Studiekeuze afhankelijk van
famlie
Menno Molenaar is arts en jurist in de zeventiende eeuw. Eigenlijk had
hij dominee moeten worden, maar dat sprak hem helemaal niet aan. Het
zag er niet naar uit dat hij zijn eigen zin kon gaan doen, omdat zijn
ooms zijn studie betalen en hij hen moet gehoorzamen. Zijn moeder
Catharina heeft zich na een
mesalliance met Menno’s vader, die helaas gestorven is, moeten buigen
voor haar halfbroers, die het geld hebben dat haar ontbreekt. Menno is
gedwongen hetzelfde te doen wil hij überhaupt studeren.
Wangedrag leidt tot verbanning
Maar Leiden is een stad waar de verlichting zich aandient.
Nieuwlichters, filosofen als Spinoza kruisen Menno’s pad, en in de
wetenschap dat zijn vader, een arts, geboeid was door de ideeën van
Descartes omarmt ook Menno diens gedachtegoed: God en natuur zijn
hetzelfde; de woorden van dominees zijn dan misschien net geen onzin,
zij spreken niet namens God.
Vanwege zijn moeder en de afhankelijkheid van zijn familie kan hij zijn
meningen niet uiten, maar als hij de kans krijgt zich te mengen in het
nachtleven van Leiden schroomt hij niet. Zijn wangedrag leidt tot
verbanning van het college.
Dubbelspion
Gelukkig voor hem ontmoet hij Henry Dixon, die zijn weldoener wordt en
bereid is zijn studie rechten en artsenij te betalen.
Natuurlijk staat daar het een en ander tegenover. Na zijn studie
bijvoorbeeld wordt Menno in dienst van raadspensionaris Johan de Witt
gemanoeuvreerd. Daar moet hij spioneren voor de oranjegezinde Dixon. De
Witt was natuurlijk staatsgezind, maar vanuit Engeland was er drang om
Willem van Oranje, zoon van de Engelse Maria Stuart, als stadhouder
benoemd te krijgen.
Ook de geschiedschrijver Lieuwe van Aitzema wil dat Menno aan hem
rapporteert over de daden van de Witt. Het leven als dubbelspion nekt
hem, hij voelt zich niet vrij. En dat terwijl de nieuwe denkers
vrijheid als het hoogste goed beschouwen.
Het lijkt onontkoombaar: het geheel leidt tot een dramatische
ontknoping.
De Nieuwe Wereld
Menno is vrij, maar tegelijk zal hij nooit vrij zijn.
De zeventiende eeuw was een onrustige tijd: Engeland en De Nederlanden
liggen in de clinch. Calvinisten en katholieken lagen elkaar in de weg;
en in de koloniën was ook het nodige rumoer. En het is de tijd van van
de Ruyter en Tromp.
Menno laat dit alles achter zich: hij reist naar de Nieuwe Wereld waar
het hem goed lijkt te gaan. Eindelijk krijgt hij de kans zijn idealen
waar te maken. Het tij lijkt zich te keren: hij ontmoet er zijn grote
liefde, en kan de arts zijn die hij wilde zijn. Maar natuurlijk nemen
kolonisten hun eigen normen en waarden gewoon mee naar de nieuwe
woonst. En zorgt de schrijfster
er persoonlijk voor dat zijn leven niet al te gezapig wordt.
Schrijfster als personage
Nelleke Noordervliet vertelt in dit boek over een roerige periode in de
geschiedenis, een tijd waarin de staat i. e. de politiek aan
verandering onderhevig was, de tijd waarin religie het leven van de
mens leidde, maar ook het verlichte denken zijn intrede deed, een tijd
waarin de wereld zich letterlijk en figuurlijk uitbreidde.
Dat kan nogal droge kost zijn, hetgeen Noordervliet ondervangen heeft
op twee manieren. Ze laat andere personages dan Menno hun verhaal
vertellen en wisselt de wat saaie maar noodzakelijke uitleg af met
vlotte dialogen, en gelukkig af en toe humor. Maar wat het meest opvalt
is het feit dat zij, de schrijfster anno nu, wandelt en praat met
Menno, de man uit de zeventiende
eeuw. Af en toe ‘vermomt’ ze zich als een ander personages, om het
verhaalen andere draai te geven, alsof zij zelf als schrijfster niet
almachtig zou zijn!
Geschiedenis vertellen blijft
fictie
Maar misschien is dat net het punt: het vertellen van geschiedenis kan
nooit puur zijn. Jazeker, we kennen de feiten, maar hoe kunnen wij
weten en begrijpen wat er in de mens omging? En is de mens niet
onderdeel van de geschiedenis? Met andere woorden: ook geschiedenis kan
niet anders verteld worden dan als fictie, gezien door de ogen die wij
er nu op richten. Zodat ook deze historische roman fictie is en blijft,
ondanks het optreden van historische figuren en ondanks controleerbare
feiten. Doordat de lezer niet ontkomt aan deze achterliggende gedachte
is het een belevenis om deze roman te lezen.
Marjo
|
Nelleke
Noordervliet
Voorpublicatie
Boektrailer
|
