In mei 2011 stond De afschuwelijke eenzaamheid van Maxwell Sim op onze leeslijst.

“Eerst maar even over de buitenkant: de voorkant sprak me zeer aan. Het soort van boek dat ik ook zonder de boekgrrls wel op zou pakken. Eerlijk gezegd stond het al op mijn wensenlijstje. Wat heel grappig was, was dat mij alleen de blauwe tekeningen op de voorkant waren opgevallen. Pas toen in het boek tandenborstels ter sprake kwamen, ontdekte ik ook nog gele tandenborstels op de voorkant. Magisch?”

HET VERHAAL
De roman begint met een persbericht uit maart 2009 van de Schotse politie: zij hebben de 48-jarige Maxwell Sim naakt in onderkoelde toestand in zijn auto aangetroffen, met enkele lege whiskyflessen en twee kartonnen dozen met tandenborstels. De rest van het boek is gewijd aan hoe het zover heeft kunnen komen.

Zo is de depressieve Maxwell aan het begin van het boek op de terugreis vanuit Australië, waar hij zijn vader heeft bezocht, met wie hij een niet zo'n warme relatie heeft. De reis is een cadeautje geweest van zijn ex-vrouw, die hem een half jaar eerder verliet zonder dat Maxwell eigenlijk beseft waarom.

De passagier naast hem in het vliegtuig komt tijdens het eerste deel van de reis te overlijden. Daardoor krijgt Maxwell voor het tweede deel van de reis een nieuwe buur, Poppy. Zij blijkt bij een firma te werken die high-class-overspel mogelijk maakt. Met haar goedvinden leest Maxwell op haar laptop een brief waarin haar oom Clive het levensverhaal van Donald Crowhurst heeft opgetekend. Crowhurst was een zeiler in 1968 meedeed aan een zeilrace rond de wereld. Al snel kwam hij erachter dat hij geen kans maakte, en besloot hij de kluit te belazeren. Wekenlang dreef hij rustig op de Atlantische Oceaan rond terwijl zijn concurrenten de woeste Zuidzee bedwongen, waarna hij aansloot en de wedstrijd dreigde te gaan winnen. Al dat liegen en bedriegen dreef hem over het randje van de waanzin.

Terug in Engeland maakt Maxwell de balans op en besluit in te gaan op het aanbod van zijn oude werkmaat Trevor. Trevor werkt inmiddels voor een bedrijfje dat duurzame tandenborstels verkoopt. Deze firma heeft bedacht dat het een goede stunt zou zijn als het uiterste oosten, zuiden, westen en noorden van het land tegelijkertijd voorzien zouden worden van hun nieuwste model tandenborstel. Maxwell krijgt de taak om naar het noorden, dwz de Shetland eilanden af te reizen.
Op weg daarnaartoe komt hij een aantal oude bekenden en hun schrijfsels tegen, en raakt daardoor steeds meer afgeleid van het doel van zijn reis.

Moderne attributen die in een boek uit 2010 inderdaad niet mogen ontbreken spelen een belangrijke rol: Facebook, een navigatiesysteem met een zeer aangename vrouwenstem, Internet, de mobiele telefoon en last but not least een boekgrrlsmailinglist.
Het verhaal dat hij over zichzelf te lezen krijgt is in die boekgrrlachtige setting in zijn handen gekomen. Hij weet dat zijn ex op die lijst zit en hij schrijft zich daar ook in onder een vrouwennaam. Na een tijdje zorgt hij ervoor dat zij ook privé berichten uitwisselen en zijn ex laat deze nieuwe 'grrl' een verhaal van eigen hand lezen. Tot zijn woede ontdekt hij dat zij een cruciale scène uit hun huwelijk heeft beschreven.

Ik wilde nog een hilarisch ongevalletje uit het boek melden omdat de herkenning hier de ramen uitwalmde. Jongere grrls zullen op hun voorhoofd tikken, maar alla.
De vader in het verhaal, een zeventiger, een dichter, gaat naar een belangrijke afspraak die hem is opgedrongen door zijn zoon die hem goed wil doen. De twee mensen die elkaar in een botanische tuin zouden treffen lopen elkaar mis hoewel ze er allebei zijn. Natuurlijk, daar heb je je gsm voor, zoiets hoeft niet meer mis te gaan. Hij grijpt ernaar, blijkt hij zijn afstandsbediening in zijn zak gestopt te hebben ;-) Die er echt erg op lijkt, ja hoor, best wel.

HET GETAL VIER
Veel interessanter wordt het verhaal doordat Maxwell in elk van de vier delen van het boek - die gaan over de delen van de reis die hij maakt - min of meer bij toeval op een tekst van iemand anders stuit. Die teksten hebben als thema water, aarde, vuur en lucht, zodat je er nog heel wat over kunt filosoferen wat de betekenis van die indeling is. Maar dat ga ik niet doen.

Belangrijker vind ik dat de teksten allemaal iets zeggen over Maxwell zelf. De eerste tekst raakt Maxwell in beginsel niet persoonlijk: hij gaat over Donald Crowhurst die begin jaren '60 meedoet aan een wedstrijd waarbij de wereld solo moet worden rondgezeild zonder tussenstops. Crowhurst realiseert zich al snel dat hij dat helemaal niet zal kunnen, probeert de wereld te bedriegen door te doen alsof hij het wel doet (hij houdt een echt logboek bij van zijn rondhangen voor - als ik me goed herinner - de kust van Afrika en een neplogboek van zijn wereldreis), maar op een gegeven moment wordt duidelijk dat dat niet zal lukken. Crowhurst wordt gek en pleegt zelfmoord. Maxwell is echter danig gefascineerd door de bedriegerij die Crowhurst heeft geprobeerd te plegen.

Daarmee komen twee belangrijke thema's van het boek naar voren: het je anders voordoen dan je bent, en de rol van de moderne techniek/communicatiemiddelen. Want wat Crowhurst in de jaren zestig deed zou nu volgens Maxwell niet meer kunnen: overal is radiocontact, met gps weet je waar je bent maar kun je je ook niet verstoppen, en communicatie vindt plaats via internet, mail en gsm.
Wat meebrengt dat je je voor kunt doen als iemand anders. Dat laatste heeft Maxwell gedaan om contact te krijgen met Caroline (die naar het noorden van het land is verhuisd, zodat er sinds de scheiding geen fysiek contact meer is): via een forum legt hij contact met haar, doende alsof ook hij een alleen staande moeder is. Dit brengt Caroline, die schrijfster wil worden, ertoe hem (haar, in Caroline's ogen) een van haar verhalen voor te leggen. Dat verhaal gaat over een voorval uit het huwelijk van Maxwell en Caroline, en laat Maxwell zien hoe Caroline dat heeft waargenomen en ervaren. Een bijzondere vorm van feedback, kun je wel zeggen.

Het derde verhaal is van Alison, de zus van Maxwell's (voorheen) beste vriend Chris, over een voorval tijdens een gezamenlijke vakantie van de familie's, en wat daarop volgde. Dit geeft Maxwell een nieuw, bepaald niet vrolijk stemmend, beeld van zijn vader - waarmee het contact toch al altijd bijzonder slecht is geweest.

En het vierde verhaal is van de vader zelf en gaat over wat aan zijn huwelijk met Maxwell's moeder voorafging. Dit brengt wederom een nieuw perspectief (al heeft Maxwell hulp nodig om dat te onderkennen), en brengt mee dat het boek uiteindelijk toch een soort happy ending heeft. En een mooi gecomponeerd einde, want veel meer dan ik in dit verslag tot uitdrukking kan brengen vormen het verhaal van Maxwell's heden en de verhalen over zijn verleden naarmate het boek vordert steeds meer een (kloppend) geheel.

Wat mij tijdens het lezen opviel was dat er in structuur en inhoud veel  met het getal 4 te maken hebben
Het boek bestaat uit 4 hoofdstukken waarin Maxwell 4 keer op reis gaat en waarin 4 verhalen zitten over de 4 elementen. De connectie met het gedicht van Elliott viel me ook op, al kan ik daarmee nog niet alles plaatsen.
Verder wat de in houd betreft gaan Maxwell en zijn collega's allemaal  één van de 4 windrichtingen op met hun doos tandenborstels en Maxwell passeert ik weet niet hoeveel rotondes, waarop je ook meestal 4 kanten op kunt. En ja als je zo hebt zitten lezen valt het op dat de Chinese vrouw en haar dochtertje een 4 gangen menu nemen.  Het valt op, maar of er een betekenis achter zit?

Hey, da's een leuke invalshoek! Ik vond over interessante informatie over het getal 4 op wikipedia:
Het getal 4 is een "heilig" getal dat wordt geassocieerd met het aardse. Er zijn namelijk 4 jaargetijden, 4 windstreken, 4 evangelisten, 4 elementen enz. Het getal 4 symboliseert ook de maagd Maria.
Een vreemde eigenschap van het getal vier is het volgende: wie een willekeurig woord neemt en het aantal letters van dat woord telt krijg een getal. Tel de letters in het woord dat het getal representeert en doe ditrecursief, zo komt men altijd uit bij 4. Dit valt makkelijk te begrijpen door te bedenken dat 'vier' het enige getalwoord is in de Nederlandse taal dat evenveel letters telt 'als het betekent'. Dit is ook het geval in de Engelse taal, het Duits, het Zweeds, het Noors en het Hebreeuws. Deze eigenschap van het getal 4 werd in 1998 ontdekt door de Nederlander L. Tomeï.

Wat kien om die terugkeer van het getal vier op te merken.

Ik wil nog eens overlezen/nadenken over de betekenis van het getal vier (mij vielen ook al die rotondes op, zijn die er echt zoveel in (Noord)Engeland?).

Ben nog even in 'van Anima tot Zeus, encyclopedie' door Maarten Timmer gedoken. Ook daar veel informatie over vier, maar ook een stukje dat je in relatie kunt zien tot het einde van het boek. De quaterniteit (een archetypisch symbool van heelheid) is een min of meer directe voorstelling van een god die zich in zijn eigen schepping manifesteert. De rol van de schrijver/god in het bestaan van Maxwell Simm.

Die gedachte ging ook al door mijn hoofd. Volgens mij hebben we iets dergelijks ook een keer bij het werk van Rascha Peper gehad, iets dat de boekgrrls steeds terug zagen keren, meen dat Vonnep er toen op een lezing naar gevraagd heeft, en Peper zich niet van de draad bewust was. Kan ook andere auteur geweest zijn.
Toch gebeurt het vaker in de kunst dat de beschouwer heel ander dingen waarneemt en ook kan onderbouwen, dan de maker bedacht heeft. Is het dan een laag van het werk, zit her er in, of is het onjuist omdat het niet met die achterliggende gedachte is gemaakt?

DE VIER ELEMENTEN EN T.S. ELIOT
In de vier hoofdstukken komen vier aparte teksten voor, waaronder het verhaal van zijn voormalige echtgenote, teksten die als titel de namen van de vier elementen dragen. Ik overzie nog niet wat de diepere zin is van die naamgeving Water, Aarde, Vuur en Lucht, maar het zijn stuk voor stuk mooie, afgeronde verhalen die de lezer steeds beter laten begrijpen wat er aan de hand is. En ja, water, aarde, vuur en lucht spelen er hun respectievelijke rol in. Misschien wordt zijn uiteindelijke zelfaanvaarding gesuggereerd door de verbinding van de elementen? Als er mensen zijn met meer spirituele feeling houd ik me aanbevolen voor een duiding van deze structuur.

Het eerste dat mij opviel was dat er bij de inhoud een indeling was opgenomen aan de hand van de vier elementen;

-    water, de buitenstaander
-    aarde, de brandnetelkuil
-    vuur, de dubbelgevouwen foto
-    lucht, The Rising Sun

Ik was benieuwd naar de betekenis ervan, en of er verwijzingen naar oude natuurreligies in voor zouden komen omdat de elementen daarin een belangrijke rol spelen. De vier elementen krijgen hun verbinding via T.S. Eliot:  Sim is op bezoek bij juffrouw Erith, zij bewoont een buurhuis van de praktisch leegstaande woning in Engeland van de vader van Sim, waar hij langs gaat om wat papieren voor zijn vader te zoeken. De ringband die hij zocht blijkt uit twee delen te bestaan, ‘Twee Duetten’.

‘Hm, ik snap het,’ zie juffrouwe Erith. ‘De helft van Eliot.’
‘De helft van Eliot?’
‘T.S. Eliot. Die ken je toch wel?’
‘Ja, natuurlijk,’ zei ik behoedzaam. Om helemaal zeker te zijn dat ik het over dezelfde persoon had, voegde ik eraan toe: ‘Hij heeft toch Cats geschreven?’
‘Zijn beroemdste gedichten zijn de Vier Kwartetten,’ zei ze. ‘Heb je die nooit gelezen?’
Ik schudde mijn hoofd. ‘Waar gaan ze over?’
Ze lachte. ‘Om daar achter te komen, moet je ze lezen! Ze gaan over de tijd, herinneringen, dat soort dingen. En ze draaien allemaal om de vier elementen – lucht, aarde, vuur en water.’

Nu moet ik zeggen dat het werk van T.S. Eliot ook een hiaat in mijn literaire kennis. Ik weet welke plaats hij inneemt binnen de poëzie maar ik ken het werk niet, en benieuwd of er meer lijnen tussen de hoofdstukken rondom de elementen en de poëzie van Eliot te vinden zijn. Wie weet ga ik daar nog eens op puzzelen. Of is er een grrl die hier al een antwoord op heeft?

Op pagina 304 een citaat van Eliot

Tegenwoordige tijd en verleden tijd
Zijn misschien beide tegenwoordig in te toekomst.
En toekomstige tijd is in het verleden begrepen.
Als alle tijd eeuwig tegenwoordig is,
Is alle tijd aflosbaar.

Geïnteresseerd de verwijzing naar T.S. Eliot bekeken. Wie van jullie heeft een omschrijving voorhanden voor dat 'aflosbaar' in de laatste regel?
aflosbaar=inwisselbaar ?

Ik lees het als een vandaag waarvan je niet zeker weet of het vandaag vorig jaar of misschien wel volgend jaar is. Maar toch sluit het aan in een chronologische tijd. Inwisselbaar past voor mij.

Nog even over Eliot. Daar ben ik ook geen kenner van moet ik tot mijn spijt zeggen. Maar ik heb wél de Engelse versie opgezocht in mijn exemplaar van Maxwell Sim en daar staat, op p. 248 het volgende:

Time present and time past
Are both perhaps present in time future,
And time future contained in time past.
If all time is eternally present
All time is unredeemable.

Dit heeft zoveel meer nuances dan de vertaling, die ik nogal letterlijk vind. Vooral de dubbele betekenis van present in de vierde regel (zowel "huidig" als "aanwezig" is mogelijk) vind ik prachtig. Unredeemable vind ik met google translate als: onherstelbaar, onverbeterlijk. Waarbij het eerste me een mooiere vertaling lijkt dan het tweede.
Dat onherstelbare van de tijd past ook mooi bij je beschrijving van de schelmenroman, waarbij ik met name naar je Picaro-stukje verwijs :-) [zie hieronder]

Kan unredeemable niet zoiets betekenen als ''niet ongedaan te maken''? Als tijd niet beperkt blijft tot het moment kan niets gewist worden, niets kan ongedaan worden gemaakt.

Mijn gedachte erbij was dat we niet terug kunnen gaan in de tijd, in die zin de tijd niet kunnen terugkrijgen. Wat voorbij is is voorbij. Tijd gaat maar één kant op. Zie ook een artikel uit 1908:
In The Unreality of Time (1908), the work for which he is best known today, McTaggart argued that our perception of time is an illusion[1], and that time itself is merely ideal.
Ik ben geneigd het ook zo te zien, tijd als een menselijke manier om de wereld te ervaren.

In Wikipedia staat ook iets over T.S. Eliot's ideeën over het begrip tijd:
Time is depicted as a binding force that prevents mankind from transcending the boundaries of the material world and hinders them from finding redemption.
Waarbij ik begrijp dat 'them' de mensen zijn, en niet 'the boundaries'? Voor verwijswoord naar 'mankind' zou ik 'him' verwachten?

Eliot was een religieuze man, en redeemable heeft connotaties van de verlossing van de mensheid door de dood en het offer van Jezus.

En over de betekenis van het citaat van Eliot op p. 248. Ik vind dat zowel 'tegenwoordig' als 'present' een mooie dubbele betekenis hebben, maar het woord 'aflosbaar' in de Nederlandse vertaling kan ik niet plaatsen.  Mijn prisma woordenboekje geeft hier ook 'niet meer goed te maken' als betekenis, en 'onherstelbaar' bij irredeemable, zodat ik het meer lees als 'er valt niets aan te veranderen'. Het 'onverbeterlijk' dat google volgens Else geeft, zou mij dus passender lijken.

DE VIER ELEMENTEN EN DE NATUURRELIGIE
Mijn eerste gedachten bij de elementen hoofdstukken stonden in verbinding met het niet waarmaken van je dromen. In water het zeemansgraf. Aarde, een graf van brandnetels. Toen verwachte ik dat vuur een relatie met crematie zou krijgen, en was benieuwd hoe dit bij lucht vorm zou krijgen, maar die vlieger ging dus niet op.
In het hoofdstuk lucht is toch nog een verwijzing naar de natuurreligie, Witchcraft Today van Gerald Gardner wordt genoemd, en jeugdvriend van de vader van Sim hield zich bezig met de beoefening van de wat duistere kant van de wicca.
De elementen worden binnen natuurreligies en daarbij behorend ook de wicca gebruikt bij ritueel werk. De jeugdvriend van de vader van Sim heeft naar zijn zeggen zwarte magie gebruikt waardoor zijn zuster de
miskraam kreeg, hij vervloekte haar omdat zij geen geld wilde lenen voor de reis hij en vader Sim wilde maken.
Maar dit is een referentie naar de duistere kant. Dit is niet zoals gewone mensen die een natuurreligie aanhangen met de energieën werken.

EEN SCHELMENROMAN OF NIET?
Een ander dingetje waar ik benieuwd naar was; op de achterflap wordt De afschuwelijke eenzaamheid van Maxwell Sim een ‘sprankelende schelmenroman voor de eenentwintigste eeuw’ genoemd. Mijn associatie bij een schelmenroman is iets in de trant van een kwajongensboek, en dat vind ik niet passen. Ik sla de lexicon van literaire termen (H. van Gorp) er op na en kom uit bij de Picareske  roman (Sp. Picaro = schelm).

“Verhaalgenre uit de zestiende- en zeventiende-eeuwse Spaanse literatuur met bloeitijd tussen 1600 en 1620. De picaro is een sociale verschoppeling (antiheld) die inde ik vorm vertelt hoe zij hij zich door allerlei lastige situaties heen met slimme streken, meestal ten koste van zijn meesters in leven wist te houden. Opvallend in deze verhalen is de afwezigheid van het voor het romangenre zo typische liefdesthema. De aandacht gaat grotendeels naar de sociale situatie zoals die door de picaro gezien en beleefd wordt aan de zelfkant van de maatschappij. Toch kan men niet van sociaal protest spreken: de picaro verzet zich immers niet tegen zijn toestand; hij probeert alleen zich er zo goed mogelijk doorheen te slaan. De verhaasltructuur
is duidelijk episodisch en kent een open einde. De verteltoon is meestal mild-humoristisch.”

De slimme streken zie ik niet terug, en ik vind wel degelijk dat er een liefdesthema door dit boek loopt, al zijn het allemaal relaties en liefdes die hun weg niet hebben kunnen vinden. De overige beschrijving is wat mij betreft zeker op zijn plaats.

Ik denk dat de term 'picaresque' alleen met de episodische vorm van vertellen te maken heeft, Tijl Uilenspiegel is geloof ik in de ned letterkunde het voorbeeld? Het heeft imo weinig met kwajongensstreken te maken?

WAT VONDEN WE
Dit is een aardig boek en zo vaardig geschreven!

Geweldig boek!

Jonathan Coe, De afschuwelijke eenzaamheid van Maxwell Sim. Ons meimaandboek. Het neemt me mee.

Heerlijk boek.

Bitterzoet. Het is een boek dat naarmate je verder leest steeds meer aan betekenis wint maar ook eerder gevonden betekenissen doet veranderen.

Laat ik besluiten met dat ik het een heerlijk boek vond om te lezen, ook al ben ik hier niet op het verhaal zelf ingegaan, in de aanbeveling stond hierover al een mooie weergave.

Ik vond het boek er eentje om lekker vlot door te lezen. Het verhaal was leuk, hoewel ik Maxwell niet zo geweldig vond. Maar toch wilde ik graag dat alles voor hem goed afliep. En dat deed het ook wel, een beetje.

Het begin van dit boek sprak me niet aan, ik vond het te macho, te 'kijk nu eens hoe grappig ik vertel over hoe slecht het met me gaat', te oppervlakkig. Omdat andere boekgrrls er nogal enthousiast over leken, heb ik toch doorgelezen, en daar ben ik blij om want uiteindelijk werd dit beslist een beter dan gemiddeld goed boek. Het is goed geschreven en werkelijk uitstekend in elkaar gezet, 'gecomponeerd'. En hoewel ik dat laatste niet per se het belangrijkste aspect van een boek vind, is het wel een groot pluspunt als het de schrijver goed lukt van zijn boek een geheel te maken waarbij aan het eind alle (nou ja, vele) puzzelstukjes in elkaar blijken te passen. Zonder jullie zou ik het boek waarschijnlijk al vrij snel hebben weggelegd. Het boek wordt zelfs steeds beter, naarmate ik er langer over nadenk.

Origineel boek dat me vooral door de aparte aanpak geboeid heeft.

Ik heb verder geen geëzelsoorde stukjes met bewaarbare tekst (geleend boek) en eerlijk gezegd was er niet al te veel opzettelijk-mooischrijverij aanwezig dus dat is deze keer niet erg. Het verhaal was erg strak in elkaar gezet, de karakters waren geloofwaardig, de schrijfstijl was vlot, de spanningsboog vloeide vanuit de karakters (ik bedoel hiermee, em, het was niet opzettelijk opgeplakt van buitenaf, er was niet een storende kunstmatige plot die alles overheerst).

Ik vond het een van de beste boeken die ik dit jaar in handen heb gehad en wil nu zeker meer van deze schrijver lezen. Ik had nooit van hem gehoord en eerlijk gezegd raak ik een beetje in de war van al die schrijvende Jonathans  van de laatste tijd. Frantzen vond ik maar niets, Saffron Foer las ik wel graag (oja, dat was een andere memorabel goed boek van dit jaar, da’s waar ook). Coe (zal hij familie zijn van Sebastian misschien?) mag van mij ook op mijn lijst aanbevelenswaardige schrijvers komen.

Op zee van Heijmans is, net als The terrible privacy of Maxwell Sim van Jonathan Coe, dat ik een paar maanden geleden las, geïnspireerd op Donald Crowhurst, een zeezeiler die eind jaren '60 een solo-zeilreis rond de wereld veinsde (hij lag in werkelijkheid stil te dobberen op de Atlantische Oceaan) en daarvan compleet doordraaide. De verwijzingen die Heijmans naar Donald Crowhurst maakt zijn veel directer dan die Coe: de hoofdpersoon die Donald heet, die solozeiler is en waar overduidelijk een steekje aan los is. Dat maakt het eind net iets minder verrassend dan dat van Coe. Wat beide schrijvers voor de lezer uitermate goed invoelbaar maken is dat een mens in eenzaamheid tot erg rare dingen in staat is.

CITATEN
Ik heb nu al spijt dat ik niet wat citaten heb genoteerd, want ik herinner me nog wel dat ik een paar keer glimlachend instemmend zat te knikken bij zinnen, maar welke waren dat nou? Geen idee, maar dank aan de tipgevers. Ik vermaak me er erg mee.

“Privacy bestond niet meer. We waren nooit meer alleen. Dat zou eigenlijk een troostende gedachte moeten zijn – ik had de afgelopen maanden genoeg eenzaamheid gekend, meer dan genoeg – maar toch voelde
het niet zo.”

EN, ONDER EEN VERKLAPPER:  WAT VONDEN WE VAN HET EIND

V

E

R

K

L

A

P

P

E

R

Waar ik wel benieuwd naar ben; Wat vonden jullie de 'truc' die Coe aan het einde toepaste? Mooi of een tegenvaller? Voor mij was het toch wel een beetje het laatste.

Het slot is een verrassende manoeuvre waarvan ik nog niet weet of ik die waardeer. Het boek wordt opeens een 'verhaal' terwijl ik het, zoals dat lekker is in een goed boek, als werkelijkheid beleefde. Wetend natuurlijk dat dit een illusie was, maar wel een prettige.

Maxwell eindigt naakt, beschonken en onderkoeld in de Schotse Hooglanden in zijn auto. De cirkel lijkt rond. Grappig genoeg gaat het boek daarna verder. En lijkt het op een Gelukkig Einde uit te lopen. Tot de schrijver zichzelf ten tonele voert. Eigenlijk gemeen, maar ook wel weer een originele interventie.

De eindtruc van Coe was in mijn visie een koude douche.  Plof, daar stond je weer op de aarde (bij het tekenen van mandala's is het vierkant trouwens het symbool voor aarde).

Het einde vond ik wel raar. Alsof je een ballon leeg laat lopen. Floep: daaag, Maxwell! Dat deed het hele verhaal weer teniet. Op zich is het een leuk idee, maar ik vond het zonde van het verhaal dat het zo afliep. Toch vond ik het een prachtig  boek!

De hoofdpersoon bestaat net zo hard als ieder ander personage in een boek en dit einde heeft niets te maken met het verhaal alleen met een vreemde opvatting van verteltechniek. De schrijver komt er voor uit dat Maxwell maar een personage is, wat een open deur is , want natuurlijk wéten we dat best, alleen wil je dat niet beseffen zolang je in het verhaal zit. Als echte lezer beleef je een boek zolang je het leest als werkelijkheid, daar wil je niet voor je het dichtslaat uitgegooid worden. En dat doet hij lekker toch. Nou ja.
Eigenlijk een onbelangrijk detail.

Nou wordt het interessant , want ik heb het boek maar gekocht vandaag...en nu weet ik dus, dank zij Mart dat de hoofdpersoon niet "bestaat " maar in de Droste situatie is beland. ;-) Nou is dat verder niet erg, want dan zal ik de eerste zijn die het leest en het einde kent. Ik ga dit boek dus met andere ogen lezen, en dat levert misschien toch weer een ander oordeel op.

Even rondkijkend op Internet bij de term postmodernisme kwam ik inderdaad tegen dat (kort door de bocht samengevat) een postmodernistische schrijver soms de wereld die in het boek beschreven wordt expliciet als fictieve wereld voorstelt. En dat is wat er gebeurt op het eind van het boek van Coe.

Ik ben wel benieuwd wat Coe zelf over daarover zegt en ben gaan googlen en daar kwam ik dit tegen
“The Terrible Privacy of Maxwell Sim has the usual supply of comic set pieces, but also has an audacious conclusion that, by means of an authorial appearance, "pulls the rug from under the reader", in Coe's words – and which is in some ways a return to the experimentalism of his first novel. His American publishers didn't like it, and it's proved divisive among early readers and reviewers. "I don't see the last chapter as being anything other than making explicit what the reader, the writer and the characters go through when a book comes to an end anyway," Coe reflects. "A train of thought that started with my work on the BS Johnson biography was how much we ask from literature, and can it deliver . . . What I'm doing is gesturing explicitly towards the real world out there and saying: 'this is fiction, that's real life, don't get the two confused.”

Ik vind de omschrijving "pulls the rug from under the reader" helemaal kloppen. En het is een leuke grap, maar ik kon het niet erg waarderen. Natúúrlijk weet ik dat het boek fictie is, daar hoef ik niet op gewezen te worden. Maar ik had het leuk gevonden als Maxwell Sim als fictioneel personage ook na het lezen van het boek nog bleef bestaan. Zodat je kunt bedenken wat Maxwell's volgende stap is, een beetje doorfilosoferen over het boek. Tja, dat is me wel ontnomen door zo'n einde!

Helemaal mee eens Judith, al ben ik niet zo verontwaardigd, ik vond jammer dat een verhaal waarvan ik echt zat te genieten zo eindigde,  meer teleurgesteld dat het einde het voorafgaande plezier tempert . Eerst reactie was dat ik me wat belazerd voelde, maar later dacht ik ook: ik heb zoveel bladzijden met heel veel plezier gelezen dat wil ik ook vasthouden, niet alleen dat rare einde, ik snap ook zonder daar op gewezen te worden dat Maxwell een romanfiguur is.

Ik vond het einde - voor de verandering - verrassend en grappig

Nou, dat had ik ook wel, Janneke. Op mijn blog heb ik het toch nog 5 (van de 5) sterren gegeven. Het einde neemt niet weg dat de rest van het boek wel heel goed was.

Verder viel me op dat jullie niet zo gecharmeerd waren van de 'truc' die Coe toepast aan het eind van het boek, terwijl zo'n einde aan een boek mij meestal wel aanspreekt.

Aan het eind geeft Jonathan Coe namelijk een vergelijkbare draai aan het verhaal als Jostein Gaarder deed in De wereld van Sofie en als Zoran Zivkovic deed in Het laatste boek. Coe doet het helaas wat minder subtiel dan Gaarder en Zivkovic, hij spelt het wat mij betreft te veel uit. Ervan uitgaande dat een goede lezer aan een half woord genoeg heeft, had het boek wat mij betreft op p. 335 kunnen eindigen, als Maxwell aan een schrijver die hij ontmoet vraagt waar hij zijn ideeën voor boeken vandaan haalt, en zegt "'Well, what about this book that you're just finishing at the moment?'". Zeker voor iemand die Het laatste boek heeft gelezen, zegt deze vraag meer dan genoeg, maar Coe gaat vervolgens toch nog vier bladzijden door met uitleg. Een beetje jammer, want, zoals gezegd, hij spelt het teveel uit en laat de lezer dus te weinig ruimte voor eigen invulling.

Toch vind ik een einde als dit aan een boek wel iets hebben, en bij dit boek is het ook passend, het komt niet uit de lucht vallen. Al eerder in het boek wordt je er als lezer immers op gewezen dat het verhaal 'maar' fictie is, namelijk als Maxwell bij Alison op bezoek is. Hij beschrijft hoe dat bezoek afloopt en waar het toe leidt: een happy ending. Maar: 'No, none of it is true, but do you know what, I think I'm finally beginning to get the hang of this writing business." (p. 242). Maxwell's bezoek bij Alison is helemaal niet zo afgelopen als hij zojuist heeft verteld, maar anders (unhappy).

Dan realiseer je je als lezer natuurlijk onmiddellijk - dat gold althans voor mij ;-) - dat niet alleen het gelukkige einde verzonnen is, maar ook het ongelukkige. Het hele boek, en ook de hele Maxwell Sim, is immers verzonnen door Coe... Dat brengt mee dat de vingerklik van de schrijver aan het eind van het boek het geheel mooi rond maakt, al had dat wat mij betreft net zo goed - of eigenlijk beter - gegolden als het boek was geëindigd op p. 335 ;-)

Een geweldig verslag en je toevoegingen aan de discussie over het einde ben ik erg blij mee, je weet te verwoorden (en te onderbouwen met citaten uit de rest van het boek) waarom ik het dus wel een passend eind vond. Zo, en dat helemaal zonder verklappers :-D

Ik vond dat ‘brutale’ einde juist heerlijk – ik houd van dat soort ‘trucjes’.

Samenvatting gemaakt door
Else, februari 2013