Dorinde van Oort
Vrouw in de schaduw
Een familiegeschiedenis
272 pagina's | Cossee | midprice | maart 2012




In het kader van haar tienjarig bestaan geeft uitgeverij Cossee een serie mid-price edities uit van een aantal eerder verschenen titels. Een daarvan is Vrouw in de schaduw van Dorinde van Oort dat voor het eerst gepubliceerd werd in 2006. De vrouw uit de titel is haar oudtante Annetje Beets die de laatste jaren voor haar overlijden in 1988 zowaar in mijn huidige woonplaats woonde. Op haar begrafenis hoort de schrijfster onbekende en soms ook tegenstrijdige details over haar grootvader Christaan Mansborg en haar oudtante, die zijn derde echtgenote was. Een van de aanwezigen opperde: "Zeg waarom maak je niet een postuum portret van An? Ze heeft een boeiend leven gehad hoor, en ze kon over haar verpleegsterstijd zo enig vertellen." Maar Dorinde van Oort, die in het boek Emma genoemd wordt, lachte 'Oma Annetje had weliswaar bijna de honderd gehaald, maar afgezien van die paar jaar in de verpleging had ze weinig anders gedaan dan oudere heren verzorgen'. Toch zal ze een boek schrijven waarin aan het eind een familiegeheim onthult wordt die haar oudtante, maar ook haar vader in een heel ander daglicht stellen.

Wanneer Emma zich een flinke tijd na de dood van Annetje Beets verdiept in een doos met spullen van haar oudtante (die haar vader direct naar de begrafenis wilde weggooien of vernietigen, ze had nog met moeite een pakketje brieven uit de open haard weten te vissen) doet ze haar eerste verbijsterende ontdekking: oma Annetje moet midden in haar verpleegsterstijd een kind hebben gebaard. En deze Willem moet verdwenen zijn want niemand heeft er ooit over gesproken. Met wat ze weet van haar oudtantes verleden vermoedt ze van wie de onduidelijke initialen zijn die op het formulier onder het kopje vader zijn ingevuld. Als een echte Mrs Marple speurt ze daarna minutieus naar aanwijzingen en volgt elk gevonden spoor. Ze bezoekt instellingen en voert gesprekken met familieleden, die wisselend reageren nu ze serieus werk van oma Annetje maakt. Haar vader bijvoorbeeld is weinig toeschietelijk en het liefst ziet hij dat ze van het project afziet. Toch vreemd voor iemand die gold als het lievelingetje van zijn stiefmoeder. Nog vreemder is misschien wel waarom hij later zo'n hekel aan haar kreeg. Al snuffelend in fotoalbums, brieven, documenten en archieven weet ze heel wat informatie boven tafel te krijgen over het bepaald niet rustig verlopen leven van haar oudtante. Als zij op lacunes stuit worden deze na zorgvuldige afweging ingevuld met het meest waarschijnlijke verloop en, zo schrijft ze bij de uitgave van 2012, 'Voor zover sindsdien relevante nieuwe feiten of gegevens zijn opgedoken, ondersteunen ze mijn keuzes'. Wel had ze het in eerste instantie een aantal keren bij het verkeerde eind, de waarheid is soms opmerkelijker dan je je voor kunt stellen. 

Een prominente plaats in het boek is weggelegd voor Vosseveld het woonhuis in Soest waar haar grootvader zijn laatste jaren doorbracht en vandaaruit, zo begreep ze uit de gesprekken op de begrafenis van haar oudtante, enkele keren opgenomen in een psychiatrische instelling in Den Dolder. Zelf kende de schrijfster het huis ook goed, ze had er immers als kind jarenlang gewoond. Voor oma Annetje naar haar eigen flatje in Baarn vertrok bleef deze tot grote ergernis van haar ouders nog een hele poos bij hen inwonen. In Emma's herinneringen waren er vaak ruzies tussen haar ouders, maar ook tussen 'oma' An en haar vader Lepel, zoon uit het tweede huwelijk van haar grootvader (en getrouwd met een nichtje van Annetje Beets). Er was in de familie na het overlijden van haar grootvader in 1953 altijd veel gelazer geweest over de erfenis van Vosseveld. Pas op de begrafenis van haar oudtante en na een opmerking van haar vader begrijpt ze dat het anders lag dan ze altijd gedacht had. Tijdens haar speurwerk stuit ze op tal van inconsequenties, die haar uiteindelijk doen besluiten ook de onduidelijkheden rondom haar grootvaders 'krankzinnigheid' en zijn overlijden nader te onderzoeken. Het familiegeheim dat ze daarmee ontrafelt is ronduit schokkend.

Als vorm koos Dorinde van Oort er voor om haar zoektocht naar het verleden van haar oudtante te beschrijven. Dat betekent dat niet alles in chronologisch volgorde weergegeven wordt. Wanneer ze iets op het spoor kwam dat ze relevant achtte ging ze dat bestuderen en wanneer ze te veel vragen had over een bepaald aspect werd dat eerst een antwoord op gezocht. Dat ze daarbij telkens op nieuwe verrassingen stuitte heeft haar onderzoek waarschijnlijk omvangrijker gemaakt dan ze aanvankelijk dacht. Gelukkig geeft ze enkele keren tussendoor een korte reconstructie zodat je de draad niet kwijt raakt. En met de soms gecompliceerde familiebetrekkingen zijn de stambomen achterin ook een welkome aanvulling.
Waarom publiceer je in hemelsnaam een boek over zo'n duister familiegeheim vroeg ik me na het lezen af. Wat wil je daarmee bereiken? Zelf zegt de schrijfster dat geheimen diepe sporen van angst, woede, schaamte en schuld door een familie trekken en dat er pas nadat de waarheid boven tafel is gekomen plaats is voor vergeving en begrip. Had ze het geheim dan niet beter op een familiebijeenkomst kunnen onthullen?  Misschien was dat na alle onthutsende ontdekkingen niet mogelijk en moest de tijd uitwijzen hoe de familie deze geschiedenis zou verwerken. Wat ik interessant vond was haar aanpak van het onderzoek, maar lastig vond ik de conclusie die ze af en toe trok. Ze leken me soms voorbarig of gekleurd. Dat is is misschien ook wel verklaarbaar omdat het voor haar naaste familieleden en bekenden waren, terwijl het voor mij totaal onbekenden zijn. Het enige wat ik herkende waren de straatnamen in Soest.



  Janneke

 

 







Vrouw in de schaduw


dorinde van Oort

Dorinde van Oort