Als een Boekgrrl op vakantie gaat bereidt ze zich voor:
"(...) aangezien het reisdoel over ca. anderhalve week IJsland is, en ik ergens
(waarschijnlijk in een reisgids) gelezen had dat er een NObelprijswinnaar voor de
literatuur uit IJsland kwam, dacht ik mij daar maar eens op te storten.
Het is een "ouwetje" , al begin tachtiger jaren uitgegeven, maar gevonden in
de bibliotheek. Het boek heet "Het teruggevonden paradijs". Korte samenvatting
op de achterflap van het boek:
... Op een dag vindt de IJslandse boer Steinar Steinsson aan de voet van een rotspartij
een veulen. Steinar, voor wie het een raadsel is waar het dier vandaan is gekomen, neemt
het dier mee naar zijn afgelegen hoeve. De kinderen van de boer zijn direct
verrukt van het
dier, dat Krapi wordt genoemd. Krapi groeit op tot een paard dat zo fraai is, dat de
kinderen het hun "wonderpaard" noemen. Met dit wonderlijke paard oogst de
behoeftige familie vele bewonderende en afgunstige blikken... Tijdens een bezoek van
koning Christiaan aan IJsland geeft Steinar de koning het paard ten geschenke. Op
uitnodiging van de koning reist hij daarna naar Denemarken, waar Steinar echter niet de
felbegeerde graventitel krijgt... Op de terugweg naar huis ontmoet Steinar een man die hem
enthousiast weet te maken voor het nieuwe geloof. Niet lang daarna verlaat Steinar huis en
hof en vertrekt naar Utah in AMerika, op zoek naar een rechtvaardiger en humaner wereld.
...
Nou ben ik ongeveer op een kwart van het boek en ik weet niet zo goed wat ik er van
moet denken. Er zitten wel mooie beschrijvingen in van het landschap, van hoe de mensen
daar leefden aan het eind van de 19e eeuw. Ook wel mooi verwerkt de historie en de
onverschrokkenheid, trots van de IJslanders en hun viking-erfenis. Maar de beschrijving
van de personen, de acties, er zit zo'n gelaagdheid in. Het staat allemaal tussen de
regels. En dat vermoeit me zo. En ik vraag me dan af of ik niet meer in de tekst lees, dan
er echt in zit. Een voorbeeld:
Als Steinar al in Denemarken zit krijgt de familie bezoek van het districthoofd die met
een stel mannen en een hele hoop paarden langs komt. De paarden trappen het tere gras
helemaal stuk, en iedereen weet dat daar de komende niets zal kunnen groeien. Het
districthoofd moet natuurlijk met nodige egards ontvangen worden, en de oudste dochter
moet hem helpen zich te ontkleden. Als zij zich terug wil trekken naar de stal, om daar te
gaan slapen, moet ze van het districthoofd aan zijn voeteneind gaan slapen. De volgende
morgen legt hij voor haar een goudstuk neer. Alle daarop volgende keren dat hij komt moet
zij hem helpen zich uit te kleden en ontvangt ze daarvoor zilverstukken en op den duur
koperstukken. Het meisje wil het geld eigenlijk niet aannemen omdat ze weet dat haar vader
dat niet zal waarderen. Als het distircthoofd dan uiteindelijk toch vertrekt vraagt ze hem
waarom hij haar maar één keer een goudstuk heeft gegeven, en dan antwoord hij dat je een
vrouw maar één keer met goud kunt betalen. Er staat nergens dat hij haar ontmaagd heeft,
en of dat dan ook echt gebeurd is??? Als daarna haar vrijer komt omdat hij verhalen over
het veblijf van het districthoofd heeft gehoord en er naar vraagt, zegt zij alleen dat ze
aan zijn voeteneind heeft geslapen en altijd zo moe was dat ze niets ervan gemerkt heeft
dat hij misschien tegen haar aan lag te duwen. Ze wil het geld wel aan de jongen geven.
Hij vraagt daar dan naar en zei praat het districthoofd na en zegt dat je als vrouw maar
één keer goud kunt krijgen. Dan trekt hij dus de conclusie dat zij haar maagdelijkheid
kwijt is en dus voor hem niet meer interessant als huwelijkspartner. Maar het staat er
allemaal zo omsluierd. (Citaat Een vrouw krijgt maar eenmaal goudd, zegt ze. Daarna krijgt
zij alleen maar zilver. Jawel, op die manier, zegt hij. Dan is het toch zoals ik al
gedacht had. Je hebt afstand gedaan van dat wat goud waard is) Maar er staat dus nergens
wat er precies is gebeurd."
En dat schreef Erna. Ze had er nogal moeite mee, met dat tussen de regels door lezen,
maar kreeg advies.
"Tegenwoordig zijn we zo gewend dat alles in alle details vertELD wordt - ik vind
het wel een aardig idee dat een boek waarin de aktie 100 jaar geleden plaatsvind ook een
beetje ouderwets symbolische taal gebruikt. Probleem is natuurlijk dat moderne lezers vaak
niet weet wat ze mee aan moeten met symbolen. Moeilijk moeilijk... ligt er ook aan hOE het
gedaan is natuurlijk. Misschien als ik het zou lezen zou ik het ook irritant vinden, maar
het idee vind ik wel interessant."
" dit boek lijkt me bijna vòlkskunst, een ''sprookje'', dat binnen de eigen
cultuur allerlei herkenbare symboliek bevat. ik heb hetzelfde met veel indiaanse
vertellingen. er is zoveel symboliek die een westerling niet (her)kent. in vrijwel alle
traditionele verhalen, worden man en paard niet genoemd. men wéét. en men herkent. dat
brengt voor de luisteraar, de lezer juist de spanning. er begint iets te gloeien. dit is
van ons. dit is onze trots. ook zitten er allerlei normen en waarden in een
''volks''verhaal, die voor bevestiging en herwaardering van de eigen cultuur zorgen.
literatuur zou ik het niet noemen. het is net als het verschil tussen kunst en
kunstzinnige ambachtelijke decoratie. volksvertellingen of verhalen die diep met de eigen
traditionele cultuur zijn verbonden doen mij altijd denken aan de prachtige en tot in alle
hoeken reikende versieringen van paleizen, tempels en moskeeën in oosterse en
noord-afrikaanse culturen."
Dus Boekgrrl Erna leest door:
"Pffff, toch nog uitgekregen! Over de laatste honderd bladzijden heb ik nog bijna
een week gedaan.
Het boek is eigenlijk een cirkelverhaal. De hooofdpersoon Steinar van Hlidar, een arme
boer met vrouw en twee kinderen, woont aan de zuidkant van IJsland, met uitzicht op de
Vestmanneilanden. De streek wordt prachtig omschreven, met aandacht voor de natuur.
Steinar wil wat meer bereiken in het leven, hij wil voor zijn prachtige kinderen (hij
vertelt hoe ontroert hij raakt als hij zijn kinderen in hun bedjes ziet slapen) een
graventitel zien te bemachtigen. Dus als de Deense koning op bezoek in IJsland komt, gaat
hij er heen, naar de Thing, hoewel hij niet uigenodigd is, en schenkt de koning zijn
toverpaardje. De koning nodigt hem vervolgens uit om in Kopenhagen langs te komen. Hetgeen
de boer dan het jaar er op ook gaat doen. Daar geeft hij de koning opnieuw een prachtig
geschenk, een schrijnkastje wat je alleen met behulp van een vers kunt openen. Toch levert
ook dit niet weer het gewenste resultaat op. Steinar ontmoet vervolgens de mormoonse
bisschop, die hij in IJsland ook al meerdere malen had ontmoet, en geholpen. Deze
overtuigd hem ervan dat hij naar het beloofde land Amerika moet gaan. Steinar gaat...
Hij komt uiteindelijk aan in Zion, vlak bij Zoutmeerstad (lullige vertaling) waar hij
in de mormoonse gemeenschap wordt opgenomen. Hij wordt daar omgedoopt tot Stone P.
Stanford (omdat hij stenenbakker wordt). De bisschop gaat na twee jaar bij Steinars gezin
langs (dat hij beloofd), maar hun is na het vertrek van Steinar niets dan rampspoed
overkomen. Totaal verarmd is het gezin opgesplitst. Het meisje is verkracht door de
gevolmachtigde, en heeft een kind gebaard wat deze Bjorn niet wil erkennen. De moeder
leeft met haar kleinzoon van de bedeling. De zoon werkt bij een boerenbedrijf als hulpje
voor het zwaarste werk. De bisschop neemt ze mee naar Utah. Op de zeereis er heen, sterft
de moeder. De bisschop huwt het meisje (echtgenoot nr. 4), en adopteert het kind. De
jongen zal het ook goed doen in Zion. Als Steinar weer herenigd wordt met zijn familie is
hij met stomheid geslagen.Hij heeft na het bericht van het overlijden van zijn vrouw een
andere vrouw (een jozefiet) en haar dochter gehuwd. Hij vertrekt via Schotland naar
IJsland om daar het mormoonse evangelie te gaan prediken.
In Schotland komt hij het districthoofd tegen, die hem zijn eigen boerderij weer terug
geeft (hij was verkocht ivm schulden). Op IJsland komt Steinar niet zo aan prediken toe,
het interesseert niemand. "Maar als de mormoon met zijn verkondigeningen begint,
wordt die met dezelfde onverschilligheid ontvangen als waarmee volgens de oude saga's onze
voorvaderen in het jaar 1000 een vreemd geloof aanvaardden en toch ook neit aanvaardden,
omdat het hun teveel moeite was om herrie te maken; of hun schoenriemen gingen zitten
vastknopen; omdat het hun teveel moeite was te vluchten als ze in de strijd werden
overmand."
Steinar gaat uiteindelijk terug naar de plek van zijn boerderij om daar weer met het
bouwen van een muur om de weide te beginnen. "Ik ben de man die het paradijs heeft
teruggevonden nadat het lange tijd verdwenen is geweest en die het zijn kinderen heeft
geschonken. (..) Ik heb de waarheid gevonden in het land waar zij woont, dat is zeker heel
wat waard. Maar nu is het voor alles zaak deze omheining weer op te bouwen".
Steinar komt weer terug op zijn beginpunt (hij is weer op zijn boerderij) maar heeft
ondertussen weer opnieuw vrouw en kind elders achtergelaten ! De gevolmachtigde die zijn
dochter heeft verkracht is aan lager wal geraakt. Het districthoofd heeft goed geboerd en
is rijk geworden. De dochter heeft een man gevonden, ze ervaart dat als de ultieme
redding.
Waarom ik nou eigenlijk dit boek wilde lezen? In de hoop lekker in de stemming te
komen, en dat is helaas niet uitgekomen (hoewel het neit aan stemming ontbreekt :-) De
landschapsbeschrijvingen zijn wel mooi, en er zitten ook wel verwijzingen naar bv. de Edda
in het boek. Maar het boek kon me eigenlijk niet zo boeien.
Vorig jaar heb ik in Noorwegen "Nooit meer slapen" gelezen van Hermans, en
dat was een perfecte combinatie. Naar IJsland neem ik nog wel iets van Gerrit Jan Zwier
mee, en misschien toch nog een bundel met Edda-verhalen. Kijken of dat beter bevalt dan
dit boek."
Erna