Alma Mahler: ''Het is een vloek een meisje te zijn''



Dit dagboek van Alma Mahler loopt van 1898 - 1902, van haar negentiende tot haar drieëntwintigste jaar. Zij heette toen nog Alma Schindler. Je leest in besprekingen van haar leven medelijden omdat zij in haar huwelijk met Gustav Mahler haar eigen kunst moest opgeven, zij componeerde heel verdienstelijk, maar als je haar dagboek leest zie je dat zij vantevoren afgewogen heeft dat trouwen met Mahler die consequentie zou hebben. Ze schrijft eerst dat ze nooit haar vrijheid zal opgeven, maar áls hij het van haar vraagt vindt ze toch dat ze haar muziek moet opgeven .

''Als ik nu eens uit liefde voor hem ervan af zou zien?''

en

''Hij heeft gelijk ook. Ik moet me vollédig aan hem wijden, om hem gelukkig te maken."

Eerder heeft ze dan al geschreven:

''Dat vrouwen zich onderwerpen aan de man is ''de natuur''. Iedereen zou toch moeten proberen de natuur te volgen en zich over te geven aan zijn beminde [van de andere sekse]. Zich onderwerpen - de vrouw. Heersen - de man.''

Maar dan gaat het wel over de lichamelijke liefde waarop ze veel te lang naar haar zin moet wachten. Ze verwijt zichzelf zelfs Gustavs problemen tijdens hun verloving:

''En mijn arme Gustav staat onder medische behandeling. Vanwege een ontstoken zwelling - ijscompressen, zitbaden etc. etc. Doordat ik zo langdurig weerstand heb geboden - moet hij lijden!''

Er waren andere huwelijkskandidaten die haar wél de ruimte voor een eigen muziekcarrière zouden hebben gegeven. Zoals Von Zemlinsky, haar leraar compositieleer. Ze hield zielsveel van hem, maar hij was erg lelijk en haar omgeving verklaarde haar voor gek
als ze zich aan hem zou verbinden, daar liet ze zich door beïnvloeden.

Het is interessant om te lezen hoezeer kunst haar leven bepaalde en welke grote mannen ze allemaal ontmoette en om haar vingertje wond. Aan alles wat ze ziet of hoort verbindt ze razendsnel een oordeel, na elk concert krijgt elk muziekstuk en elke uitvoerder een beoordeling en bij de schilderijen-tentoonstellingen gaat het precies zo. In het begin van het boek word je overspoeld door allerlei namen, want ze vermeldt elke bezoeker van de familie. Gaandeweg wordt duidelijk wie tot de
kennissenkring behoren, dan komt er meer ruimte voor de dramatische liefdesgeschiedenissen en haar manier van leven en denken. Vriendinnen heeft ze niet of nauwelijks, het zijn altijd mannen die om haar heen cirkelen. 's Avonds schrijft ze in haar dagboek wiens huwelijksaanzoek ze nu weer heeft afgewezen en hoeveel mannen achter haar aan liepen terwijl ze een tentoonstelling of concert bezocht. Ze groeit op tussen schilders en musici, is mooi, ontwikkeld en kennelijk joods omdat ze later naar Amerika vlucht om aan de jodenvervolging te ontkomen. Dat
frappeerde me omdat me juist haar hatelijke opmerkingen over joden waren opgevallen. De eerste grote minnaar was Gustav Klimt, maar hij kon niet trouwen, zonder dat ze begrijpt waarom niet. Later hoort ze dat hij aan syfilis lijdt. Onder die ongelukkige liefde heeft ze erg geleden. Ze wist dat ze mooi was en speelde daar mee, de mannen verwijten haar harteloosheid, maar ondanks haar schoonheid en bevoorrechte sociale positie was ze ongelukkig door haar karakter dat ze zelf niet hoog aansloeg. Ze wist ook dat ze nooit een groot componiste zou worden zolang ze de halfslachtigheid die haar eigen was niet kon overwinnen. Ze wijt dat tekort onder andere aan het vrouw zijn. Is er van overtuigd dat vrouwen niet kunnen denken.

Alma Schindler trouwde met vooraanstaande kunstenaars: Gustav Mahler, Walter Gropius, Franz Werfel en dat was niet toevallig.

In dit rijtje hoort behalve Klimt ook Oskar Kokoschka, hij was jarenlang haar minnaar . Ze zegt, dat ze alleen maar verliefd kan worden op iemand die geniaal is en kennelijk had ze daar wel kijk op, de roem van haar geliefden is bestand gebleken tegen de tand des tijds.

Reisepläne Gouache 1875
 

 

  Alma Mahler en Kokoschka
door Oskar Kokoschka
klik op afbeelding voor groter beeld

Als ze op het punt staat Alexander von Zemlinsky in te ruilen voor Mahler, schrijft ze:

"En als Alex nu eens belangrijk wordt en invloedrijk."

Ongetwijfeld was het een moeilijke tijd voor meisjes en vrouwen, maar door dit dagboek zie je dat vrouwen ook zichzelf niet serieus genoeg namen.


Als Alma's moeder een dochtertje krijgt van haar tweede man, - Alma's vader is jong gestorven -, is Alma jaloers en bang dat er in het nieuwe gezin van haar moeder geen plaats meer voor haar zal zijn. Ze schrijft:

"ik kon met de beste wil van de wereld geen hartelijk woord voor mijn stiefzusje opbrengen [....] Carl zal vast gekrenkt zijn, (Carl Moll, haar stiefvader) . Ik beledig zijn kind immers, maar hoeveel meer hebben wij per slot van rekening: in onze aderen stroomt het bloed van een geniale man (haar vader was de landschapsschilder Emil Schindler), terwijl Carl ... een zeer vlijtige, gedisciplineerde schilder is maar het nooit tot waar kunstenaarschap zal brengen. - Aan de hele familie Moser (Koloman Moser, schilder en ontwerper) zie je af dat ze weten -wat honger is. En dan die eigenaardige geur- bij dat soort mensen. Ik zei naderhand tegen (ander halfzusje) Gretl: 'Zeg, christenen verspreiden eigenlijk een erg onaangename geur'. En we moesten er allebei besmuikt om lachen dat we ons zo boven anderen verheven voelden en voelen. In werkelijkheid zijn het fatsoenlijke en eerlijke lieden, en toch gaapte er een mijlenbrede kloof tussen hen en mij."

 


Jop
augustus 2007



Ik vergat nog aan mijn bespreking toe te voegen dat Peter Claessens dit dagboek vertaald heeft en dat zo goed gedaan heeft. Ik hoef maar naar  het laatste citaat te verwijzen dat ik gaf. Het woord 'besmuikt' is daar bijvoorbeeld weer zo goed gevonden.
 

 


Gustav Mahler

Mahler, A., Het is een vloek een meisje te zijn een keuze uit de dagboeken 1898-1902

 

 

 

 

 

 




ISBN
978 90 295 3074 3
Arbeiderspers

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Alexander von Zemlinsky

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Gustav Klimt
syfilis

 

 

 

 

Walter Gropius
Franz Werfel

 

Oskar Kokoschka

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Carl Moll

 

Emil Schindler

Fromme's Kalender Art Print by Koloman Moser
Koleman Moser bij allposters.com

Alma Mahler eerder onder de aandacht bij de Boekgrrls


 

Boekgrrls

Laatste keer bijgewerkt: 09/08/07  Eisjen