Een strijd tussen een geleerde en
een fundamentalistische afdeling in de Rooms Katholieke kerk. Een strijd om het
behoud van de wetenschap en
de kunst in al haar vomen, daar gaat dit boek over. Als de monnik Savanarola meent dat waarheid en
schoonheid slechts dienaren van het geloof mogen zijn en hij en zijn
aanhangers de macht in handen dreigen te krijgen, dan neemt één man
zijn maatregelen.
Francesco Colonna verzamelt in het
diepste geheim één van de grootste collecties
klassieke kunst en literatuur in de wereld van de Renaissance. En bouwt
tegelijkertijd aan het web dat zijn geheim moet bewaren. Een geschreven labyrint,
de Hypnerotomachia Poliphili (HP), waardoor men de weg zou moeten vinden
die leidt naar de
crypte waarin zich deze grootste kunstschat aller tijden bevindt. Een labyrint
in de vorm van een liefdesverhaal waar men al
in geen 500 wijs uit is kunnen worden.
Tot het moment dat twee Princeton
studenten de zoektocht op hun schouders nemen en dan onstaat er opnieuw een strijd.
De strijd om de macht in de wereld van de wetenschappers.
Hoofdpersonen zijn:
Paul Harris, die
'intuïtief weet hoeveel een mens langzaam kan bereiken'
en
'die een boek draagt alsof het een knuffeldier is'.
Paul die
'het heden in het verleden stopt en het bed van
gisteren opmaakt.'
Paul is wees en is bezeten van het boek van Tom's
vader, het Belladonna Document, waarin deze stelling neemt dat de HP op
een andere manier benadert moet worden.
Tom Corelli
Sullivan
, die meent dat:
"In onze familie vallen mannen vaak net zo hard voor bepaalde boeken
als voor bepaalde vrouwen: De Hypnerotomachia
Poliphili
Een verhandeling over van alles en nog wat (van architectuur tot zoölogie) in een stijl die zelfs een schildpad traag zou vinden. Het is
het diktste boek ter wereld over iemands droom, en daarbij vergeleken
begint zelfs Marcel Proust, die het dikste boek ter wereld schreef over
iemand die een madeleine eet, op Ernest Hemingway te lijken. (...) Een
wirwar van verhaallijnen en personen,die slechts bijeen worden gehouden
door een hoofdpersoon, een allegorische 'Elckerlijc' genaamd Poliphilo.
De kern is simpel: Poliphilo heeft een vreemde droom waarin hij de vrouw
zoekt die hij liefheeft. Het verhaal wordt echter zo ingewikkeld verteld
dat zelfs de meeste renaissancekenners - dezelfde mensen die Plotinus
lezen als ze op de bus staan te wachten - de Hypenerotomachia bijzonder
eentonig en moeilijk vinden."
Tom is ervan overtuigd dat zijn vader de HP zag als
"Een eerbewijs aan de liefde van een man voor een
vrouw. Het enige hem
bekende kunstwerk dat de fraaie chaos van die emotie verwoordde. En
dat datgene wat hem in de HP fascineerde vooral de
openhartige seksualteit was. In de preutsere eeuwen na zijn publictie werden
de afbeeldingen in het boek gecensureerd, zwart geverfd of weggescheurd,
zoals veel renaissancistische naakten met vijgenblaadjes zijn
beschilderd toen de smaak veranderde en tere zielen gekwetst werden. In
het geval van Michelangelo kun je daar terecht boos over zijn, maar
sommige afbeeldingen in de HP zijn zelfs tegenwoordig nog ietwat
schokkend."
"Een jongen ziet niet elke dag een naakte
vrouw onder een boom liggen en opkijken naar een man die kennelijk tot
wederdienst bereid is. En ik neem aan dat niemand buiten het kringetje
van Hypnerotomachi-geleerden ooit een naakte sater bij de voeten van
zo'n vrouw heeft zien staan met een joekel van een penis die als een
kompas haar kant op wijst. Ik was twaalf toen ik, helemaal alleen in
mijn vaders kantoor, die afbeelding voor het eerst zag, en kon me
ineeens voorstellen waarom hij soms te laat kwam eten. Deze vreemde en
prachtige houtsnede kon van alles betekenen, maar een kliek rundvlees
kon er niet tegenop."
Tom dacht ook dat:
"Een zoon de belofte van de tijd is aan de vader, de garantie dat
alles waaraan een vader waarde hecht, ooit belachelijk zal zijn en dat
degene van wie hij het meest houdt, hem niet zal begrijpen. Maar mijn
vader, een historicus die zich met de Renaissance bezighield, praatte
altijd vrijuit over de mogelijkheid van wedergeboorte."
Want had hij zich sinds het dodelijke auto-ongeluk van
zijn vader helemaal gedistantieerd van diens eindeloze en, naar zijn
idee, hopeloze zoektocht, waarbij
hij als kind hem zelfs vergezelde door bibliotheken in Italië, met de
ontmoeting van Paul vindt er een soort wedergeboorte plaats en wordt de
zoektocht van de vader ook weer de zoektocht van de zoon.
Tom en Paul worden op hun paden door het
labyrint moreel ondersteund door:
Gil Rankin: "Anders dan de anderen (...). Zo
gewend aan de overvloed in Exeter (College - red), dat rijkdom en het
verschil dat geld in iemands leven maakt, voor hem onzichtbaar waren
geworden. In zijn ogen was karakter de enige zinvolle maatstaf.
Charlie Freeman: "Een grote, wilde,
zwarte,
indrukwekkende medestudent".
"Charlie groeide in feite op in het hart van Philadelphia, waar hij
met de vrijwillige ambulancedienst de ergste misdaadwijken van de stad
bezocht. Hij kwam van een kostschool voor de middenklasse. (...) Hij
moest alles behalve het universitaire onderwijs zelf betalen, en toen
hij op de campus kwam, had hij meer studieleningen aangevraagd en zich
dieper in de schulden gestoken dan de rest van ons bij ons afstuderen.
Deze combinatie van vrienden geeft een
heel duidelijk beeld van hoe het leven op de Ivy League University van
Princeton eruit ziet. Rijk,
invloedrijk, maar ook verlicht. Paasviering wordt door iedereen gevierd.
"Een oecumenische viering van het geloof
waarbij zelfs
atheïsten en agnostici zich op hun gemak voelen. Dat kan de reden zijn
waarom studenten met alle mogelijke achtergronden aan de paasviering
meedoen. Iedereen doet om een andere reden mee en vertrekt tevreden, want
aan hun verwachtingen is voldaan en hun gevoeligheden zijn gerespecteerd."
(Wel iets anders dan de reborn christians van
George W. Bush en aanhang tegenwoordig.......! Zijn Ivy League
opleiding aan Yale heeft niet mogen bijdragen tot een openheid van
geest. Sorry, moest even tussendoor....;-)....)
Tom's vader maakte als wetenschapper deel uit van een
driemanschap van historische onderzoekers dat met ruzie over de HP uit elkaar ging. Zijn twee
partners waren:
Curry: "De schepper, geen verwoester, eerder een man van
mogelijkheden dan van feiten. Zich op Michelangelo baserend zei hij vaak
dat het leven net als een beeldhouwwerk was: je moet zien wat voor
anderen onzichtbaar was en dan de rest weghakken."
Taft: Iemand met een 'duistere
geest'.
'De delen van de HP die hem fascineerden, waren de bloederigste en
ondoorgrondelijkste'. Een soort sadist die ervan geniet zijn
studenten allerlei martelpraktijken uit de geschiedenis voor te
schotelen en die er niets van moest weten dat de HP een liefdesroman zou
zijn.
"Waarom zou de auteur zoveel moeite
hebben gedaan als hij alleen maar een liefdesroman schreef? Waarom die
vele talen? Waarom die tweehonderd bladzijden over architectuur? Waarom
achttien bladzijden over een Venustempel en twaalf over een
onderwaterlabyrint? Waarom vijftig over een piramide? Of honderdveertig
over edelstenen en metalen, ballet en muziek, eten en tafelschikkingen,
flora en fauna?
Taft heeft carrière gemaakt in de wetenschap, maar publiceert nauwelijks
meer en bekritiseert voornamelijk alleen het werk van anderen. "Het vurige genie van zijn jeud was hij verloren"
.
Curry heeft carrière gemaakt in de kunstwereld. Hij is degene die
Paul aanmoedigt door te gaan met zijn scriptie over de HP. Hij heeft er
ook als als een ware mecenas voor gezorgd
dat de Princeton bestuurscollectie met een aantal schilderijen is
uitgebreid, die allemaal het thema Jozef hebben.
Tom vraagt aan Paul:
"Kun je me vertellen waarom al die
schilderijen iets met Jozef te maken hebben?"
Pauls gezicht licht op. "Genesis
37." Hij zwijgt om even zijn geheugen op te frissen.
"En Israël had Jozef lief boven al
zijn zonen, want hij was hem een zoon des ouderdoms; en hij maakte hem
een veelvervigen rok."
Het duurt even voordat Tom het begrijpt. Het
geschenk van de 'veelvervige rok'. De liefde van een ouder wordende
vader voor zijn lievelingszoon. "Hij is trots op je".
Dit typeert de verhouding tussen Curry en Paul. Curry heeft in Paul de
zoon gevonden die hij zelf nooit heeft gehad.
Taft is Paul's begeleider en doet zijn scriptie
constant af met te zeggen dat het tweedehands werk is. Als Paul helemaal
vast zit komt hij via Taft in aanraking met een specialist op het gebied van
wiskunde,
cryptografie en godsdienst en een expert in de wiskunde analyse van de
thora. Kabbala dus. (Dit boek zou dus gelezen moeten worden door Madonna en fans
:-)......):
'Je bestudeert niet wat de woorden
betekenen, je
bestudeert wat de getallen betekenen. Elke Hebreeuwse letter heeft een
nummer, en uitgaande van de volgorde van de letters ga je wiskundige
patronen zoeken."
En dan beginnen de nummers op hun plaats te vallen en gaat het slot
heel langzaam open. Stapje voor stapje. Telkens nieuwe informatie en
telkens een nieuw raadsel dat opgelost moet worden. Maar dan begint ook
het geweld opnieuw, net als 500 jaar geleden. Plotseling bevinden de
vrienden zich midden in een wervelstorm van dood en bedrog, maar ook van
liefde en passie.
Want in het leven van Tom, Gil en Charlie draait het gelukkig ook om
nog om iets anders; de liefde. Net zo verwarrend als de tekst van de HP.
En net als Tom's vader wordt ook zijn liefdesleven bedreigd door een
maîtresse.
"Dat boek was een fantastische
maîtresse, die altijd op het juiste moment een glimp van haar benen
liet zien. Net toen Katie weg was, kwam de oplossing van het raadsel bij
me op, en daarmee verloor ik het zicht op al het andere. Alsof ik een
vleug parfum had geroken of een diep decolleté had gezien." (...)
"Mijn moeder had me voor misleide liefde gewaarschuwd en daarbij
mijn vaders affaire met de HP voor ogen gehad."
"Mijn vader was het misschien zelfs
wel met haar eens. Maar hoe kon hij het tegenhouden? Wat kon hij
inzetten tegen de macht die hij bevocht, als liefde alles overwint?"
Als Tom's liefdesleven volkomen in de soep lijkt
te lopen meent Paul, de man wiens leven echt alleen maar door de HP in
beslag wordt genomen, dat "je beter van iets kunt houden dat je liefde
kan beantwoorden."
Wanneer de raderen van het slot sneller gaan draaien
en er slechts nog één klik gehoord moet worden dan eindigt het boek
bijna net zoals in de tijd van Savonarola. Zoals wetenschap en kunst toen verdwenen op
de brandstapel, zo verdwijnt Paul spoorloos - met de
laatste aanwijzing naar de crypte - in de brand die het Ivy clubgebouw op Princeton
in vlammen doet opgaan. Maar toch is daarmee is het verhaal niet helemaal ten
einde. Er volgt een soort Deus Ex Magina, dat enigszins theatraal
aandoet,
maar toch ook bevredigend werkt. Althans voor mij. Ik ga het hier niet
verklappen.
Wat ik wel ga doen is het boek aanbevelen voor
onze leeslijst voor 2005, want
ik kan me zo voorstellen dat dat zou kunnen leiden tot het
vinden van meerdere lagen en grotere verbanden.
Het is geen boek dat van het begin tot eind bloed
spannend is, maar het blijft je aandacht vast houden en zoals jullie in
de kolom hiernaast kunnen zien, heeft het voor mij ook tot een enorme
zoektocht geleid. Met de resultaten van deze zoektocht zou ik graag eens
samen met de grrls het boek nogmaals lezen
Om de verleiding nog iets groter te maken, nog een
paar citaten.
"Met de tijd is het raar gesteld. Hij drukt het zwaarst op mensen die
er het minst van hebben."
"Intelligente vrouwen hebben op het gebied van mannen vaak een bar
slechte smaak."
"Geleerde boekenmensen hebben een onuitgesproken vooroordeel: de
geheime maar door iedereen gedeelde overtuiging dat het leven zoals wij
dat kennen, een onvolmaakte visie op de werkelijkheid is, een visie die
alleen met de leesbril van de kunst te corrigeren valt."
"De stokoude bibliothecaresse legt een verschrompelde hand op een oud
exemplaar van Victor Hugo alsof ze de hals van een oude minnaar streelt."
Oh ja, en de crypto-grrls hebben vast veel plezier op de Engelse
site van dit boek: The
Rule
of Four.
Eisjen