J. Bernlef: De pianoman



Spreken is zilver
Zwijgen is goud
zegt het spreekwoord.
Dat het niet altijd opgaat bewijst dit verhaal.

In Engeland is een jongen gevonden, "hij kwam uit de zee gelopen"
vertelt de politie. De jongen kan niet praten en niemand weet wat ze
met hem aan moeten. Hij wordt ondergebracht in 'the madhouse' en de
psychiater komt tot de conclusie dat de jongen een shock heeft. Het
enige wat hij doet is piano spelen.
De kranten staan bol met berichten over de geheimzinnige, niet
sprekende pianoman. Foto's gaan de wereld over en volgens de een is
het een Zweed, volgens de ander een Tsjech enz. maar één iemand
herkent hem echt en zij gaat hem halen...

Het leven van de pianoman, voorafgaande aan de aankomst in Engeland,
wordt in dit boekje uit de doeken gedaan. Degene die hem op komt halen
speelt een belangrijke rol in zijn zwijgzame leven.

Het is een verhaal over de onmacht om gevoelens te uiten en wat voor
gevolgen dat kan hebben.
De pianoman worstelt met zijn innerlijke gedachten, hij weet dat er
iets moet veranderen, hij moet een beslissing nemen...
"Maar ergens van binnen gebeurde iets met hem. Alsof hij zich
langzamerhand bewust werd dat er een uitweg moest zijn
In het begin was het niet meer geweest dan een nauwe spleet waar een
aarzelend licht doorheen sijpelde, maar toen op een dag, zag hij een
werkelijke doorgang. Het was alsof het land om hem heen langzaam week,
plaats voor hem maakte. Hij voelde zich niet langer ondergeschikt;
niet aan het land, niet aan de mensen."
Opvallend is dat Bernlef het 'zilvermeisje' opvoert. Het sprékende
zilvermeisje dat echter beweginloos haar geld verdient. De pianoman is
de goud?blonde niet sprekende man die juist wel in beweging komt.
Het begin van het verhaal is fascinerend, nadat de pianoman 'uit zee
is komen lopen' zakt het een beetje in. Je leest dan meer wat al in de
kranten heeft gestaan. Gelukkig maakt het eind weer alles goed.
Een prettig leesbaar boekenweekgeschenk.

Dettie

 

Heb het boekje uit, niet in de trein maar tussen de (thuis) bedrijven
door op de sofa. Ben het helemaal met Dettie eens, het zakt inderdaad wat in, hoewel de vaart er in het begin goed in zat. Goeie recensie trouwens Dettie!

Een piepklein minpuntje daarin was dat één detail volgens mij écht niet
klopte:
als Thomas in het madhouse is beland staat er dat men in zijn kleding geen
merkjes heeft gevonden. Maar Thomas heeft toch nooit aanleiding gehad om die
merkjes eruit te knippen? Hm, jammer. Maar ja, anders was men er allicht
iets sneller achter gekomen dat het hier om een Hollander ging, en dan had
de 'intrige' waarschijnlijk een stuk korter geduurd ;-) (monalisa)

Maar uit de meeste Europese maat- en wasmerken kun je toch alleen afleiden
dat de kleding in Europa gekocht moet zijn? Hoe dan ook is het merkwaardig,
inderdaad, dat er geen merkjes in de kleding zouden zitten.

Ik bleef een beetje zitten met het feit dat Thomas een paspoort had in
plaats van een identiteitskaart. Het verhaal speelt in deze tijd, dat hij
een identiteitsbewijs bezit is plausibel. Maar dat gezin, op die plek, in
die omstandigheden, zou dat voor een paspoort hebben gekozen als er ook een
goedkopere kaart bestaat? Voor het verhaal maakt het niet uit, met een kaart
had hij ook naar Frankrijk en Engeland gekund. Ach ja, waar een mens zich al
niet druk om kan maken ;-)
 

> Een prettig leesbaar boekenweekgeschenk.

Dit ben ik helemaal met je eens, Dettie. Ik las het boekje gisteren in de
trein en was aangenaam verrast. Aan de ene kant omdat ik niet echt
hooggestemde verwachtingen had, ik wist eigenlijk niet of ik Bernlef wel een
goede schrijver zou vinden (ik heb uiteraard wel zijn Hersenschimmen gelezen
en vond dat indrukwekkend, maar of dat 'm louter in het onderwerp zat of ook
te maken had met zijn schrijfstijl weet ik gewoon niet meer). Aan de andere
kant omdat ik de laatste jaren een beetje de indruk had dat schrijvers aan
een boekenweekgeschenk niet echt hun beste kruit verschieten. Dus viel de
pianoman mee: ik vond de stijl sober en helder, de fysieke en sociale
achtergrond van Thomas werd in weinig tekst heel krachtig geschetst, net als
de manier waarop de juf en de meester naar hem kijken. Het avontuur dat
Thomas opzoekt vond ik daardoor best plausibel worden.
En het verhaal dat Bernlef zo bij elkaar heeft bedacht om te verklaren hoe
het nou allemaal zo kon komen met die pianoman vond ik mooi gevonden (ik
neem tenminste aan dat het verhaal een verzinsel van Bernlef is, ik heb de
berichten hoe het uiteindelijk zat men de man indertijd niet gevolgd). Een
piepklein minpuntje daarin was dat één detail volgens mij écht niet klopte:
als Thomas in het madhouse is beland staat er dat men in zijn kleding geen
merkjes heeft gevonden. Maar Thomas heeft toch nooit aanleiding gehad om die
merkjes eruit te knippen? Hm, jammer. Maar ja, anders was men er allicht
iets sneller achter gekomen dat het hier om een Hollander ging, en dan had
de 'intrige' waarschijnlijk een stuk korter geduurd ;-)

> Opvallend is dat Bernlef het 'zilvermeisje' opvoert. Het sprékende
> zilvermeisje dat echter beweginloos haar geld verdient. De pianoman is
> de goud?blonde niet sprekende man die juist wel in beweging komt.

Ja, grappige tegenstelling en leuk dat 'zo'n type' nu in een verhaal wordt
opgevoerd. En mooi hoe Bernlef het ontstaan van het contact beschrijft: door
haar act is het zilvermeisje "eindelijk een rustpunt" in het na het
overzichtelijke leven op de terp wel heelerg drukke Amsterdam.
De manier waarop het meisje Thomas in Engeland liet zitten vond ik trouwens
wel een beetje onverwacht, ik had haar tevoren toch niet zó 'slecht'
ingeschat.

> Het begin van het verhaal is fascinerend, nadat de pianoman 'uit zee
> is komen lopen' zakt het een beetje in. Je leest dan meer wat al in de
> kranten heeft gestaan.

Van dat inzakken had ik niet zo'n last. Omdat ik indertijd het nieuws over
de pianoman niet goed gevolgd heb was dit gedeelte voor mij geen herhaling.
Ik vond het wel mooi om te lezen hoe de media met de details op de loop gaan
(Thomas kon maar zeer beperkt pianospelen), dat leek me zeer realistisch.

> Gelukkig maakt het eind weer alles goed.

Ja, mooi, een wijze les heeft Thomas geleerd: "je wordt lichter als je
praat".

monalisa

 

>> Ik bleef een beetje zitten met het feit dat Thomas een paspoort had in
>> plaats van een identiteitskaart. Het verhaal speelt in deze tijd, dat hij
>> een identiteitsbewijs bezit is plausibel. Maar dat gezin, op die plek, in
>> die omstandigheden, zou dat voor een paspoort hebben gekozen als er ook
>> een goedkopere kaart bestaat? Voor het verhaal maakt het niet uit, met
>> een kaart had hij ook naar Frankrijk en Engeland gekund.
>
> Viel mij ook op, inderdaad niet logisch. En 't zal je hobby zijn maar
> zijn, he, op slakken zout leggen ;-) (monalisa)

Ik vind het meer een lastige eigenschap ;-) Dan lees ik zoiets en hup, het
wil mijn hoofd niet meer uit. Zit ik me steeds maar voor te stellen hoe het
verkrijgen van dat paspoort in zijn werk zal zijn gegaan. Terwijl Bernlef er
waarschijnlijk helemaal niet aan gedacht heeft dat er tegenwoordig ook een
goedkoper alternatief is :-)

>> Viel mij ook op, inderdaad niet logisch. En 't zal je hobby zijn maar
>> zijn, he, op slakken zout leggen ;-) (monalisa)

> Ik vind het meer een lastige eigenschap ;-) Dan lees ik zoiets en hup, het
> wil mijn hoofd niet meer uit. Zit ik me steeds maar voor te stellen hoe
> het verkrijgen van dat paspoort in zijn werk zal zijn gegaan. Terwijl
> Bernlef er waarschijnlijk helemaal niet aan gedacht heeft dat er
> tegenwoordig ook een goedkoper alternatief is :-)

LOL, zoveel last heb ik er gelukkig niet van. Je merkte het al: over de
merkjes had ik verder helemaal niet nagedacht (maar heb na jouw mail wel
even de merkjes in m'n eigen kleding gecontroleerd, en je had gelijk ;-)).
En n.a.v. je mail dacht ik ook nog even door over dat paspoort. Misschien
gaf Bernlef Thomas wel expres zo'n ding, omdat daarmee aan zijn vertrek
helemaal geen grenzen worden gesteld. Of omdat die stugge noorderlingen
niets willen weten van zo'n nieuwigheid als een identiteitskaart: gaan ze je
op vertoon van zo'n lullig pasje wel écht doorlaten bij de grens (ik heb dat
zelf meermalen gedacht toen ik er voor het eerst mee op reis ging, moest me
bedwingen om niet voor de zekerheid óók m'n paspoort mee te nemen ;-))
Ik heb gisteren een stukje van een interview met Bernlef gehoord bij Het
Gesprek, maar helaas, over dit punt ging het niet...
Groetjes,
monalisa


ISBN 9789059650626 hardcover, 89 pagina's, een uitgave van Stichting
CPBN, productie Querido
 

Boekgrrls

Laatste keer bijgewerkt: 19/03/08  Eisjen