Juni 1999 was Stille Sneeuwval van
Junichiro Tanizaki de lichte keuze op de boekgrrlslijst. Midden tussen de
Provencaalse rozen of met een kaftje van een plastic Intermarché tasje op het strand van
St. Maxime las ik en las ik de geschiedenis van de vier Makioka zusters.
In Stille Sneeuwval kijkt Tanizaki
(1886-1965) terug naar de cultuur van Osaka in de periode oktober 1936 en april 1941. Het
boek grijpt bovendien terug op zijn jeugd. Hoewel geboren en getogen in Tokio, bestond
zijn familie toen hij jong was uit welvarende kooplieden, die later arm werden. Net als de
Makioka familie. Geldgebrek was er bijvoorbeeld de oorzaak van dat Tanizaki zijn studie
aan de Universiteit van Tokio in 1910 moest beeindigen. De grote aardbeving in Tokio in
1923 vormde voor Tanizaki een keerpunt in zijn leven. Hij verhuisde naar Osaka, waar hij
zich begon te verdiepen in de traditionele Japanse literatuur.
Tanizakis bewondering voor het oude Osaka is
terug te vinden in Sasame Yuki, een kroniek van het familieleven in Osaka. Zijn eigen
vrouw en haar drie zusters fungeerden als model voor deze roman, toch is er geen sprake
van een roman à clef. Tanazaki probeerde het verdwijnende culturele milieu van Osaka te
beschrijven, het dagelijkse leven van een middenklas familie te vertellen aan de hand van
het verhaal van de zusters Tsuruko, Sachiko en Yukiko. Ze proberen met man en macht een
man te vinden voor Yukiko, een traditionele vrouw die al enkele kandidaten heeft
afgewezen.
Tot het moment dat Yukiko is getrouwd, moet Taeko,
de jongste (en het meest verwesterd) ongetrouwd blijven. De relatie tussen de zusters
wordt aardig op de proef gesteld. Geen van de zusters kan de rijkdom en het prestige van
vroeger vergeten. De huwelijkskandidaten voor Yukiko weerspiegelen het verval
van de familie. En dan is er Taeko, die het ene schandaal na het andere veroorzaakt. Nu
ja, schandaal? Met onze Westerse ogen uit deze tijd begrijpen we Taeko maar al te goed in
haar verlangen naar seksuele en financiele onafhankelijkheid. Maar het staat het succes
van Yukiko wel in de weg. Yukiko bevindt zich trouwens precies aan het andere uiteinde van
de lijn: ze leeft nog in het verleden, waar vrouwen gereserveerd en passief zijn en bijna
een kloosterleven leiden.
Komt Yuki zoals zij door haar kleine nichtje
Etsuko wordt genoemd aan de man? Hoe? Is het een beetje een partij? Mij zul je niet
horen
Stille Sneeuwval is ontroerend, verbazingwekkend, spannend en soms hilarisch
(de scène met de huwelijkskandidaat die Yuki belt goud!). Voor alles is het boek
diep menselijk, Japans menselijk. Het is in het begin even wennen aan de stijl, die soms
wat kinderlijks lijkt te hebben. "Maar eerst gebeurde er nog dit" als inleidende
zin voor een andere loop van het verhaal verwacht je toch niet echt in een boek van een
wereldvermaard schrijver. Op pagina 25 heb je daar geen weet meer van en begint het grote
meeleven met de zusters.
De titel is van een wondere schoonheid al
was hier jaren discussie over onder Tanazaki-kenners. Yuki zoals Etsuko Yukiko
noemt betekent sneeuwval. In 625 bladzijden leven we met de lijdzame val van Yukiko
mee. Bezien vanuit het warme huis is de verse sneeuw op een winterdag zo mooi
, maar
het wordt snel een modderzooi als je er op loopt. Tanazaki hield wel van een beetje
symboliek.
Genoten van Dagboek van een Geisha? Dan is Stille
Sneeuwval zeker een aanrader. Maar ook voor wie meer wil weten over de achtergronden van
het familieleven in Japan of gewoon weg wil kruipen met een meeslepend verhaal is Stille
Sneeuwval een meesterlijk boek.
YvonneP