Wees een man en
vecht! Uw land heeft u nodig!
Na het bijzondere Arend en het huiveringwekkende De
Engelenmaker was ik razend nieuwsgierig naar deze nieuwe roman van de
Belgische schrijver Stefan Brijs. Een boek deze keer over de Eerste
Wereldoorlog waarin Nederland nog neutraal bleef, maar waar de
loopgravenoorlog in België en Frankrijk vele slachtoffers eiste.
Het thuisfront
Het eerste deel speelt zich af aan het thuisfront, in Post voor mevrouw
Bromley is dat de arbeiderswijk Hoxton in Londen. In mei 1914 zijn de
voorbereidingen voor de oorlog in volle gang, voorbereidingen die John
Patterson met afschuw vervullen. Het meest afschuwelijke is wel dat
zijn jeugdvriend Martin Bromley, de zoon van zijn zoogmoeder, die met
zijn zeventien jaar eigenlijk nog te jong is om uitgezonden te worden,
er alles aan doet om maar zo snel mogelijk deel te kunnen nemen aan de
oorlog en daarbij niet terug deinst voor geweld en bedrog.
Zijn vriend noemt hem een slappeling, maar de twee jaar oudere John wil
zijn droom om te gaan studeren niet opgeven en peinst er niet over om
zich te melden. Zodoende vertrekt Martin als soldaat naar het Europese
vasteland en blijft John achter bij zijn eigen vader in een met boeken
volgestouwd kelderappartement. Kort na het vertrekt van Martin ontmoet
John William Dunn een student Duits die zich fel afzet tegen het
patriottisme en het beeld dat de kranten schetsen van Duitsers en het
verloop van de oorlog in het algemeen. Pure propaganda vindt hij het en
de brieven die de ouders van gesneuvelde soldaten thuis bezorgd krijgen
-waarin iedereen een heldendood gestorven is- noemt hij misleidend.
Ondertussen gaat de oorlog maar door en krijgen John en met name
William het steeds moeilijker om zich te verweren tegen de grote druk
die op hen uitgeoefend wordt om zich te melden voor de heroïsche
strijd. John is dan ook danig uit het veld geslagen wanneer Mary
Bromley hem op straat een witte veer -het teken voor lafaard- geeft.
Thuis merkt hij dat zijn vader, die postbode is steeds stiller wordt
omdat het hem steeds moeilijker valt de brieven met het slechte nieuws
bij de mensen te bezorgen en hen daarmee alle hoop op een veilige
terugkeer van man, zoon of geliefde te ontnemen. Hij houdt zich liever
bezig met het categoriseren van zijn enorme boekenverzameling en deze
te beschermen tegen een eventuele luchtaanval.
Ook dat heeft zijn reden.
Het Westfront
Het tweede deel speelt zich af aan het Europese westfront in het jaar
1917. John heeft zich uiteindelijk toch aangemeld, maar niet omdat hij
plotseling door vaderlandsliefde overspoelt werd. Mevrouw Bromley heeft
hem bij zijn vertrek met klem gevraagd uit te zien naar Martin van wie
zij al lange tijd niet meer heeft gehoord. John weet wel beter, in zijn
ransel zit een nooit bezorgde brief van het ministerie van oorlog aan
mevrouw Bromley. John mag als bediende van luitenant Ashwell niet
mopperen, in vergelijking met veel van zijn kameraden heeft hij een
luizen baantje. Eén van zijn taken is het verzamelen en rondbrengen van
de post, zo treedt hij in zekere zin in de voetsporen van zijn vader.
Brieven van geliefden en familieleden zijn voor de soldaten de meest
welkome berichten en omgekeerd geldt dat ook. John, die eerst net als
William de misleidende brieven veroordeelde begrijpt steeds beter welke
troost zo'n brief kan geven en hij snapt ook meer van zijn vaders
beweegredenen om eindeloos te talmen met het bezorgen van sommige
brieven. Het soldatenleven zal niet zo makkelijk blijven, de
overbekende beelden van ploeterende soldaten door de onder gelopen
loopgraven en de vele doden die op de slagvelden zijn achtergebleven
trekken voorbij en ook John's peloton ontkomt niet aan de nodige
verliezen. Tijdens een kort verlof gaat John op reis om uit te zoeken
waar Martin gesneuveld is. De enige aanwijzing die hij heeft is een
ansichtkaart uit Poperinge, die Martin hem twee jaar eerder stuurde.
Daar aangekomen hoort hij een schokkend verhaal, een einde dat totaal
verbijsterd.
Verrassende invalshoek
In Post voor mevrouw Bromley
kiest Stefan Brijs voor een andere invalshoek dan de meeste boeken die
over de Eerste Wereldoorlog geschreven zijn. Dat hij vanuit het
perspectief van een Engelse soldaat schrijft is voor hem nooit een
vraag geweest. Het idee voor deze roman kreeg hij toen hij op de
Belgische TV een documentaire zag waarin een Engelse luitenant in de
loopgraven bezig was de brieven van zijn manschappen te censureren.
Toen hij daarna meer onderzoek deed stuitte hij op een aantal
interessante elementen waar hij nog nooit van gehoord had. Voor mij
stonden er ook een aantal verrassende zaken in. De betekenis van de
witte veer was mij totaal onbekend, dat in Londen pogroms tegen de
Duitsers waren wist ik niet en dat er een luchtaanval met een zeppelin
boven Londen heeft plaatsgevonden was ook nieuw voor mij.
Literaire elementen
Wat Post voor mevrouw Bromley ook zeer de moeite waard maakt is de
Engelse en Duitse literatuur die door het verhaal heen gevlochten
wordt. Zo heet de hond van de familie Bromley Shakespeare en worden op
aanraden van John twee jonge katertjes Milton en Keats genoemd. De
beelden en sfeer in het eerste deel doen sterkt aan de boeken van
Dickens denken, iets wat Brijs versterkt door een antiquair op Scrooge
te laten lijken. Verder staan er veel titels en citaten van bekende
Britse schrijvers
in het boek, met name de liefdespoëzie van Keats neemt een bijzonder
plaats in. Ook Goethe's Het lijden van de jonge Werther wordt min of
meer gekopieerd in John's onbeantwoorde liefde voor Mary. Dit alles
wordt heel naturel door het verhaal heen gevlochten, zonder dat het als
belerend overkomt.
Talbot House
Het in het boek genoemde Talbot House
in Poperinge, bestaat echt. Aalmoezenier Philip Clayton, probeerde daar
tijdens de oorlog een alternatief te bieden voor het 'liederlijke'
uitgaansleven dat Poperinge de soldaten tijdens hun verlof bood.
Tegenwoordig is het een museum waar tot halverwege de maand december
een tentoonstelling is met voorwerpen, documenten, foto's en verhalen
die Stefan Brijs hebben geïnspireerd tot het schrijven van dit
wondermooie boek.
 Janneke
|
Stefan Brijs
biografie
fragment
Talbot House
|
