Orlando Figes: De Fluisteraars. Leven onder Stalin



In deze tijden waarin Poetin de negatieve kritieken op het
Stalinistische regime poogt af te zwakken en een groot percentage van
de Russen melancholisch terug verlangt naar aspecten van het
communisme is Fluisteraars een boek die mensen tot nadenken en inkeer
zou moeten doen leiden. Het boek laat aan de hand van een grote
hoeveelheid bronnen zoals brieven, dagboeken en interviews zien wat
voor impact het regime van Stalin had op de persoonlijke levens van
zijn onderdanen. Het boek vertelt het leven van de Russen in de
huiskamersfeer en hoe Stalins schrikbewind vat kreeg op hun gedachten
en gevoelens. In een samenleving waarin iedereen voor een simpele
verspreking naar de Goelag kon worden gestuurd leerden mensen een
dubbelleven te leiden. Hun meningen en overtuigingen die niet in
overeenstemming waren met het regime hielden ze verborgen, niet
alleen voor buren, maar ook voor hun kinderen en partners. Zo leerden
zij te `fluisteren´ uit angst om gehoord en verklikt te worden, maar
ook om te verklikken.

Het boek begint met ervaringen van kinderen van 1917, waarin naar
voren komt hoe het traditionele gezin ondergeschikt werd geacht aan
de bolsjewistische idealen. Van je kind houden werd gezien als een
egoïstische liefde die zou leiden tot het opvoeden van egoïstische
kinderen. Er mocht geen onderscheid gemaakt worden tussen privé- en
publiek leven.

`Wie onderscheid blijft maken tussen een privé-leven
en een publiek leven, zal vroeg of laat de communistische zaak verraden,´

verkondigde Lenin's vrouw Nadezjda Kroepskaja. Het
ideaalbeeld van `de nieuwe mens´ was iemand die volledig toegewijd
was aan de communistische idealen. Ouders werkten daarom dag en nacht
voor de partij en zagen elkaar en hun kinderen nauwelijks.
In de hoofdstukken erna blijkt hoe de hele samenleving in de greep
was van staatsterreur. Één verkeerde beslissing kon een hele familie
vernietigen, maar tegelijkertijd een andere hogerop helpen. Zelfs een
`staatsvijand´ zoals Naftali Frenkel, die gevangen zat wegens
smokkel, kon hogerop komen: hij schreef een plan om het
gevangenisstelsel economisch meer rendabel te maken en werd
vrijgelaten om zijn plannen uit te voeren. Veel mensen kwamen uit een
verkeerde sociale klasse, waarbij de hele familie bestempeld werd als
volksvijand. Deze stempel had grote gevolgen voor ieder lid van het
gezin: het was bijvoorbeeld onmogelijk hoger onderwijs te volgen en
een goede baan te krijgen. Bovendien moesten zij altijd uitkijken
niet te veel op te vallen. Velen verzwegen daarom hun achtergrond
zelfs voor hun partner en kinderen, zodat het gezin niet in
moeilijkheden zou komen. Sommige ouders moedigden hun kinderen zelfs
aan om hen te verraden, zodat zij een betere toekomst zouden kennen.

Orlando Figes beschrijft de tragedie van het Russische volk met veel
levendigheid. Het boek sleept je mee in de dreigende en vaak
dramatische sfeer van het Stalinisme, wat een gouden toekomst
beloofde, maar uiteindelijk voornamelijk terreur zaaide. Het is een
aangrijpend verhaal van mensen die in een onmogelijke tijd overeind
moesten zien te blijven en tevens een waarschuwing voor Poetin
aanhangers die meegesleurd worden in zijn pro-Stalinistische
propaganda.
 


Karo
april 2008

 


Oorspronkelijke titel:
The Whisperers. Private life in Stalin´s Russia.

Vertaling: Toon Dohmen

Uitgeverij Nieuw Amsterdam, 2007
773 blz.

Poetin
Stalin
Goelag

 

 

 

 

 

 

 


Lenin
Nadezjda Kroepskaja


(...) Naftali Frenkel of the secret police, were instrumental in the creation of the slave labor system in which 200,000 workers died during one project alone

 

 

 

 

 

Orlando Figes is hoogleraar Geschiedenis aan Birkbeck College, University of London. Hij is geboren in 1959 in Londen en studeerde in 1982 cum laude af in Cambridge.

Boekgrrls

Laatste keer bijgewerkt: 16/04/08  Eisjen