Al in januari kwamen de eerste geluiden over Mak.
> Verder ook van het weekend met een schuin oog naar Geert Mak gekeken (z'n boek dan), kvond 'Toen God verdween uit Jorwerd' namelijk erg leuk om te lezen tot het laatste stuk, toen werd het een tikje langdradig, maar het was een mooi stuk geschiedenis hoe het allemaal verlopen was in nederland van de tijd dat 95 % van de mensen zich op een of andere manier in de agrarische sector bezig waren tot nu minder dan 5 % geloof ik. En jawel, het is allemaal drAstisch veranderd toen de koeltank de melkbussen kwam vervangen.
Dat kwam van een boekgrrl die pas leerde melken op haar achtiende wat geheel machinaal ging.
> Ja, die ontwikkeling heb ik ook van nabij zien gebeuren: eerst kwamen de auto's van de coop elke dag de melk ophalen, toen werd dat te duur en kwamen ze nog maar 2x per week, toen moesten de boeren investeren in grotere koeltanks, want die melk bleef dus langer opgeslagen, dat vond de RAbo-bank weer leuk (ook van de coop), maar de boeren minder, en toen moesten de wegen verbreed, want die grote koelwagens konden niet meer over die smalle weggetjes..... Leve de vooruitgang!
Een reactie van een boekgrrl die nooit heeft leren melken, zelfs niet machinaal!
Mak bemachtigen in de bieb bleek verder een opgaaf te zijn.
> Kunnen we Geert Mak niet op Internet bemachtigen? Ik sta nr. 5 op de wachtlijst gereserveerd in de bib Utrecht. Ziet er niet naar uit dat ik dat nog op tijd in huis krijg in februari. Verwacht dan wel failliet te gaan aan printlint en papier.
> Wat dacht je van aan elkaar lenen? Een boekgrll die het al gelezen heeft, geeft het door aan een andere boekgrll in de buurt. Waarbij je als lener natuurlijk afspreekt dat je er zeer zuinig mee omspringt, geen ezelsoren, niet tijdens het eten lezen, etc, etc.
Over de inhoud.
> Ben 'm maar bij Broese gaan kopen (bij de afdeling Geschiedenis!), helemaal omdat ik van andere Domgrrls heb begrepen dat er nog 5 wachtenden voor mij zijn in de bieb (en ik niet van biebboeken houd, met vieze vlekken en vastgeplakte snotjes, bah!!). Ben er meteen in begonnen en het leest als een trein. was bang dat het mij niet meteen zou grijpen, maar niets is minder waar. Ik vertrouwde het ook wel, aangezien ik "Toen God uit.." ook met veel plezier heb gelezen. Vind het overigens wel een beetje veel dat we in juni weer zo'n eeuwenboek op de lijst hebben staan van Gunter Grass, maar goed, het zal ongetwijfeld een andere eeuw zijn dan die van Mak zijn vader...
> Ik ben pas zo'n 50 pag's op dreef en vind tot nu toe de stukken waarin hij echt over zijn familie vertelt heel boeiend, maar de algemene stukken (context) nogal saai. Al zo vaak gehoord en nog blijft het niet hangen ;-)
> Ik heb Mak uit en daar vond ik mooie stukjes in staan. Het ontroerendste vond ik de beschrijving van de dood van zijn vader. Eigenlijk wilde hij niet verder leven, maar aan de andere kant bleef hij vechten tegen de naderende dood. Op een dag probeerde hij steeds overeind te komen en de handgreep boven zijn bed te pakken. Toen zijn vrouw vroeg wat hij deed, zei hij: "Anders val ik dood", "Maar dat wil je toch, sterven?" "Ja zei hij toen. En hij liet los, zakte achterover, en zo viel hij en hij werd door engelen gedragen."
Terwijl ik dit opschrijf voel ik de tranen weer achter mijn ogen zitten. Ik heb familieleden zien sterven en herken iets van die worsteling. Of je een klein beetje dichter bij bent gekomen.
> Ik heb het net uit en het valt mij een beetje tegen. De familiegeschiedenis -die toch het interessantste is- raakt langzaam ondergesneeuwd door de algehele geschiedschrijving-volgens-Mak. En die algehele geschiedschrijving wordt nogal scheefgetrokken doordat de geschiedenis van de familie er wel steeds het uitgangspunt voor is. Bijvoorbeeld: uitgebreid stilstaan bij de gereformeerde verzetsgroepen (vader Mak was dominee, vandaar) en dan in een paar zinnen ook nog even vermelden dat er natuurlijk ook andere verzetsgroepen waren. Bovendien is de stijl van de algemene stukken zo saai en droog, terwijl zodra de familie Mak weer in beeld komt het begint te leven. Als Mak zich tot de familiegeschiedenis (die is boeiend genoeg) had beperkt met hier en daar een toelichting was m.i. het een pakkender boek geworden.
> Dat is nu precies de reden waarom ik Maks boek Toen God in Jorwerd kwam niet goed vond. Daarom ben ik ook niet in de dikke Eeuw begonnen.
> Bij Jorwerd vond ik het naar het eind toe ook wat saai worden, maar het stoorde me niet zo en bovendien was Jorwerd een stuk minder dik:-). Toch: met name de geschiedenis van de zeilmakerij, de splitsing van de gereformeerden en de Indische jaren van de familie Mak vond ik zeer lezenswaardig.
> Ik heb genoten van De eeuw van mijn vader tot Mak de jaren 60 bereikt. Vooral de voor-Indische periode was boeiend. Nu ben ik opgegroeid in een gereformeerd gezin en heb ik van mijn 12de tot mijn 18de in een klein dorp gewoond waar de mannenbroeders zeer sterk aanwezig waren. ( Als je als gereformeerde ouders je kind naar de hervormde school stuurde, kwamen de ouderlingen op bezoek. We hebben niet voor niets de schoolstrijd gevoerd. Een gescheiden vrouw als jeugdouderling was niet bespreekbaar). Het boek heeft mij een duidelijk beeld gegeven van de geschiedenis van de kerk die in mijn jeugd zo sterk aanwezig was. Wat er "fout" gaat met het laatste deel van het boek weet ik niet. Op de een of andere manier verdwijnt de familie Mak en werd het voor mij een saaie opsomming van wat feiten. Het verhaal over de zijlmakerij heb ik ook met veel plezier gelezen.
Samenvattend: het boek leest als een trein, maar had moeten stoppen bij de jaren 60.
Grrls gingen naar de lezing van de schrijver. In Dordrecht:
> Hij begon de lezing met het voorlezen van de eerste bladzijde's van "de eeuw van mijn vader" vervolgens vertelde hij over het ontstaan van het boek en de bronnen die hij gebruikte om het te kunnen schrijven (voor de weinigen die het misschien nog niet weten het is non-fictie geen roman maar waargebeurd) hij heeft kranten gebruikt, verhalen van zijn tante Maartje als ik het goed heb en zijn broers en zusters, Geert is zelf een nakomertje zijn broers en zusters zijn een jaar of 20 ouder, en ook had hij veel aaan de brieven van zijn ouders vooral die van zijn moeder aan haar ouders. Na de pauze werden er vragen gesteld en op het einde las hij nog een stukje voor uit zijn boek waar dat stukje uit kwam daar ben ik nog niet achter (natuurlijk wel uit de eeuw van mijn vader maar uit het midden of het eind).
Dat was het beetje summier misschien, m'n excuus hiervoor, 'k ga maar eens verder in het echte boek de laatste tijd kom ik eigenlijk alleen nog maar toe aan de mailtje's.
In Haarlem:
> Ben vorige week onverwachts nog naar een lezing geweest van Geert Mak in Haarlem. Jeetje wat een opkomst ( zo'n 400-500 mensen!). Ik had toen pas twee hoofdstukken uit. Mak las werkelijk prachtig voor en alle bezoekers kregen van Haarlem Boekenstad een eenmalige op de dag gedateerd boekje met een verhaal van Mak over Haarlem ( uit zijn boekje 'het ontsnapte land'). Prachtig en ik voelde me net als vroeger mijn broertje die thuiskwam met een eerste-dag-postzegel !!!! Ondanks dat ik Mak's voordracht erg mooi vond en inmiddels verder in zijn boek ben en de geschiedenis mij erg aanspreekt .... merk ik dat het "niet makkelijk wegleest" ! Hebben hier meer boekgrrls last van ????
> Ja, ik heb er ook last van. Mijn leeslintje is blijven steken op 1/3 van het boek waar hij uitlegt hoe de zuilen reageerden op de politiek van nazi-Duitsland. Ik vond het tot nu toe wel interessant om te lezen, maar het lijkt meer op een studieboek dan een roman. Geen wonder dat het bij "Geschiedenis" stond in de bib. en boekhandel. Nu lonkt 'Oesters' van Rascha Peper steeds naar mij en de verleiding is groot ;-).
> Ik zit nu in 1945, een tijd die ik me kan herinneren. Nu begint het lezen in mijn eigen geschiedenis, dus ik denk dat ik het wel uitlees. Wat ik me telkens afvraag is waarom hij wat ik Indonesiërs zou noemen, consequent 'Indiërs' noemt. Ik moet dan steeds aan de inwoners van India denken. Ik heb nog nooit eerder iemand Indonesiërs 'Indiërs' horen noemen. Weet iemand van de BG waarom hij dat doet?
> mensen die ik ken die er in de tijd van Nederlands Indië hebben gewoond (of hun ouders/grootouders) zeggen Indiërs. zij hebben het dus ook over Nederlands Indië ipv Indonesië. 'de rest' zegt indonesiërs.
> bij mijn weten, ben ik in de nederlandse literatuur èn in het voor-(en ook na-)oorlogse spraakgebruik het woord ''Indiërs'' niet tegengekomen als aanduiding van (nu) Indonesiërs. wèl Oost-Indië of Indië voor het land. men sprak van Javaan, Molukker, Balinees etc. dat kwam wellicht doordat de nederlanders veel kennis hadden over het eilandenrijk. men wist dat het vele volken en talen omvatte en gebruikte daarom geen ''verzamelwoord'' voor de bewoners. het ''gewone 'volk'' werd door de nederlanders aangeduid met Inlanders. jaren na de oorlog/overdracht werd men aangekeken op het gebruik van dat woord; het klonk te koloniaal. . mensen in/uit Indië werden en worden door nederlanders Indische mensen of mensen uit Indië, mensen uit de Oost genoemd. met Indiërs worden, voor zover mij bekend, mensen in/uit India (en Pakistan) bedoeld en hun nakomelingen inde West (Suriname) worden West-Indiërs genoemd. het lijkt me vreemd dat juist na de oorlog en overdracht van de kolonie men opeens van Indiërs zou spreken. ik heb familie uit de Oost en uit de West en wij hebben het woord nooit zo gebruikt.
> Mijn gevoel deed me precies het zelfde denken, maar mijn DvD geeft twee betekenissen voor "Indiër": bewoner van het vroegere Voor-Indië (India) en "Indo-Europeaan": iemand van gemengd Europees en Indisch bloed, Indo. Over bewoners van Oost-Indië (Indonesië) wordt opgemerkt dat zij vroeger inlanders en tegenwoordig Indonesiër worden genoemd, precies zoals jij zegt. "Indiër" en "Indonesiër" liggen dus volgens DvD niet in de tijd in elkaars verlengde zoals "Indië" en "Indonesië"; maar zijn verschillende begrippen. Overigens heb ik zelf de neiging om vanwege al die verwarring "Indiër" in geen van beide betekenissen te gebruiken, maar te omschrijven.
> Ik herken in zijn boek ook iets van wat bij Adriaan van Dis speelt. Het na-oorlogse kind in zo'n familie die aan alle kanten getraumatiseerd moet zijn probeert de geschiedenis en vaak de geheimen van de oudere kinderen en van de ouders te achterhalen. Dat vind ik er mooi aan, zeker de betrokken en lieve manier waarop hij dat doet. Bij de KJJB (Kinderen uit de Japanse Bezetting en de Bersiap) heten die kinderen NOG (Na-OorlogseGeneratie). Gjalt en Tineke heten daar 'tieners' en Hans een 'jonkie', zoals ik. Maar ik heb nooit in een kamp gezeten. Het speelde van de week weer. Mevrouw Spoor haalde de voorpagina van de Volkskrant met uitspraken die ik met kromme tenen heb zitten lezen.
> Je bent niet de enige die het laatste deel niet het spannendste vindt. Het komt ook wel denk ik omdat Nederland toen gelukkig weer een veilig land werd, en dacht te kunnen terugkeren naar de gezapigheid van voor de oorlog. Toen kwamen gelukkig de jaren zestig en zeventig, maar daar hebben de oude Makjes natuurlijk niet aan meegedaan. Een mooi citaat:
p429:
'In onze ogen is Rock around the Clock een frisse, vrolijk swingende, maar weinig schokkende rockfilm. Toch was het een mijlpaal. De jaren-vijftig jeugd, die zoiets nog nooit gehoord en gezien had, raakte tijdens de voorstelling in totale opwinding. De jongens en meisjes verlieten de bioscoop vol gevoelens en verlangens waarmee ze absoluut geen raad wisten. Voor de Leeuwarder bioscoop kwam het in september 1956 regelmatig tot opstootjes ... de Leeuwarder burgervader de film te verbieden.'
en p430:
''Rock-'n-roll is even primitief als een stier in paringstijd, maar tegelijk even geraffineerd als een minnaar die de Kamasutra van buiten heeft geleerd.' schreef De Groene Amsterdammer.' (sic)
> En eerder in het boek, ook over het aanvankelijk beperkte gebruik van de telefoon: "(...) als deze generatie toen al met de vluchtigheid van telefoon, fax en internet was vergroeid, had dit boek nooit geschreven kunnen worden." (pag. 395) en daar denk ik dat Mak nog niet door heeft wat een gouden bron de computer wel eens zou kunnen worden. Telefoon is vluchtig, maar fax en internet niet, tenzij iedereen alles aldoor delete. Alle e-info die bewaard blijft is toegankelijker voor historici dan brieven ooit waren.
Onze achterkleinkinderen hoeven ooit maar een cd-rom van ons te erven, en ze kunnen meer brieven lezen dan ik van mijn moeder en haar zus geërfd heb, en ze hoeven er ook geen stoffige stapels papier niezend en hoestend voor door te vlooien. Dus: boekies (en loekies) en chatties, blijven schrijven en niet alles deleten. ;-)
> het heeft me ook wel wat aan het denken gezet, bijvoorbeeld de constatering dat ook voorgaande generaties al het gevoel hadden dat de tijd te snel ging, dat ze alle veranderingen niet meer konden bijbenen. Ik heb zelf vaak het gevoel dat ik nu al niet eens mijn eigen tijd kan bijhouden (en ik ben pas 34), maar dat is kennelijk een gevoel van alle tijden...
Een mooie gedachte om mee af te sluiten leek me zo.