosofisch gedoe voert echt niet de boventoon) Mag zeker
op de lijst boeken voor op reis toegevoegd worden - ideaal leesvoer als je
op vakantie in Schotland bent.
En die laatste mail was van onze Schotse Boekgrrl
die:
"een hoop oerschotse woorden weereens is tegengekomen en van wie
het nu opvalt dat de meerendeel van die woorden met een B beginnen...
vreemd, nooit eerder aan gedacht - ik geef hier even een korte toelichting,
misschien handig als bijlage...
ben - berg
burn - stroom/beek
bridie - een soort pie maar dan ietsje anders. Half cirkel vorm.(Forfar Bridies zijn beroemd - plaats vlakbij Dundee)
birl - ronddraaien
baffies - pantoffels
bidie-in - live-in partner
boak - kots
keech - stront
plook - pukkel
clootie dumpling - tja... hoe moet je dat omschrijven? Een soort super-zware fruitcake maar gemaakt door alle gemengde ingredienten in
een doek te gooien en dan langdurig koken. Een kussensloop is ideaal.
Vreemd genoeg wordt het bij de slager verkocht. Naast de worst. (Square
slice sausage - is ook iets bijzonder Schots) Je koopt sneetjes en dan
smeert het met boter, en voor de liefhebbers ook een vleugje Marmite. Klinkt
walgelijk maar is hEErlijk. Mijn oma maakte altijd een enOrme
dumpling voor Hogmanay. De geur van spices en krenten en dampende vetten in de
keuken...".
Ik heb de nederlandse versie gelezen:
"Geschrift" ik vind
de Engelse titel subtieler.
De opbouw van het boek spreekt me aan, verschillende verhaalsniveau's
die hier en daar elkaar beinvloeden. Atkinson speelt met het idee dat het
een ware geschiedenis is (zoals ik elk boek onderga alsof het waar
gebeurd) en dat zij "God" is en het verhaal alle kanten op kan sturen.
Leuk vond ik passage's waarin Nora commentaar geeft om het geschrevene en Effie
het verhaal gaat aanpassen. Ik kan me uit Vallende bladeren ook
herinneren dat sommige passages zoveel keer opnieuw geschreven werden dat ik
nauwelijks meer wist wat de werkelijke verhaallijn nog was. En dat wil Atkinson
natuurlijk bewerkstelligen. Gelukkig grijpt Nora niet te vaak in,
want dan wordt het een trukje dat gaat irriteren.
Ik kreeg steeds meer het idee dat Effie maar wat verzint rondom haar
studententijd. Wat haar goed recht is als schrijver van het stuk.
Het doet me denken aan "Zes personages op
zoek naar een schrijver" van Pirandello waarbij de personages in gesprek komen met de toneelspelers die hun
spelen en het verhaal gaan beinvloeden. Of aan "Als op een winternacht een
reiziger" van Italo Calvino, dat helemaal een woesternij van
verhaallijnen en niveau's is.
Die hond was makkelijk ja, maar naar mijn idee was dat niet echt ter
zake doende beest al veel te veel in beeld geweest. En het maakt mij
absoluut niet uit wat voor kleur ogen het dier had, had ook nit geweten dat
het dier echt bestond zonder de uitleg van Elma...
ja, het was een soort 'verzonnen waar verhaal' (huh?) geschreven
binnen de 'echt' verzonnen waarheid over Effie's verleden (ik geloof dat ik
bedoel dat het in laagjes geschreven was...)
Helemaal aan het begin was ik bang dat het wat al te grappig zou
worden, wel erg veel leuks in één zin. Maar later kwam ik er steeds meer in
en toen ik het boek uit had miste ik al die malle mensen om me heen. Ik vroeg me af of het een kadervertelling was.
Effie en Nora zitten
in zo¹n afgelegen huis en vertellen elkaar verhalen. Effie over haar studententijd vertelt uitbundig. En uit Nora moeten de verhalen uit
het verleden getrokken worden. De verhalen die Effie van Nora wil horen,
gaan over haar afkomst. En afkomst, naamgeving en daarmee identiteit zijn
belangrijk in het boek. Zo verzint vriendin Terri steeds een nieuwe afkomst en ook Archie beweert van een andere afkomst te zijn dan hij
in werkelijkheid is.
Een paar citaten/stukjes hierover:
- What happened, I wondered, to someone who couldn't be named? Did they
losetheir identity? Did they forget who they were?
- Is there someone called Euphemia there?" 'And you said?' 'No, of
course.' (Nou ja goed, deze is natuurlijk kantje boord. Maar ik moest er wel
om lachen dat Bob Effie natuurlijk niet als Euphemia kent.)
- 'Rita' was what most people called Madame
Astarti, a fact she always found intriguing because it wasn't actually her name.
(Dit is natuurlijk in het verhaal dat Effie aan het schrijven is, die zelf
Miss Andrews zou zijn, een naam die door Nora van een slagerswinkel is geplukt.)
- Op Effies geboortebewijs (a forgery,
Nora confesses blithely) staat bij vader ingevuld: onbekend.
- Op de vraag waarom Ferdinand in de gevangenis is/zat
komt als antwoord: mistaken identity.
- Als Maisie
net doet of ze de dochter van Roger Lake is, is Effie bang dat Maisie,
als ze hier lang mee doorgaat, zal vergeten wie ze was.
- The fading disease?' "Self-explanatory.' Maybe that was what
happened to The Boy With No Name. May be that was what was happening with me.
- Misschien is dat de reden waarom Ina bij Effie
een "smoel" mist: Effie kent haar afkomst niet, heeft niet haar eigen
naam en dus geen identiteit.
Iets anders wat steeds terugkomt is het zinnetje 'just because you're
paranoid it doesn't mean they're not out to get you'. En iedereen
denkt wel achtervolgd te worden of vermoord te worden. En het zinnetje
klopt, want het is eigenlijk ook zo.
Het heerlijkste personage vond ik professor Cousins. Maar de oudere
dames McCue en Macbeth mochten er ook wel zijn.
De tussenwerpsels van Nora vond ik goed gedoseerd. Zodat het net niet
voorspelbaar of te flauw werd. Ik moest er vaak om grijnzen. Onderbrekingen in de trant van: ben je niet vergeten dat Kevin nog
steeds in de keuken staat. Of: moest je niet nog naar een feestje? Daar kan
ik wel erg om lachen, dan denk: shit ja, dat was ik ook vergeten. Als ik
het niet vergeet, raak ik er ook licht gestresst door. Net als bij een
film wanneer er bijvoorbeeld een maaltijd op tafel staat. Daar wordt dan
vrijwel nooit van gegeten of het duurt heel lang voordat iemand een
hap neemt. Dan denk ik, schiet op, het wordt alleen maar koud.
Eigenlijk wordt natuurlijk het hele verhaal afgeraffeld aan het
einde, maar hoe iedereen uiteindelijk terecht is gekomen, valt dan ook
buiten het 'kader' van de moeder-dochtervertelling. Ik dacht nog even, ze
vergeet haar beste vriendin, maar op de allerlaatste bladzijde volgt dan het
opschrift van de begraafplaats voor huisdieren. Een citaat waar ik hardop om moest lachen:
"the Klingons for example, were as real for Bob as the French or the
Germans, more real certainly than, say, Luxemburgers."
Het hardst moest ik lachen om de situatie waarin Effie en Andrea bij
de standing stones staan. Volgens Andrea hebben die magische krachten.
Effie gelooft er niets van, maar omarmt ze niettemin. En dan: 'Wow,' I
whispered (I couldn't help myself). 'This is amazing, Andrea. 'You ate the
brownies, didn't you?' she said, rather wearily.
Hoe die gele hond wordt 'weggezet' weet ik niet meer. Kan iemand me
dat in herinnering brengen? Ik heb het idee dat er in de mails tot nu toe
twee honden verward worden. Er is de gele hond, die door Chick Petrie
wordt aangereden en er is de hond van de Sewells die door Terri ingepikt
wordt. Over die laatste hond is de discussie over de kleur ogen. Niet dat
mij dat verder wat uitmaakt, maar die gele hond had ik wel willen volgen,
kennelijk gemist.
er was geen discussie - ze waren gewoon fOUt voor een Weimeraner -
punt! ;-) Tja, ik weet dat ik een vreselijk zeikerig doggrrl ben dan, maar...ineens realiseer ik me waarom een van die Manon Uphoff
verhalen mij ook irriteerde - 2 'Deense Doggen' (tja, officieel heette ze dus
Duitse Doggen, maar ach, de meeste nederlanders maken hetzelfde fout dus dat
moet ik maar vergeven dan) sprongen vrolijk in de gracht. Dat dOEn die
honden niet! Ze zijn geen zwemmers, raken volstrekt in paniek als ze in
diepe water vallen en weten niet hoe snel ze weer eruit moeten komen. (Ik
en mijn vorige Dog woonde op een ark - er gebeurde af en toe
ongelukken.) Banquo gaat tot zijn oksels in het water maar Echt niet verder - ook
als zijn favoriete zeverige tennisbal dan net voor zijn neus wegdobbert.
En die zijn geen uitzonderingen - Duitse Doggen en graag zwemmen gaan
niet samen. Um... wat ik hiermee wil zeggen geloof ik, (voordat ik
helemAAL off topic - um - drijf) is dat schrijvers beter hun feiten kunnen
controleren om ergernissen te voorkomen. Maar ja, als er iets onzinnigs over... kAtten bijvoorbeeld had gestaan had ik niets gemerkt
uurlijk...moeilijk moeilijk.
Die eerste gele hond had ook geen naam... was hij maar een verzinsel
dan? Iets om het verhaal voort te trekken, een manier om iedereen in de
auto te krijgen? (ben vergeten precies hoe dat zat, maar was beetje raar/kunstmatig geloof ik) En dan later kreeg hij (in de vorm van een
andere hond dan, die Weimeraner) wel een naam en een echte functie in
het verhaal. Ik denk toch dat het iets te maken heeft met haar pogingen
om de grenzen tussen feit en fictie te vervagen die konstant door het boek
dartelde.
__________
Concluderend zou men kunnen zeggen dat het boek
"verwarrend plezierig" was.
Samenvatting:
Eisjen.
Augustus 2001