Daniel Kehlmann: Het meten van de wereld


Van de achterflap:

Het meten van de wereld, een filosofische avonturenroman over het leven van twee genieën, is een geraffineerd spel met feit en fictie, en veel humor.
In Het meten van de wereld pakken twee mannen, tegen het einde van de achttiende eeuw, onafhankelijk van elkaar, het absurde plan op om de wereld op te meten. De ene, Alexander von Humboldt, baant zich een weg door jungle en woestijn, vaart over de Orinoco, test gif uit op zichzelf, kruipt in de diepste spelonken, beklimt vulkanen en ontmoet kannibalen. De andere, de wiskundige en astronoom Carl Friedrich Gauß, die niet zonder vrouwen kan leven maar zelfs in zijn huwelijksnacht uit bed springt om een formule te noteren, verkrijgt dezelfde meetresultaten, al verlaat hij zelden zijn geboorteplaats.
Oud, beroemd en ook een beetje zonderling geworden, ontmoeten ze elkaar in 1828 op een conferentie in Berlijn. Gauß is nog amper uit zijn koets gestegen, of het bekvechten neemt een aanvang.

Michaël Zeeman voegt er dan op die zelfde flap nog eens aan toe:

"Het is een even vrolijk als leerzaam boek.Leerzaam, omdat er twee van de grootste geleerden uit de wereldgeschiedenis aan het woord komen. Dat zijn hier figuren van vlees en bloed. En het is een vrolijk boek omdat het zo aanstekelijk geschreven is, met een lichtvoetigheid en plezier die je zelden tegenkomt.

Als je zelf dan behoorlijk wat om die wereld heen hebt gezworven dan begin je met zo'n boek van: Eens kijken wat er aan ten grondslag lag. Wat aan de basis ligt van kaarten en navigatiesystemen die het ons mogelijk maken om zo 'lichtvoetig' over deze wereld te zwerven in tegenstelling tot de ontberingen van de mensen die het allemaal moesten ontdekken.

Ik ben eerst eens begonnen met uit te zoeken wie de heren Alexander Humboldt, zijn reisgezel Aimé Bonpland en de wiskundige Carl Friedrich Gauss waren, want ik moet bekennen ik had nooit van ze gehoord. Bij Humboldt en Gauss gaat het dus om de belangrijkste Duitse wetenschappers. Ook is het goed om te weten dat de heren hun onderzoek doen in de tijd van Pruisische Koningen, Hannover nog een aparte staat is en iedereen te maken heeft met een aanvallende Napoleon. Een tijd van wantrouwen over en weer, waarin reizen van Duitsland naar Spanje (van waaruit Humboldt naar Zuid Amerika vertrekt) al de nodige problemen met zich meebracht.

Het boek is dus als geestig, of amusant bedoeld. Bij het lezen van alle ontdekkingen op allerlei gebied van moet ik zeggen dat ik lichtelijk geďrriteerd raakte vanwege de naar mijn gevoel enigszins belachelijk makende toon. Telkens vroeg ik me af waarom het op deze manier moest. De enige reden die ik heb kunnen bedenken is dat de schrijver de toon heeft aangeslagen van het gevoel van de gewone mens die  tegen Humboldt aan keek als een elitaire, humorloze, sociaal volkomen onbekwame man die ze voor gek verklaarden. Een man die elke berg beklimt tot op hoogten waar verder niemand zich waagt enkel en alleen om te weten hoe hoog hij is. Die zich 24 uur aan de mast van een schip laat vast binden om de hoogte van golven te meten die niet op de kust breken. Die zich in de dieptste grotten waagt om te kijken hoe warm het daar wordt en wat er nog leeft. Men verklaart hem niet alleen voor gek,  maar is ook bang van hem. De man heeft zichzelf namelijk al van jongst af aan getraind om nergens bang voor hoeven te zijn. Om onder de meeste krankzinnige omstandigheden kalm te blijven.


Friedrich Heinrich Alexander Freiherr von Humboldt (Berlijn, 14 september 1769 - Berlijn, 6 mei 1859) was een Duits natuurvorser en ontdekkingsreiziger. Hij onderzocht Midden- en Zuid-Amerika en gaf een uitvoerige beschrijving van het fysieke heelal.
(meer bij Wikipedia)

Carl Friedrich Gauß

Carl Friedrich Gauss  (Brunswijk, 30 april 1777 – Göttingen, 23 februari 1855), bijgenaamd "de vorst der wiskunde", was een Duits wiskundige en natuurkundige.
(meer bij Wikipedia)

Aimé Jacques Alexandre Bonpland (August 22, 1773 - May 4, 1858) was a French explorer and botanist. After serving as a surgeon in the French army and studying under J.N. Corvisart at Paris, he accompanied Alexander von Humboldt during five years of travel in Mexico, Colombia and the districts bordering on the Orinoco and Amazon.
(meer bij Wikipedia)
 

De Napoleontische tijd in Duitsland ten tijde van Humboldt en Gauss. Een uitgebreid artikele over Duitsland dat toen nog Pruissen heette bij Wikipedia.


 

 

In het interview dat 8WEEKLY met Kehlmann had, vertelde de schrijver dat hij voor deze roman een schrijftstijl had bedacht waardoor het zou lijken dat een geschifte historicus het boek geschreven had. Nou, zo kwam het dus niet op mij over. Ik had meer het gevoel dat er respectloos omgegaan werd met mensen die veel betekent hebben. OK, ze waren duidelijk sociaal onbekwaam, egocentrisch en het dagelijkse leven ging totaal aan ze voorbij, maar hebben ze dit dan verdiend? Want het is toch wel geweldig wat ze allemaal gedaan hebben. Ik heb het boek ook bijna in één adem uitgelezen. Het leest (ondanks de toon) gemakkelijk en vlot en het is spannend. Als Humboldt en Bonpland het natuurlijke kanaal tussen de Orinoco en de Amazone verkennen voel je de massa's muskieten die hun gezichten en handen kapot bijten bijna zelf. Ben je vreselijk onder de indruk van hun doorzettingsvermogen, dat dan vervolgens even met de volgende regels wordt geridiculiseerd als Humboldt ondekt dat hij vlooien in de huid tussen zijn tenen heeft:

"Hij had, zei Humboldt, veel over de regels van de roem nagedacht. Een man van wie bekend werd dat onder zijn teennagels vlooien geleefd hadden werd door niemand meer serieus genomen. Ongeacht wat hij verder gepresteerd had."

 

 

 

 

A peculiarity of the Orinoco river system is the Casiquiare canal, which starts as an arm of the Orinoco, and finds its way to the Rio Negro, a tributary of the Amazon, thus forming a 'natural canal' between Orinoco and Amazon.
(meer bij Wikipedia)

Gauss is een man die het liefst niet reist en zich constant ergert aan het langzame denken van mensen tijdens gesprekken. Als hij dan moet 'wachten' op een antwoord dan gebruikt hij die tijd om bijvoorbeeld priemgetallen te bedenken. Gauss komt ook uit een heel andere achtergrond dan Humboldt. Hij is een kind van arme ouders dat door zijn leraren, die hij in sneltempo voorbij streeft, verder geholpen wordt in de wereld om te eindigen als de "vorst der wiskunde". Hij wordt beschreven als een onmogelijke lomperik die zijn kinderen als dom en lelijk beschouwd en al mopperend en klagend door de wereld gaat.

Het is, zoals ik al zei, toch een interessant en bij vlagen spannend boek, maar de sfeer is niet de mijne. Voor mensen die naar Zuid Amerika gaan denk ik zeker een aanrader.


Eisjen

 

Een priemgetal is een natuurlijk getal groter dan 1 dat slechts deelbaar is door 1 en door zichzelf.  Priemgetallen vormen een belangrijk onderwerp in de tak van de wiskunde die getaltheorie genoemd wordt. Een van de redenen hiervan is dat priemgetallen met zeer veel cijfers worden toegepast bij het beveiligen van digitale informatie, de cryptografie.
(meer bij Wikipedia)
 

Uitgeverij Querido
289 bladzijden
ISBN 9021470306
 

 

Boekgrrls

Laatste keer bijgewerkt: 22/08/06  Eisjen

Terug naar top pagina