Dit boek geeft een literaire reconstructie van het leven en de persoon
van
Hadrianus die leefde van 76-138 en keizer was van Rome. Het beschrijft,
in
de vorm van een lange brief aan zijn aangenomen zoon (een brief die
steeds
meer een herinneringsboek wordt) hoe Hadrianus op latere leeftijd
terugkijkt op zijn leven en werk. Vanuit het perspectief van zieke oude
man (hij is dan 59, in die tijd heel oud) vertelt hij hoe zijn leven
zich
heeft ontwikkeld. Hoe hij als jonge man uit Spanje in Rome aankwam, wat
hij heeft geleerd, welke functies hij heeft bekleed en hoe hij
langzamerhand toegroeide naar het keizerschap.
Hadrianus begint het boek met te vertellen dat zijn lichamelijke
gesteldheid slecht is en hoe hem dat langzamerhand heeft bevrijd van de
dwang van alles te moeten; hoe hij nu tevreden en rustig in het leven
staat en zijn einde afwacht.
Het vertelt over oorlogen waarin hij deelnam, deels noodgedwongen deels
uit plichtsbesef deels uit plezier in het handwerk van legers goed te
laten opereren. Oorlogen die bij hem steeds meer de wens gingen oproepen
om vredig samen te leven met de barbaren , alles wat niet romeins was.
De conflicten tussen verschillende godsdiensten, de grensconflicten, het
bouwen van de verdedigingswal in Brittanië. Hoe de latere keizer ertoe
is
gekomen om zich in zijn regeringsperiode in te zetten voor een vreedzame
co-existentie, op basis van strijdkrachten aan de grenzen, dat wel; maar
dat niet alleen: vooral het overbrengen van de helleens/romeinse
beschaving en onderwijs ziet hij als mogelijkheid voor wereldvrede.
Hadrianus verhaalt ook over zijn verhouding tot religie, zijn inwijding
in
de eleusische riten en zijn latere verbod op alle extreme
godsdienstuitingen.
Hij beschrijft zijn reizen, zijn voorliefde voor Athene en de daaruit
afkomstige filosofieën en levensinzichten, zijn reizen in alle delen van
het romeinse rijk en zijn aandeel in het laten bouwen van steden,
gebouwen, forten, tempels en al wat maar gebouwd kan worden; veel dingen
die de eeuwen hebben overleefd.
Een hoofdstuk is gewijd aan de grote liefde van zijn leven: de jongeling
Antinoös, die op 20 jarige leeftijd zelfmoord pleegt om op die manier
zijn
levenskracht toe te voegen aan de levenskracht van de keizer. Dit
gebeurt
uit liefde, opoffering maar ook uit angst om bij het volwassen worden
niet
meer door Hadrianus bemind te worden, iets dat voorheen vaker was
vertoond. Voor deze gestorven geliefde worden tempels en vele beelden
opgericht, hij wordt tot god verklaard en blijft nadien altijd het leven
van de keizer beïnvloeden.
De verhouding met de keizerlijke familie, voordat Hadrianus zelf keizer
wordt komt ook ruim aan de orde; met zijn oom Trajanus die keizer was
vóór hem had hij geen goede verstandhouding. Met diens vrouw Plotina had
hij juist een zeer goede verhouding, gebaseerd op wederzijds respect en
gedeelde interesse voor literatuur en belangrijke levens- en
staatskwesties.
Gekweld door een slechte gezondheid, waardoor hij zich echter zo min
mogelijk laat beperken, schrijft Hadrianus zijn herinneringen, in een
verblijf aan zee. Met het relativeringsvermogen van een oude man, met
milde zelfspot kijkt hij naar zichzelf; ook schroomt hij niet
handelingen
en overwegingen uit zijn vroegere leven af te keuren en zijn aangenomen
zoon te manen om dingen anders/beter te doen dan hij.
Dit boek mag men wel het levenswerk van Marguerite Yourcenar noemen.
Gedurende haar hele leven heeft zij studies gemaakt over deze keizer,
manuscripten geschreven en weer vernietigd (een totaaloverzicht staat in
het boek). Zij heeft haar hoofdpersoon op allerlei manieren
geportretteerd maar was niet eerder tevreden dan tot aan dit boek. De in
het boek beschreven plaatsen heeft zij voor een groot deel zelf bezocht,
de gebouwen meerdere keren (vooral de Villa) en nauwgezet studie gemaakt
van alle mogelijke historische bronnen. Bronvermeldingen staan ook in
het
boek.
Het boek is te karakteriseren als een soort literair studieboek, temeer
daar het verhaal niet altijd even boeiend is maar soms heel traag
verloopt. Toch word ik wel aangetrokken door deze hoofdpersoon, deze
door
het leven getekende en tot rust gekomen man die erg veel invloed gehad
heeft op de ontwikkelingen in zijn tijd in de geschiedenis. De
hoofdpersonen in het boek komen voor mij wel tot leven, maar heel veel
genoemde namen blijven namen, soms in opsommingen die wel wat veel
worden.
Toch blijft het voor mij wel een boek om telkens naar terug te grijpen,
niet omdat het verhaal zo ongelooflijk spannend is want een literaire
thriller is het volstrekt niet; maar vooral omdat er veel stof tot
nadenken in verwerkt is, op gebied van oorlog en vrede, van wereldorde ,
van intermenselijke betrekkingen. En er is ongelooflijk veel informatie
in
verwerkt, het is echt boeiend om af en toe de plaatjes erbij te zoeken
en
de atlas erbij te houden. In de nieuwe uitgave staan twee kaarten die
duidelijk maken welk een groot gebied het Romeinse Rijk heeft beslagen.
De vertalingen.
Toen ik dit boek voor de eerste keer las, was dat in de vertaling van
J.A.
Sandfort uit 1952. Daarin zijn de zinnen vaak erg complex, vrijwel
letterlijk uit het frans qua zinsconstructie, wat het lezen ingewikkeld
maakt en waardoor je soms meerdere keren moet lezen om te begrijpen wat
er
staat. In deze vertaling van 2005 is het taalgebruik veel vloeiender,
heel
begrijpelijk nedelrlands en prettig om te lezen. Hoewel lange zinnen
natuurlijk lang blijven, met alle bijzinnen van dien is het toch
begrijpelijker en rustiger lezen. Een boek dat ik met plezier telkens
weer
oppak.
Elli
|
Uig. Athenaeum-Polak&van Gennep, Salamander klassiek 2005
ISBN 90 253 6291 5
Levensbeschrijving van Hadrianus
Keizer Hadrianus-beeldverhaal
Een reis langs de Hadrianus wal in Groot Brittanië
Munt met beeldenaar keizer Hadrianus
|