Na 'Het Dieptelood van de herinnering' wilde ik graag meer van Haasse lezen. Het eerste wat ik in de bieb tepakken kreeg was 'Een nieuwer
testament', dat de dag, nacht en daaropvolgende dag beschrijft waarop de
Romeinse prefect Hadrianus,een belangrijk vonnis moet vellen.
Dit is zo'n boek waarvan je de strekking en samenhang pas écht gaat begrijpen wanneer je het voor de tweede keer leest. Alle informatie
die nodig is om het verhaal en de verwevenheid van de (levens van) de hoofdpersonen te begrijpen komt pas bij elkaar wanneer je het derde
hoofdstuk, en dus het boek uit hebt. Dan vallen ineens alle stukjes op de
plaats.
Daarom heb ik het boek nogmaals gelezen; en de personen kregen meer diepte, het verhaal meer lading, de inhoud meer dubbele bodems. Misschien
lees ik het nog wel een keer, wie weet wat ik nog meer ontdek. In dit verslag wil ik aangeven welke lagen in het verhaal ik heb gevonden.
LAAG 1; het verhaal .
Twee hoofdpersonen: Hadrianus, keizerlijk prefect in de 5e eeuw Afkomstig
uit Egypte, Romein uit wens en ideaal, gepromoveerd tot de hoogste staatsdienst. Overtuigd en fanatiek christen (X). Zo fanatiek dat hij van
mening is dat al wat niet X is (en dus niet verlost..) verdelgd dient te
worden. Deze prefect heeft 10 jaar geleden iemand om deze redenen en uit
wraakzucht (maar ten onrechte) verbannen, te weten:
Claudius Claudinus, een hofdichter in dienst van keizer Honorius, maar
bewonderaar van diens oom die op de achtergrond erg invloedrijk is. Deze
CC is eveneens afkomstig uit Egypte, zoon van een slavin en een rijke Hebreeuwse jongeman maar is onwetend over zijn afkomst. Van slaaf met de
naam Klafthi opgewerkt tot geletterd man en dichter -zelfgekozen naam CC- daartoe zonder het te weten in staat gesteld door zijn grootvader ,
Eliezar Ezekiel, een rijke Joodse Egyptische grootgrondbezitter. EE
bezweert H om nooit aan CC te laten weten wat zijn afkomst is.
Tien jaar na de verbanning van CC uit Rome komen beide mannen door een samenzwering van aristocraten die de
voor-christelijke riten blijven vieren, weer met elkaar in aanraking.
Opnieuw in Rome waar CC al weer jaren woont als arme onder de armen, die
hij als klerk op allerlei manieren helpt tegen de machthebbers. Opnieuw als aanklager en beklaagde. Zal H het uiteindelijke vonnis, de doodsstraf,
aan CC voltrekken? H wordt door de confrontatie met CC herinnerd aan
zijn eigen verleden en ontdekt opnieuw de beweegredenen die hem er ooit toe aanzetten een onschuldige (CC) te verbannen. Hij kan zichzelf niet
langer met drogredenen om de tuin leiden en neemt t.a.v. het te vellen vonnis een beslissing die hemzelf fataal zal worden.
Deel 1 vertelt het verhaal vanuit het perspectief van Hadrianus.
De belangrijkste personen uit het boek worden ten tonele gevoerd.
Deel 2 vertelt het verhaal vanuit het perspectief van Claudius Claudinus.
De manier waarop hij het verhaalde heeft meegemaakt geeft een verdieping
aan hoofdstuk 1.
Deel 3 verhaalt de uiteindelijke confrontatie van beide mannen en
verheldert waarom H de uiteindelijke beslissing neemt die weliswaar
rechtvaardig is maar niet verstandig blijkt .
Centraal in het boek:
Hadrianus en Claudius Claudinus, ingebed in geschiedenis en machtsspel. Beiden 'Niliacus', van de Nijl afkomstige, de naam die hen verbindt.
Beiden idealist en Romein als levenskeuze. Het zoeken en uiteindelijk tot
stand brengen van rechtvaardigheid.
LAAG 2; botsing van religies
In de smeltkroes van het Imperium Romanum H is van 'heidens Egyptenaar' bekeerd tot X romein, met alle fanatisme van
dien.
CC is van 'plattelandsheiden' geëvolueerd tot, ja wat eigenlijk, een
a-religieus mens. die iedereen respecteert maar geen godsdienst aanhangt,
niet de oude niet de nieuwe. EE is jood en leeft vanuit zijn traditie. Ook
hij respecteert de religie van anderen, hoewel hij de discussie niet schuwt.
LAAG 3; het leven van de 'gewone mensen'
Ten tonele worden gevoerd de mensen uit de ‘heffe des volks die door CC
geholpen worden brieven, verzoekschriften etc te schrijven; als geletterd
man heeft hij zich geheel in hun dienst gesteld. Anoniem. Ook een groep toneelspelers heeft een belangrijke rol; zij vertegenwoordigen het oude
geloof dat nog steeds (ondergronds) wordt beleefd, door traditionele spelen en offer bijeenkomsten op te voeren. Tevens worden ze door de
machthebbers als spionnen gebruikt.
LAAG 4; levensmotieven
Beiden, zowel H als CC, zijn op zoek naar zingeving, rechtvaardigheid,
waarheid en hoe dat vorm te geven. Door het leven en omstandigheden gedwongen hebben ze een groot deel van hun leven vanuit 'vals
perspectief' geleefd. Voor beide komt het moment dat zij in dieper inzicht
zichzelf hervinden en eerlijk tegenover zichzelf kunnen leven en handelen.
CC bereikt deze manier van leven ná zijn veroordeling en verbanning. H moet hiervoor zelfs terugkeren tot zijn vóórchristelijke periode en
idealen. Niet uit vrije wil, maar door omstandigheden gedwongen.
THEMA van het boek
Voor mij komt het duidelijkst naar voren:
Een mens kan niet onbevangen en verantwoordelijk tegelijkertijd zijn
Onbevangen zijn alleen de onschuldigen; die onschuld willen de christenen bereiken door verlossing.
Maar verlossing vereist tevens een offer. En een mens draagt daarvoor wél verantwoordelijkheid.
Citaat pg 108:
"Wie op een voetstuk staat ziet veel over het hoofd."
Elli 16 april 2004
omalot-weblog
boekwrrm
|
Het 'Dieptelood
van de herinnering' besproken bij de Boekgrrls.
(...) een historische roman anders is dan
geschiedenis; fictie aangevuld met feiten waardoor het toch een soort
werkelijkheid wordt. Met respect voor historici stelt zij dat ‘ik durf wat
historici niet durven’, namelijk de feiten der geschiedenis plaatsen in
een persoonlijke perceptie. (...)
Hella Haasse bij
Felix Meritus
Keizer Honorius
Roman
Religions
Het Imperium
Romanum in kaarten per periode weergegeven
|