Slaughterhouse-Five van Kurt Vonnegut is een boek dat bekend staat
als getuigenverslag van het bombardement van Dresden (1945), dat
Vonnegut als krijgsgevangene persoonlijk meemaakte. Ik begon er met
enige
terughoudendheid aan, in de verwachting dat het een zwaar verhaal zou
worden - wat wil je met zo'n titel? Maar dat bleek wel even anders. Want
ik had niet verwacht dat het oorlogsverhaal zou worden afgewisseld met
tijdreizen en ontvoering van hoofdpersoon Billy Pilgrim naar de planeet
Tralfamadore..!
Het effect was (bij mij) dat het verhaal me niet erg raakte; het zat me
niet zo op de huid als bijv. Eens was ik een mens van Primo Levi. Nee,
door zijn vorm creëert Slaughterhouse-Five juist afstand. Ik vroeg me
dus
onmiddellijk af waarom Kurt Vonnegut hiervoor heeft gekozen. Hij is
eigenlijk sciencefictionschrijver, dus misschien 'kon' hij niet anders?
Een voor de hand liggende verklaring is natuurlijk dat het onderwerp 'te
erg' is om direct mee om te gaan. Dat de schrijver zelf die afstand
nodig
heeft om het verhaal te kunnen vertellen en dat ook de lezer gunt. Want
maakt dit het gebeurde minder indrukwekkend? Nee! Je weet immers dat
Vonnegut uit de eerste hand vertelt. Als je even nadenkt over een
passage
als die waarin de krijgsgevangenen die het bombardement hebben overleefd
schuilkelders moeten ontruimen, dan kun je niet anders dan onder de
indruk zijn.
"There were hundreds of corpse mines operating by and by. They didn't
smell bad at first, were wax museums."
Al eerder is terloops voorbij gekomen dat de Dresdenaren er
'wasachtig' uitzagen door hun dieet van aardappels.
Doordat deze verklaring zo voor zich spreekt dacht ik eigenlijk dat het
niet waar zou zijn ;-) Maar Rianne hielp me aan een recent radio-
interview met Vonnegut (Front
Row) en daarin kwam de vorm van
Slaughterhouse-Five kort ter sprake. De interviewer stelde dat dit vaak
werd gedacht, mede omdat Vonnegut blijkbaar zoveel tijd nodig had gehad
om aan zijn boek te beginnen: pas 24 jaar na dato kwam het uit. De
schrijver bevestigde dat, maar ik had het gevoel dat hij niet echt de
kans kreeg er meer over te zeggen.
Door de gebeurtenissen van WO2 naast ontvoering door buitenaardse
wezens te plaatsen en dit te laten beleven door iemand die soms
opeens naar een andere tijd verdwijnt, wordt ook benadrukt hoe
ongelofelijk en absurd die oorlog eigenlijk was. En wordt het
tegelijk een soort mythisch verhaal met monsters en helden - of nee, er
zijn hier geen helden. Maar wel 'gewone stervelingen' die gevecht
leveren
tegen vèrstrekkende onmenselijke zaken.
In de introductie van Front Row werd Billy Pilgrim het alter ego van
Kurt
Vonnegut genoemd. Daar ben ik het niet mee eens. Het verhaal van Billy
wordt verteld door een schrijver die -net als Vonnegut zelf deed- een
oorlogsmaatje opzoekt om herinneringen op te halen. Tot twee maal toe
zegt die schrijver dat Billy hem op een bepaalde plek tegenkomt. Opnieuw
creëert Vonnegut hiermee afstand: hij is niet de hoofdpersoon, hij is
een
bijstander. Maar hij zegt daarmee ook 'let op, ik was erbij en zo is het
gegaan!'.
Al met al een boek dat tot nadenken stemt. Het leest zo makkelijk weg
dat
het bedrieglijk is, dat je denkt dat het jou niet raakt... Mispoes: het
speelt nog steeds door mijn hoofd en terugkijkend vind ik het een
ijzersterk verhaal. Ik zou er nog wel even over kunnen doorgaan ;-) Een
uitermate geschikt discussieboek voor alle IRL leesclubs lijkt me!
Maar tot slot alleen nog wat associaties met andere boeken. Dat Billy
Pilgrim soms opeens naar zijn eigen ik in een andere tijd verdwijnt deed
me sterk denken aan
The time traveller's wife van Audrey Niffenegger. Of
Billy dit echt meemaakt of dat het een vluchtmechanisme is zou
interessant zijn om te bediscussiëren. Net als zijn ontvoeringen: heeft
hij teveel sciencefiction gelezen toen hij in het sanatorium lag? Of is
hij 'gewoon' gek geworden in de oorlog?
In een andere mail schreef ik al dat ik afgelopen jaar (o.a.) ook
Extremely loud & incredibly clear van Jonathan Safran Foer las,
waarin het bombardement van Dresden eveneens een rol speelt. Aan het
eind
van het boek laat hoofdpersoon Oscar de terroristische aanslag op de
Twin
Towers in New York in omgekeerde volgorde afspelen. Ditzelfde gebeurt in
Slaughterhouse-Five! Toen ik dat tegen mijn partner zei wees hij me erop dat
Joost Zwagerman dat al schreef in het NRC. En zo zie je dat hedendaagse
schrijvers zich nu nog door Vonneguts klassieker laten inspireren,
daarnaar verwijzen.
Ik ben blij dat ik dit boek heb gelezen. Ik voel het als een
verrijking. En dat is dus het nut van mijn onzinnige challenge om dit
jaar 10 boeken te lezen met de getallen 0-9 in de titel: zonder deze
vreemde motivatie om een boek te pakken had Slaughterhouse-Five nog
jaren
ongelezen in de kast gestaan.
Chanou
(die het moeilijk vind om nog niet even door te gaan over de titel en
subtitel(s) en de tot vervelens toe terugkerende kreet "So it goes." and
so on...)
 Ik
heb Slaughterhouse-Five minstens 20 jaar geleden gelezen, en ik heb het
boek niet hier (in Frankrijk), maar wat ik herinner is dat ik aan dit
boek volkomen onvoorbereid begon, het was mijn eerste Kurt Vonnegut toen,
ik denk dat iemand het me aanraadde. Ik wist dus niks van Dresden, maar
ik herinner me wel dat dit boek zo veel indruk op me maakte dat ik toen
gelijk al zijn boeken ben gaan lezen. Wat me in het begin van het boek
direct greep was die opmerking van zijn vrouw over die onzinnige
kinderkruistocht zoals zij WO 2 zag, die herinner ik me nog. Ik heb de
escapades van Billy Pilgrim toen als vlucht uit de werkelijkheid gezien.
Ik wist toen niet dat hij het bombardement op Dresden zelf had
meegemaakt, dat begrijp ik nu uit jouw verhaal (zou je mij evt ook een
copietje van dat VK interview kunnen sturen ?) Later bleek dat Pilgrim
en Trafalmadore, (en ook Kilgore Trout) in meerdere van zijn boeken
voorkomen en ook constante herhalingen zoals 'so it goes' oid horen bij
zijn stijl. De onderwerpen die hij behandelt zijn over het algemeen
maatschappijkritisch en ik ben heel benieuwd naar zijn nieuwste boek,
want hij heeft jaren niet meer geschreven. Ik ben eind mei weer terug in
Nederland en zal dan weer eens in mijn boekenkast duiken, ik weet dat ik
het boek Galapagos ook goed vond, ik zal die beide weer eens herlezen,
ben benieuwd wat er nog klopt van wat er in mijn geheugen is blijven
hangen. Door Vonnegut ben ik wel altijd extra geinteresseerd geweest in
de gebeurtenissen in Dresden dat echt een hel geweest moet zijn. En die
lijnen naar het heden met Jonathan Safran Four waren mij ook opgevallen
(Audrey Niffenegger heb ik niet gelezen). Leuk om een keer over Kurt
Vonnegut van gedachten te wisselen.
> Wat me in het begin van het boek direct greep
was die
> opmerking van zijn vrouw over die onzinnige kinderkruistocht zoals zij
> WO 2 zag, die herinner ik me nog.
Ja en het boek _heeft_ dat dus ook als ondertitel, zoals de schrijver
beloofde, en is opgedragen aan die vrouw. Maar ik wilde mijn mail echt
niet langer maken :-)
> Later bleek dat Pilgrim en Trafalmadore, (en ook
Kilgore Trout) in > meerdere van zijn boeken voorkomen en ook constante
herhalingen > zoals 'so it > goes' oid horen bij zijn stijl.
Kijk, dat vind ik weer hartstikke leuk om te horen!
Chanou
|
Kurt Vonnegut
He is a combat infantry veteran and holds a Purple Heart. His
experiences as an advance scout with the U.S. 106th Infantry Division
during the Battle of the Bulge, and in particular his witnessing of the
bombing of Dresden, Germany, while a prisoner of war, would influence
much of his work. This event would also form the core of his most famous
work, Slaughterhouse-Five.
(Meer bij
Wikipedia)
Dresden werd meer dan eens verwoest:
In 1491 door een grote brand;
In 1760 door een beschieting met kanonnen tijdens de zevenjarige oorlog;
In 1849 door het onderdrukken van een opstand voor een grondwet, het
Dresdener oproer;
In 1945 door een massabombardement van de geallieerden in de nacht van
13 op 14 februari, waarbij ruim 35.000 doden vielen en 75.000 woningen
geheel werden vernietigd.
(Meer bij
Wikipedia)
|
