In het kader van haar tienjarig bestaan geeft uitgeverij Cossee een
serie mid-price edities uit van een aantal eerder verschenen titels.
Een daarvan is Vrouw in de schaduw van Dorinde van Oort dat voor het
eerst gepubliceerd werd in 2006. De vrouw uit de titel is haar oudtante
Annetje Beets die de laatste jaren voor haar overlijden in 1988 zowaar
in mijn huidige woonplaats woonde. Op haar begrafenis hoort de
schrijfster onbekende en soms ook tegenstrijdige details over haar
grootvader Christaan Mansborg en haar oudtante, die zijn derde
echtgenote was. Een van de aanwezigen opperde: "Zeg waarom maak je niet
een postuum portret van An? Ze heeft een boeiend leven gehad hoor, en
ze kon over haar verpleegsterstijd zo enig vertellen." Maar Dorinde van
Oort, die in het boek Emma genoemd wordt, lachte 'Oma Annetje had
weliswaar bijna de honderd gehaald, maar afgezien van die paar jaar in
de verpleging had ze weinig anders gedaan dan oudere heren verzorgen'.
Toch zal ze een boek schrijven waarin aan het eind een familiegeheim
onthult wordt die haar oudtante, maar ook haar vader in een heel ander
daglicht stellen.
Wanneer Emma zich een flinke tijd na de dood van Annetje Beets verdiept
in een doos met spullen van haar oudtante (die haar vader direct naar
de begrafenis wilde weggooien of vernietigen, ze had nog met moeite een
pakketje brieven uit de open haard weten te vissen) doet ze haar eerste
verbijsterende ontdekking: oma Annetje moet midden in haar
verpleegsterstijd een kind hebben gebaard. En deze Willem moet
verdwenen zijn want niemand heeft er ooit over gesproken. Met wat ze
weet van haar oudtantes verleden vermoedt ze van wie de onduidelijke
initialen zijn die op het formulier onder het kopje vader zijn
ingevuld. Als een echte Mrs Marple speurt ze daarna minutieus naar
aanwijzingen en volgt elk gevonden spoor. Ze bezoekt instellingen en
voert gesprekken met familieleden, die wisselend reageren nu ze serieus
werk van oma Annetje maakt. Haar vader bijvoorbeeld is weinig
toeschietelijk en het liefst ziet hij dat ze van het project afziet.
Toch vreemd voor iemand die gold als het lievelingetje van zijn
stiefmoeder. Nog vreemder is misschien wel waarom hij later zo'n hekel
aan haar kreeg. Al snuffelend in fotoalbums, brieven, documenten en
archieven weet ze heel wat informatie boven tafel te krijgen over het
bepaald niet rustig verlopen leven van haar oudtante. Als zij op
lacunes stuit worden deze na zorgvuldige afweging ingevuld met het
meest waarschijnlijke verloop en, zo schrijft ze bij de uitgave van
2012, 'Voor zover sindsdien relevante nieuwe feiten of gegevens zijn
opgedoken, ondersteunen ze mijn keuzes'. Wel had ze het in eerste
instantie een aantal keren bij het verkeerde eind, de waarheid is soms
opmerkelijker dan je je voor kunt stellen.
Een prominente plaats in het boek is weggelegd voor Vosseveld het
woonhuis in Soest waar haar grootvader zijn laatste jaren doorbracht en
vandaaruit, zo begreep ze uit de gesprekken op de begrafenis van haar
oudtante, enkele keren opgenomen in een psychiatrische instelling in
Den Dolder. Zelf kende de schrijfster het huis ook goed, ze had er
immers als kind jarenlang gewoond. Voor oma Annetje naar haar eigen
flatje in Baarn vertrok bleef deze tot grote ergernis van haar ouders
nog een hele poos bij hen inwonen. In Emma's herinneringen waren er
vaak ruzies tussen haar ouders, maar ook tussen 'oma' An en haar vader
Lepel, zoon uit het tweede huwelijk van haar grootvader (en getrouwd
met een nichtje van Annetje Beets). Er was in de familie na het
overlijden van haar grootvader in 1953 altijd veel gelazer geweest over
de erfenis van Vosseveld. Pas op de begrafenis van haar oudtante en na
een opmerking van haar vader begrijpt ze dat het anders lag dan ze
altijd gedacht had. Tijdens haar speurwerk stuit ze op tal van
inconsequenties, die haar uiteindelijk doen besluiten ook de
onduidelijkheden rondom haar grootvaders 'krankzinnigheid' en zijn
overlijden nader te onderzoeken. Het familiegeheim dat ze daarmee
ontrafelt is ronduit schokkend.
Als vorm koos Dorinde van Oort er voor om haar zoektocht naar het
verleden van haar oudtante te beschrijven. Dat betekent dat niet alles
in chronologisch volgorde weergegeven wordt. Wanneer ze iets op het
spoor kwam dat ze relevant achtte ging ze dat bestuderen en wanneer ze
te veel vragen had over een bepaald aspect werd dat eerst een antwoord
op gezocht. Dat ze daarbij telkens op nieuwe verrassingen stuitte heeft
haar onderzoek waarschijnlijk omvangrijker gemaakt dan ze aanvankelijk
dacht. Gelukkig geeft ze enkele keren tussendoor een korte
reconstructie zodat je de draad niet kwijt raakt. En met de soms
gecompliceerde familiebetrekkingen zijn de stambomen achterin ook een
welkome aanvulling.
Waarom publiceer je in hemelsnaam een boek over zo'n duister
familiegeheim vroeg ik me na het lezen af. Wat wil je daarmee bereiken?
Zelf zegt de schrijfster dat geheimen diepe sporen van angst, woede,
schaamte en schuld door een familie trekken en dat er pas nadat de
waarheid boven tafel is gekomen plaats is voor vergeving en begrip. Had
ze het geheim dan niet beter op een familiebijeenkomst kunnen
onthullen? Misschien was dat na alle onthutsende ontdekkingen
niet mogelijk en moest de tijd uitwijzen hoe de familie deze
geschiedenis zou verwerken. Wat ik interessant vond was haar aanpak van
het onderzoek, maar lastig vond ik de conclusie die ze af en toe trok.
Ze leken me soms voorbarig of gekleurd. Dat is is misschien ook wel
verklaarbaar omdat het voor haar naaste familieleden en bekenden waren,
terwijl het voor mij totaal onbekenden zijn. Het enige wat ik herkende
waren de straatnamen in Soest.
Janneke
|
Dorinde van Oort
|