Achterflap:
Na 26 jaar bezint Patty Berglund zich op haar huwelijk. Haar man Walter
is niet meer de sympathieke idealist voor wie ze jaren geleden als een
blok viel. Hij heeft zich ontpopt tot een ambitieuze, rusteloze
ondernemer. Terwijl Patty haar frustraties van zich afschrijft in een
therapeutisch dagboek, verliest Walter thuis en op zijn werk de
controle. Zijn gebrek aan moraal en compassie culmineert zonder de
corrigerende hand van zijn vrouw algauw in een vernederend schandaal.
Vrijheid, het langverwachte
nieuwe boek van Amerika?s grootste hedendaagse schrijver, is een
briljante epische roman over de hoop en wanhoop in families en over
onmogelijke ambities. Opnieuw bewijst Jonathan Franzen op eenzame
hoogte te staan in het beschrijven van familietoestanden, waarbij zijn
meesterlijke, vileine ironie tegelijk vol psychologisch inzicht en
empathie voor zijn karakters is. Vrijheid zal ongetwijfeld direct na
verschijning al beschouwd worden als een klassieker.
Waren de grrls het eens
met deze hoogdravende woorden?
Ik heb inderijd van het boek genoten,
dus ben ik het gedeeltelijk eens met die woorden. Ik vond het goed
geschreven en kon me wel vinden in naïeve Walter en goedwillende Patty.
ik ben het dan ook niet eens met kritiek op de modewoorden in de stijl.
dat moet gewoon al is het niet mooi.
Het wil niet klikken tussen mij en
Franzen. Waar het aan ligt? Het is niet niet dat ik het slecht
geschreven vind, het is ook nietslecht vertaald, De personages hebben
genoeg potentie, wat dan wel? Ik heb het niet niet zo op de Amerikaanse
couleur locale.
Het is alweer een tijd geleden dat ik
dit boek las met mijn leesclub. Ik vond er toen ook weinig aan, hoewel
ik het natuurlijk braaf heb uitgelezen. Ik vroeg me af waarom het boek
zoveel keer herdrukt was, maar iemand vertelde me dat de recensies in
de kranten lovend waren. Vandaar dus!
Ik worstel me nog steeds door deze
roman heen, ben inmiddels op blz. 426 midden in stuk over zoon Joey,
die alleen maar veel geld schijnt te willen verdienen. Kan tot nu toe
met niemand echt meevoelen, dat maakt het lezen van dit boek niet echt
aantrekkelijk. En ik ben ook nog geen dingen tegen gekomen war ik echt
nieuwsgierig naar ben of waardoor ik verrast werd.
Dezelfde ervaring had ik met z'n
vorige boek, De Correction. Halverwege geloofde ik het wel. Dus voor de
zekerheid ben ik aan Vrijheid maar helemaal niet begonnen. Niet ten
onrechte, lijkt het!
Geen van allen weten de romanfiguren
raad met de vrijheid van handelen die ze hebben: ze maken keuzes maar
weigeren vervolgens lange tijd daarvan de gevolgen onder ogen te zien,
laat
staan aanvaarden. Lichtpuntje aan het eind is dat Patty en Walter, als
ook Joey eindelijk zichzelf recht in de ogen durven te kijken en durven
te zeggen: dit is wie ik ben. Dit zijn de keuzes die ík heb gemaakt, de
consequenties waar ík mee zal moeten (leren) leven. Daarmee geeft
Franzen hoop voor de toekomst...
Het las lekker, Franzen schrijft
prima, om sommige zinnen moest ik grinniken, maar wel vaak wrang.
Franzen heeft wel een soort van empathie voor zijn personages, maar ik
vond het beeld dat hij schetste toch vaak wel grimmig. Zoals eerder ook
al gezegd weten ze zich weinig raad met hun vrijheid. Ik moest denken
aan het klassieke filosofische onderscheid (van Isaiah Berlin) tussen
negatieve vrijheid en positieve vrijheid. Negatieve vrijheid is de klassieke
liberale vrijheid om gevrijwaard te blijven van inmenging van buiten en
zo de optimale ruimte te hebben om te doen wat je wilt - zo lang je
daarbij de rechten en vrijheid van anderen niet schaadt natuurlijk. Positieve vrijheid wil daarentegen
zeggen dat je ook in staat bent een inhoudelijke, betekenisvolle
invulling aan die op zichzelf nog 'lege', oningevulde liberale ruimte
voor vrijheid te bieden. Aan dat laatste ontbreekt het de personages
van Franzen nogal, en dat is minstens impliciet natuurlijk ook te lezen
als maatschappijkritiek. Het debat over vrijheid gaat immers zo vaak
eenzijdig alleen maar over de negatieve vrijheid - (misschien moet
Wilders zijn partij
omdopen tot Partij voor de Negatieve Vrijheid??) - maar wat daarmee
vervolgens aan te vangen? Hoe bereidt de maatschappij haar burgers
juist daarop voor? En wat zijn de consequenties voor de gemeenschap, de
politiek, de intermenselijke verhoudingen in families en organisaties,
de ecologie, etc. van het feit dat die voorbereiding vaak nogal tekort
lijkt te schieten, zacht gezegd?
Ik heb me afgevraagd of ik het eens ben met de conclusie uit de vorige
reactie 'Daarmee geeft Franzen
hoop voor de toekomst' Ik was eigenlijk weinig hoopvol gestemd
nadat ik het boek dichtgeslagen had. Maar het is goed mogelijk dat dat
meer met mij te maken heeft dan met het boek, en ik moet wel toegeven
dat de manier waarop de verhaallijnen afgerond werden van de
verschillende personages misschien minder somber waren dan het hele
boek vermoed zou doen hebben.
Ik heb het boek niet met plezier
gelezen. Eigenlijk vond ik het erg veel gezeur en ook zo wat herhaling
waarop ik niet zat te wachten. Voorzover een personage al een gevoel
bij me opriep was dat voornamelijk irritatie.
Er wordt goed duidelijk gemaakt hoe je, ondanks je idealen, al snel in
een moeras van corruptie terecht kan komen. Het hele gedoe met
verouderde trucks die dan bestemd zijn om gebruikt te worden door
Amerikaanse soldaten in Irak lijkt wel overdreven, als je niet zou
vermoeden dat het gewoon waarheid zou
kunnen zijn. Aan de andere ideële doelen kleeft ook een luchtje. Je zou
het als ironisch kunnen lezen. Want waar slaat het op om een vogelsoort
te redden ten koste van zo ongeveer al het natuurschoon in de omgeving.
En het nastreven van minder mensen op aarde om overconsumptie aan
banden te leggen, is natuurlijk al eens in China uitgeprobeerd. Waarbij
komt dat
Walter zelf in gedachten al zondigt tegen zijn eigen ideaal. En voor
Patty het krijgen van kinderen het enige echt belangrijke is geweest
dat zij in haar leven heeft gedaan. Met de maatschappelijke
betrokkenheid is er wat mij betreft niks mis. Maar ik vond het allemaal
zo stomvervelend en langdradig.
Hier
hetzelfde, vond er niks aan. Las het in het Amerikaans/Engels. Op de
één of andere manier, drongen de personages niet door. Karton figuren,
kan er niet veel meer over zeggen. Waar háált die man zijn reputatie
vandaan?
Na een moeizame start dit boek toch
nog met een voldane zucht dichtgeslagen, niet omdat ik het eindelijk
uit had, maar omdat het niet de miskoop werd waar ik na het lezen van
de eerste twee delen bang voor was. De opening in het eerste deel,
waarbij de hoofdpersonen geïntroduceerd worden door de ex-buren die in
de New York Times een stuk lezen waaruit blijkt dat hun vroegere
buurman Walter Berglund behoorlijk in de fout is gegaan, vond ik
verrassend. Daarna werd het pas weer boeiend
na Patty's ontboezemingen. De vele issues die Franzen de revue laat
passeren geven een mooi tijdsbeeld van Amerika en zijn soepele en soms
ironische manier van schrijven zorgden ervoor dat ik steeds meer
waardering kreeg voor Franzens laatste roman. En hoewel er rondom het
begrip 'vrijheid' geen gezichtspunten naar voren kwamen die ik echt
origineel of bijzonder vond had ik wel bewondering voor de
inventiviteit waarmee Franzen het begrip op zoveel verschillende
manieren in het boek naar voren bracht. De vrijheid van het ongebonden
zijn, de vrijheid om te zeggen wat je wil, de vrijheid om je tijd zelf
in te delen, de vrijheid die geld kan geven, de vrijheid om te kunnen
kiezen en desnoods je leven te verzieken. Vrijheid is het belangrijkste
wat een mens in zijn leven kan hebben, maar het blijkt tegelijkertijd
ook moeilijk te zijn om met die vrijheid om te kunnen gaan.
Janneke
|
Jonathan Franzen.
Foto Greg Martin
Meet the Writers
Recensie 8weekly
|