Javier Marias: Jouw gezicht morgen deel 1 - Koorts en lans

Vol bewondering heb ik binnen 1,5 week (en dat is redelijk snel voor mijn doen) het laatste boek van Javier Marias uitgelezen. Het heet "Koorts en lans" en is het eerste deel van de trilogie "Jouw gezicht morgen". ISBN9029074II6. Uitgverij Meulenhoff. 398 pagina's.

Voor de verhaallijn heb ik de tekst van de Meulenhoff-site even geknipt en in deze mail geplakt: Jaime Deza, voormalig docent aan de Universiteitvan Oxford, keert vanuit Madrid naar Engeland terug omdat zijn huwelijk met Luisa op de klippen is gelopen. Op een dag wordt hij door professor Wheeler, een gepensioneerd hispanist, uitgenodigd voor een souper bij hem thuis. Daar wordt hij voorgesteld aan Tupra, een raadselachtige figuur die de leiding heeft over een organisatie die in de Tweede Wereldoorlog is opgericht door MI 6, de Britse geheime dienst, en die nog steeds actief blijkt te zijn. Op aanraden van Wheeler gaat Deza voor deze organisatie werken: hij kan van bijzonder nut zijn omdat hij de 'gave' bezit te kunnen aanvoelen wat mensen in de toekomst zullen doen,wie trouw is en wie verraad zal plegen. Maar wie is Wheeler? Welke geheimen draagt hij met zich mee en welke rol speelde hij in de Tweede Wereldoorlog? Wat volgt is een meeslepend en spannend verhaal over een geheime organisatie waarin alles draait om vertrouwen en wantrouwen, om zwijgen en spreken. Maar zoals alle romans van Marías omvat ook deze veel meer; Jouw gezicht morgen is tegelijk een filosofisch relaas over wat mensen in hun diepste wezen beweegt. Marías wordt niet voor niets de grootste hedendaagse schrijver van Spanje genoemd: met elke nieuwe roman lijkt hij zichzelf te overtreffen.

Quotes
'Javier Marías is een van de allergrootste auteurs uit de hedendaagse wereldliteratuur.' - Marcel Reich-Ranicki in Das Literarische Quartett

'Javier Marías is een groot schrijver - een van de hele groten van zijn generatie, zowel binnen de Spaanse als binnen de Europese literatuur.' - Michaël Zeeman in de Volkskrant

Zoals ik volgens mij al eerder heb aangegeven is het verhaal bij Marias wat minder op de voorgrond aanwezig, sterker nog: de verhaallijn is een hulpmiddel om te beschrijven wat mensen beweegt. Zo is Jaime Deza uiteindelijk actief bij de M16. Wie dan een spannend verhaal verwacht van spionnen in actie, komt bedrogen thuis. Het is geen thriller of actie-verhaal. Sterker nog: er wordt maar 1 situatie uitgebreid beschreven waarin Jaime actief is als vertaler, maar na afloop van het gesprek al snel blijkt dat men hem eigenlijk alleen maar nodig heeft om aan te geven wie de "ondervraagde" is, of hij liegt, wat hem beweegt, wat hij zou doen in bepaalde situaties (zou hij doden of niet). Marias beschrijft in lange zinnen werkelijke alle mogelijkheden van wat in het menselijk brein kan omgaan. Andere situaties waarin Jaime (of James, of Jacques, of Jack, of Jacobo zoals hij door verschillende mensen in verschillende omstandigheden wordt genoemd) komen ook wel aan de orde, maar meer zijdelings. Het verhaal speelt zich a-chronologisch af rondom globaal 3 situaties: de zaterdagavond waarop hij tijdens een diner van prof. Wheeler Tupra ontmoet (de man waarvoor hij later bij M16 gaat werken); de zaterdagnacht (waarop Jaime de gehele bilbiotheek van prof. Wheeler doorstruint (op zoek naar tekens dat Wheeler mogelijk betrokken was bij de Spaanse oorlog); de zondag (na de zaterdag) waarop Jaime en prof. Wheeler door de tuin van Wheeler wandelen. Tussendoor situaties van Jaime thuis en op het werk. Jaime wordt voor dit werk gevraagd vanwege zijn gave te registreren wat anderen beweegt (zonder dat die personen zelf weten wat hen beweegt); hij kent hen beter dan zij zichzelf kennen. 

Het verhaal borduurt voort op eerdere boeken van Marias waarin Jaime Deza en prof. Wheeler al kennis hebben gemaakt, doch via prof. Rylands (de relatie tussen Wheeler en Rylands wordt pas in dit boek duidelijk). Marias valt ook een aantal keren terug op situaties uit zijn voorgaande boeken en zo komt aan dit boek ook geen echt einde met een duidelijke plot. Het boek eindigt er dan ook mee dat hij de deur open doet voor een vrouw waardoor hij achtervolgt werd en nu ineens -via de intercom- haar stem herkent. Wie die vrouw is, wordt niet duidelijk. Ook krijg je gedurende het verhaal het idee dat Wheeler in het verleden van Jaime ergens een rol heeft gespeeld; toen Jaime nog klein was en zijn vader de mond werd gesnoerd door de Spaanse junta. Een open einde vind ik totaal niet erg, omdat ik nu al smachtend uitkijk naar de volgende delen, maar voor degenen die graag een afrondend verhaal wensen is het wat onbevredigend.

Ik heb de indruk dat ik met voorgaande nog niet goed tot uitdrukking kan brengen hoe fascinerend ik het boek vind. Dan maar wat citaten:

Over zijn scheiding:
"Maar je moet wennen aan de gedachte dat er geen sprake is van rouw of respect voor de herinnering aan ons of voor wat we nu, te laat, besluiten tot symbolen te verheffen, ondere andere omdat Luisa (noot: zijn ex-vrouw) geen weduwe is en we niet gestorven zijn en ik niet gestorven ben, wij waren niet waakzaam genoeg en men is ons niets verschuldigd, vooral omdat haar tijd die de kinderen omvat en meesleurt al een heel andere is dan de onze, de hare schrijdt voort zonder dat wij er deel van uitmaken en ik weet niet goed wat ik aan moet met de mijne die eveneens voortschrijdt zonder dat ik er deel van uitmaak of meer toegang toe heb weten te verschaffen, misschien lukt het me nooit meer bij de tijd te zijn en blijf ik altijd alleen het spoor van die tijd van mij volgen".

Onderstaande alinea verwoordt heel goed de kern van het boek:

"Het schenden van vertrouwen is ook dit: niet alleen indiscreet zijn en daardoor iemand kwetsen of in het verderf storten, niet alleen dat onwettige wapen ter hand nemen wanneer de wind draait en zich keert tegen degnen die vertelde en liet zien -en die nu spijt heeft en die nu ontkent en vertroebelt en verwarring zaait, en die zwijgt en zou willen uitwissen -, maar ook voordeel trekken uit de door zwakte of onachtzaamheid of edelmoedigheid van de ander verkregen kennis, zonder respect te tonen of rekening te houden met de manier waarop men te weten is gekomen wat nu ontweken of verdraaid wordt - of het hoeft maar te zijn geuit of het wordt al bij het opvangen vervormd door de lucht-: de bekentenissen van een verliefde nacht of een wanhopige dag, van een schuldige namiddag of een troosteloos ontwaken, van de koortsachtige spraakzaamheid van iemand die aan slapeloosheid lijdt, een nacht of een dag waarop degenen die sprak dat deed alsof er geen andere toekomst was dan die ancht of die dag en alsof zijn losse tong tegelijk met die beide zou sterven, zonder te weten dat er altijd meer komt, dat er altijd iets overblijft, nog en beetje, een minuut, de lans, een seconde, de koorts, en nog een seconde, de droom - de lans, de koorts, mijn smart en het woord, de droom-, en ook de eindeloze tijd die zelfs na ons einde niet aarzelt of de pas inhoudt en maar blijft toevoegen en praten, prevelen en onderzoeken en vertellen ook al horen wij niet meer en doen er het zwijgen toe". Het spreken en het zwijgen en de gevolgen daarvan worden van alle kanten belicht.

"Het is beter dat je niets weet, op die manier zul je, als ze je een verhoor afnemen, de waarheid spreken wanneer je zegt dat je niets weet, de waarheid is gemakkelijk en heeft meer kracht en is geloofwaardiger, de waarheid overtuigd. (En het is waar dat de leugen het vermogen om te fantaseren en te improviseren, vindingrijkheid, een ijzeren geheugen en ingewikkelde structuren vereist, door iedereen wordt gelogen, maar slechts weinigen zijn geboren leugenaars).

Ook in dit boek speelt Marias vaak met het begrip tijd: "Het meest absurde en ongeloofwaardige heeft een eigen tijd nodig om geloofd te worden". Waarmee Marias bedoelt dat werkelijke (absurde) gebeurtenissen in een andere tijd onvoorstelbaar lijken te zijn en men daardoor de neiging heeft, omdat men in een andere tijd leeft, te veronderstellen dat het absurde niet gebeurd is. Denk maar eens aan de holocaust, die door sommigen groepen nu ontkend wordt (......!!!).

Het is geen vrolijk of luchtig boek, maar zet aan tot nadenken.

Marjan 

Nog meer over dit boek....: 

Zeeman met boeken
Denk morgen op het slagveld aan mij

Javier Marias
Een persoonlijke website die helaas alleen maar in het Spaans is.     

schrijver: 

boektitel: 

Jouw gezicht morgen

genre: