Gerrit Komrij: De klopgeest
Dit boek nam ik mee tijdens Elma's Halloween ruilavond. Deze dag leek me een passende om het te lezen :-)
Amsterdam, rond 1898. Het is de tijd van de kroning van Wilhelmina, het opkomend socialisme, van een grenzeloos vertrouwen in de toekomst en van een grote belangstelling voor spiritualiteit. De villa's in Zuid schieten als paddestoelen uit de grond. De rijken zijn rijk, maar de werklieden en lui van nog lager allooi op zijn best soberheid, maar meestal armoede kennen.Hoofdpersoon is Hector, een dandy in hart en nieren en dat maakt Komrij ons duidelijk door een stukje uit Baudelaires ‘De schilder van het moderne leven’. Hij weet vanuit de arme Nes het welvarende Zuid binnen te dringen door zich aan te bieden als medium - een bemiddelaar tussen de wereld van de geesten en die van de levenden. In de weelderige huizen van de rijken houdt hij seances. Het publiek is gretig en hij voldoet aan hun wensen, verlangens en dromen. Ook Hectors beste vriend George heeft visioenen van een nieuwe wereld. Hij is een vurig pleitbezorger van het socialisme, dat onder de arme bevolking aan de man moet worden gebracht. George bezoekt talloze bijeenkomsten waar wordt opgeroepen tot saamhorigheid en verzet tegen de machthebbers, en zoekt naarstig naar een manier om de heersende klasse ten val te brengen.
Volgens Hector is George de hoofdpersoon. En dat geeft de roman vaagheid nummer één. Nergens maakt Hector/Komrij duidelijk waarom. Is het omdat juist door het spaak lopen van de vriendschap (maar was het wel vriendschap) Hector besluit zijn leven geen wending te geven? De karakters van Hector en George blijven eveneens vaag; ze komen geen van tweeën echt tot leven. Het blijven personen op afstand, van elkaar (wie de vriendschap begrijpt, schrijve het mij) en van de lezer. Komrij biedt nog meer vaagheden. Blijkbaar wilde hij niet worden gehinderd door de precisie van historisch Amsterdam. Af en toe smijt hij met de naam van een gebouw dat in die tijd werd gebouwd, een wijk die toen ontstond (Y-Y, de huidige Pijp), maar het lijkt me niet aan te bevelen een van Hectors wandelingen na te lopen. De beschrijvingen van de sfeer van het Amsterdam van toen, zijn evenwel zeer de moeite waard! Nog zijn de vaagheden niet ten einde. Komrij legt in het verhaal een lijn aan over een diefstal en een bordeel vol met kinderhoertjes. Hij laat ons achter met de losse eindjes.
Het boek is indertijd geloof ik - neergesabeld door de critici. Ach, ik
heb wel slechtere boeken gelezen. Maar je kunt je inderdaad afvragen of je van de ‘dichter des vaderlands niet wat meer zou mogen verwachten. In ieder geval had hij de verhaallijnen scherper mogen afhechten.Al eerder gezegd: ik ben niet zo van citaten. Maar ik wil jullie een
opvallende zin in de tijdgeest - niet onthouden:Gisteren nog hebben de agenten iemand dood op straat aangetroffen. Dat was een andere zaak. Dat was een moord op een man van stand geweest, iemand met centen. Ze zeggen dat hij bouwondernemer was. Bebloed lag hij op de keien, zijn schedel ingeslagen en half uitgekleed. Met een mes was een papier op zijn borst vastgestoken. ‘De stem van een arbeider, had iemand daar met een potlood op gekrabbeld.
Dat laat meer weer zien dat zulke gruwelen van alle tijden en alle geloven zijn. Het boek blijft een ruilboek, dus als er liefhebbers zijn. Het is wel wachten op ontmoetingsmomenten, want het is een gebonden boek.
relevante links:
Komrij mag dan Dichter des
Vaderlands heten, zijn nieuwe roman De klopgeest
is een flop. Dat is het unanieme oordeel van de gevestigde Nederlandse
critici. Zeeman zou zich afvragen waar de noodzaak van dit boek ligt,
Arjan Peters ziet Komrij met de slaapmuts opzitten en schrijven bij
kaarslicht, "zo sloom wordt het potentiële conflict uitgewerkt".
Er blijft op voorhand al niet veel meer over van De
klopgeest.
(8weekly)
Laatste keer bijgewerkt: 28/12/04 Eisjen
