Onderwijs niet vanzelfsprekend
Het verhaal van De regenboogbende speelt zich af op Belitung, één van
de rijkste eilanden van Sumatra in Indonesië. Die rijkdom had het te
danken aan de ontdekking van tin (en andere bodemschatten) in de
drassige grond van dit door Nederland jarenlang gekoloniseerde gebied.
Na de onafhankelijk werd het
staatsbedrijf dat al deze rijkdommen exploiteerde overgenomen door de
Indonesische regering. Die nieuwe regering nam niet alleen de winning
over, maar ook de feodale manier van denken, waardoor de autochtone
bevolking op basis van een kastenstelsel net als voorheen werd
gediscrimineerd. Hoewel
arbeiders, vissers en boeren in de tijd waarin De regenboogbende zich
afspeelt er op gewezen werden dat scholing hun gezin een betere
toekomst zou bieden, was het geen vanzelfsprekendheid dat hun kinderen
onderwijs volgden. Zij moesten vaak al op jonge leeftijd meewerken om
de financiële lasten van de familie te helpen dragen, onderwijs was een
luxe die hun ouders zich
nauwelijks konden permitteren. Gelukkig voor Ikal en zijn klasgenoten
was het islamitisch onderwijs op de muhammadiyahschool
gratis.
Voortbestaan in gevaar
In dit boek dat is opgedragen aan de twee leerkrachten die hem
onderwezen doet hij verslag van hun ongelooflijke inzet voor het behoud
van kosteloos onderwijs en deze school in het bijzonder.
Het voortbestaan van de school hing voortdurend aan een zijden draadje.
Werd op het laatste nippertje het minimale aantal van tien leerlingen
gehaald, dan was het de vraag hoe lang het gammele schoolgebouw met
zijn scheef hangende kozijnen en lekkend dak het bleef houden.
Daarnaast kwamen de
baggermolens die het tin uit de grond haalden steeds dichterbij en het
zou zomaar kunnen dat op een dag het gebouw met de grond gelijk werd
gemaakt. En altijd was er het gevaar dat de autoriteiten besloten om de
school te sluiten omdat het niet meer voldeed aan de eisen van de
inspectie. Door de gezamenlijke problemen en zorgen van de leerlingen
was er een grote saamhorigheid.
De vitrinekast
Gratis onderwijs betekende vaak ook dat de kwaliteit van het onderwijs
beduidend slechter was dan op de scholen waar de kinderen van de
middenklasse en rijken naar toe gingen. De twee leerkrachten van de
muhammadiyahschool verdienden geen cent met het geven van de lessen. De
oude onderwijzer Hafan onderhield zijn gezin met wat hij verbouwde in
de moestuin en de pas vijftienjarige onderwijzeres Mus naaide en
verstelde na schooltijd kleding. Hirata is vol bewondering voor deze
leerkrachten. Hafan was niet alleen iemand die kennis overdroeg, maar
ook een vriend en leidsman voor zijn leerlingen. Mus bewonderd hij
vooral omdat ze al op zo'n jonge leeftijd
zich met hart en ziel inzette voor de school en haar leerlingen. Een
belangrijke graadmeter voor de kwaliteit van de school was de
vitrinekast die in elke schoolgebouw een ereplaats had, alleen op de
muhammadiyahschool stond deze al jarenlang leeg. Maar dat zou
veranderen met de komst van de artistieke Mahar en de intelligente
Litang die elke ochtend om vier uur op zijn fiets stapte om op tijd op
school te zijn. Triest vond ik het dan ook
dat ondanks alles de meeste leerlingen, ook de intelligente
Litang, later niet veel hoger op de maatschappelijke ladder
terecht zijn gekomen.
Bijzonder persoonlijk verslag
In De regenboogbende haalt Andrea Hirata vele jaren later talloze
nostalgische herinneringen op aan zijn schooltijd. Het is een
persoonlijk verslag, waarbij hij de lezer een enkele keer met 'beste
vriend' aanspreekt. Hij beschrijft zijn jeugd en schooljaren ondanks de
grote armoede als een gelukkige tijd, maar ik kon met niet helemaal aan
de indruk onttrekken dat hij hier erg zijn best voor deed. Het verhaal
is doorweven met mooie beschrijvingen van de natuur en ook het mystieke
karakter de eilandbevolking blijft niet onvermeld. De regenboogbende is geen boek dat
je moet lezen om zijn literaire kwaliteiten, maar het is wel een
bijzonder verhaal over een bijzondere school met bijzondere
leerkrachten.
Janneke
|
Andrea Hirata
interview
Jakarta Post
Filmtrailer
The Rainbow Troops
|